Δολοφονία Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου: Το μεθοδευμένο συλλογικό τραύμα που δεν έκλεισε ποτέ

Νοέμβριος 2006. Το αφήγημα της κραταιής «Αθήνας 2004» έχει αρχίσει να ξεφτίζει, οι «επενδυτές» που είχαν βγάλει χιλιάδες ευρώ στο Χρηματιστήριο με κεφάλαια - αέρα βλέπουν τα (ανύπαρκτα) λεφτά τους να εξανεμίζονται, και πάνω από τη χώρα πλανάται μία απροσδιόριστη αίσθηση του «τέλους του πάρτι», σαν τον χρόνο αναμονής πριν από μία μεγάλη καταιγίδα, που ακόμα δεν έχει έρθει, αλλά ξέρεις ότι, από λεπτό σε λεπτό, θα δημιουργήσει χειμάρρους που θα παρασύρουν τα πάντα. 

Κατά την επέτειο μνήμης του Πολυτεχνείου στη Θεσσαλονίκη, κάποιοι αστυνομικοί κάνουν περιπολίες και σωματικούς ελέγχους σε περαστικούς, γύρω από την πλατεία Χημείου όπου νωρίτερα είχαν σημειωθεί επεισόδια. Ένας άνδρας, ντυμένος με πολιτικά, πλησιάζει τον φοιτητή Αυγουστίνο Δημητρίου από την Κύπρο και -για άγνωστο λόγο- αρχίζει να τον χτυπάει βάναυσα. Κάνει νόημα σε δύο άντρες της Ασφάλειας, με καλυμμένα πρόσωπα, οι οποίοι συμμετέχουν στον ξυλοδαρμό. Από το σημείο τυχαία περνούν καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, οι οποίοι ζητούν από τους αστυνομικούς να τον αφήσουν, αλλά και να φτάσει στο σημείο ασθενοφόρο, να παραλάβει τον αιμόφυρτο φοιτητή. Ζητούν ακόμα τα ονόματα και των ένστολων αστυνομικών καθώς και αυτών που φορούσαν πολιτικά. Τα αιτήματά τους απορρίπτονται, ο φοιτητής φεύγει σε αυτοκίνητο της Ασφάλειας. «Είδα επαγγελματισμό, μεθοδικότητα, σχέδιο και εφαρμογή του, ψυχραιμία και αυτοματισμό στη δράση που είχαν ως επακόλουθο την επιτυχία», είπε το ίδιο βράδυ, ο τότε Υπουργός Δημόσιας Τάξης, ο Βύρων Πολύδωρας για το περιστατικό. Δύο μέρες μετά, η ανακοίνωση της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης ανέφερε ότι, ο Δημητρίου τραυματίστηκε επειδή «έπεσε αρχικά σε σταθμευμένο μοτοποδήλατο και στη συνέχεια σε ζαρντινιέρα που υπήρχε στο σημείο».

Εκείνη τη χρονιά πρέπει να ήταν που, στην άλλη άκρη της χώρας, σε έναν λιλιπούτειο πεζόδρομο κάθετο των οδών Κολέττη και Λόντου, την οδό Μεσολογγίου, ένας -άγνωστος στο ευρύ κοινό- τηλεπωλητής βιβλίων με τίτλους όπως, «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών», «Εβραίοι, όλη η αλήθεια» (με συγγραφέα τον Κωνσταντίνο Πλεύρη), «Μυστικισμός και Θείο στην Ελλάδα και στον Αρχαίο κόσμο», ανοίγει το βιβλιοπωλείο του. Στην ήρεμη Μεσολογγίου συχνάζουν αειθαλείς και αμετάβλητες φιγούρες της περιοχής με τα σκυλιά τους, μαθητές που έπιναν υπερμεγέθεις σοκολάτες μετά το φροντιστήριο τους κάπου γύρω από την πλατεία Κάνιγγος, εμείς, στα 20κάτι μας, φοιτητές, σπουδαστές ή κάνοντας τα πρώτα μας βήματα στην αγορά εργασίας, οι γονείς μας και οι φίλοι τους. Περιστατικά έντασης δε συνηθίζονταν (όπως κάτω, στην πλατεία Εξαρχείων), μόνο μερικά ήσσονος σημασίας «επεισοδιάκια», ενδεχομένως, τα οποία έληγαν χωρίς πολλά - πολλά. 

Η «Ελληνική Παιδεία» (έτσι νομίζω λεγόταν το βιβλιοπωλείο) δε βρισκόταν σε μία περιοχή με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους -αδιαμφισβήτητα θεματικούς- τίτλους της, ωστόσο, έφερε τα πάνω - κάτω στο εξαρχειώτικο στενό, το οποίο, σε καθημερινή βάση πλέον, γινόταν σκηνικό έντασης. Καθημερινά, το κατάστημα, άρχισε να γίνεται στόχος αντιεξουσιαστών, οι οποίοι αποπειράθηκαν, κάποιες φορές, να του βάλουν φωτιά, ενώ συνήθως, πετούσαν τρικάκια κατά της ακροδεξιάς και του αντισημιτισμού και εξαφανίζονταν. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος, που κληρονόμησε την επιχείρηση από τους γονείς του, είχε την ευκαιρία να πιάνει καθημερινά στασίδι στα παράθυρα των mainstream δελτίων ειδήσεων και να καταγγέλλει, με  τσιριχτή φωνή, αναρχικούς, ταραξίες, καταληψίες, αριστερούς, δεξιούς που δεν ήταν αρκετά δεξιοί, αλλόθρησκους, αλλοδαπούς. Το τι συνέβαινε στον μικρό πεζόδρομο δε θα αφορούσε κανέναν πέραν ημών, των κατοίκων της περιοχής, αν η καθημερινή τηλεοπτική παρουσία της γραφικής τηλεπερσόνας, που ήταν σαν βγαλμένη από γιορτή της χούντας με αρχαίους Σπαρτιάτες στο Παναθηναϊκό Στάδιο, δεν τής εξασφάλιζε, στις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου του 2007, την είσοδο στη Βουλή, στη Β΄ εκλογική περιφέρεια Αθηνών, με το ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη. Ο τηλεπωλητής έγινε βουλευτής, το βιβλιοπωλείο παρέμεινε στη θέση του αλλά απέξω είχε «φυτευτεί», σε 24ωρη βάση, μία διμοιρία ΜΑΤ, ο οποία όξυνε το σκηνικό της έντασης, με την ανταλλαγή μπουκαλιών, μολότοφ και τρικακίων μεταξύ αντιεξουσιαστών και διμοιρίας να αποτελούν πια τη νέα καθημερινότητα. 

Η νύχτα που άλλαξαν τα πάντα

Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2008. Ο μαθητής, Αλέξης Γρηγορόπουλος, με την παρέα του κάνουν βόλτα στους δρόμους των Εξαρχείων και γιορτάζουν τα γενέθλια μιας φίλης τους. Λίγο μετά τις 21:00, στη συμβολή των οδών Μεσολογγίου και Βαλτετσίου, η παρέα διαπληκτίζεται με δυο αστυνομικούς. Το περιπολικό, στο οποίο επέβαιναν οι ειδικοί φρουροί, Επαμεινώνδας Κορκονέας και Βασίλης Σαραλιώτης, απομακρύνεται απο το σημείο και ενημερώνει το κέντρο της ΓΑΔΑ για το συμβάν. Ελάχιστα λεπτά μετά επιστρέφουν και κατά τη διάρκεια της έντασης που επικράτησε με ομάδα νεαρών ο Κορκονέας σηκώνει το υπηρεσιακό του πιστόλι και πυροβολεί δυο φορές. Ο Αλέξης Γρηγορόπουλος πέφτει νεκρός με σφαίρα στο στήθος.

Ταραχές ξέσπασαν αμέσως μετά τον θάνατο του δεκαπεντάχρονου μαθητή. Σε όλες τις μεγάλες ελληνικές πόλεις, όπως την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τον Πειραιά, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τη Λάρισα, τα Ιωάννινα, τα Χανιά, την Κομοτηνή, τον Βόλο, τη Ρόδο, τη Μυτιλήνη, τη Χίο, την Κέρκυρα και το Αγρίνιο γενικέυτηκαν κινητοποιήσεις. Πορείες διαμαρτυρίας, που διοργανώθηκαν το ίδιο βράδυ του φόνου και την επομένη, οδήγησαν σε μεγάλες υλικές καταστροφές Γραφείων, καταστημάτων, δημοσίων και ιδιωτικών κτηρίων. Οι μεγαλύτερες καταστροφές σημειώθηκαν στην Αθήνα.

Η βρετανική εφημερίδα Guardian χαρακτήρισε τις ταραχές ως «τις χειρότερες στην Ελλάδα από το 1974, οπότε και αποκαταστάθηκε η δημοκρατία».  Τα περισσότερα διεθνή Μέσα ενημέρωσης αφιέρωσαν εκτενή ρεπορτάζ στο γεγονός που πυροδότησε τα περιστατικά της βίας. Το BBC χαρακτήρισε τα γεγονότα ως εξέγερση.

«Ακόμα δεν έχω καταλάβει»

«Πέρασαν 11 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξανδρου και ακόμα δεν έχω καταλάβει το λόγο που έχω χάσει το παιδί μου. Η δολοφονία του ήταν ένα απίστευτο γεγονός πέρα από κάθε ανθρώπινη λογική και έχει αποκτήσει έναν κοινωνικό συμβολισμό», τόνισε το 2019, η Τζίνα Τσαλικιάν, μητέρα του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. «Κάθε χρόνο γίνεται ένα μνημόσυνο για τον άδικο χαμό του. Χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν εκφράζουν την οργή τους για ότι συνέβη. Ο Αλέξανδρος ήταν ένα παιδί πράο, φιλήσυχο κατά της βίας και όλα αυτά που γίνονται προσβάλουν την υστεροφημία του. Θα ήθελα όλα αυτά τα έκτροπα να αποφεύγονται καθώς προσβάλλουν την οικογένειά μας» πρόσθεσε. 

Τι σπουδαία καταιγίδα που έρχεται

Δεκέμβριος 2022. 14 χρόνια μετά, η ευημερία της πρώτης δεκαετίας του 2000 έχει ξεχαστεί, σαν να μην υπήρξε ποτέ. Τα επεισόδια του 2008, από τα οποία κάποιοι τελικά δεν ανέκαμψαν, ακολούθησαν -με τον τρόπο που η ιστορία συμπυκνώνει τον χρόνο- η οικονομική κρίση, τα μνημόνια, τα capital controls, η προσφυγική κρίση, η πανδημία. Τους τελευταίους μήνες, στις αλλεπάλληλες κρίσεις έχει προστεθεί, η κρίση του κόστους ζωής και η ενεργειακή. Ένας άλλος 16χρονος, Ρομ καταγωγής και πατέρας ενός μωρού παιδιού, δίνει μάχη για τη ζωή του στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Παραμονή της δολοφονίας Γρηγορόπουλου, πυροβολήθηκε στο κεφάλι από αστυνομικό της ομάδας ΔΙΑΣ για βενζίνη αξίας 20 ευρώ που δεν πλήρωσε. Η οικογένεια του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, συνεχίζει τη ζωή της γνωρίζοντας ότι ο -καταδικασμένος- δολοφόνος του, Επαμεινώνδας Κορκονέας, έχει αποφυλακιστεί. Έναν χρόνο πριν, στο περιθώριο της πορείας του Πολυτεχνείου, η οικογένεια του Ρομ Νίκου Σαμπάνη, ο οποίος επίσης πυροβολήθηκε θανάσιμα από αστυνομικούς, αναζητά την δικαιοσύνη στην πιο επιτακτική και αφιλτράριστα ειλικρινή μορφή που μπορώ να φανταστώ - «Δηκεοσηνι για το Νήκο». Ο Γιάννης Μάγγος, πατέρας του 27χρονου Βασίλη που έχασε τη ζωή του μετά τον άγριο ξυλοδαρμό του από αστυνομικούς, πρωτοστατεί στην αντιφασιστική πορεία μνήμης του θανάτου του Παύλου Φύσσα, δίπλα στη μητέρα του αδικοχαμένου ράπερ ακτιβιστή, Μάγδα. «Όχι στη Συγκάλυψη», γράφει το πλακάτ που κρατάει. Η Ελένη Κωστοπούλου, μητέρα του Ζακ Κωστόπουλου, καταθέτει αίτημα στην Ευρωβουλή για απόδοση της Δικαιοσύνης στα θύματα αστυνομικής βίας. Η οδός Μεσολογγίου επανακάμπτει ως hip spot του κέντρου, αφότου αφέθηκε για μία δεκαετία να ρημάζει. Την «ανάπτυξή» της, έχουν αναλάβει, όπως σε όλη την περιοχή, οι εταιρείες βραχυχρόνιας μίσθωσης. Και αυτή η αίσθηση της καταιγίδας που έρχεται κάνει την παρουσία της ολοένα και πιο αισθητή. Το συλλογικό (μας) τραύμα δεν έκλεισε ποτέ.