Σεισμοί, σχάσεις Ελλάδας Τουρκίας και Μίκης

Γράφει ο Γιώργος Λογοθέτης*

«Όταν κανένας άλλος πολιτικός στην Ελλάδα και την Τουρκία δεν έπαιρνε πρωτοβουλίες, ο Μίκης Θεοδωράκης μπήκε μπροστά, άνοιξε νέους δρόμους, και επηρέασε ιδιαίτερα τη νεολαία της Τουρκίας. Εκ μέρους της τουρκικής νεολαίας, και έχοντας βαθιά συνείδηση της προσφοράς του, τον ευγνωμονούμε θερμά για τους αγώνες του και την ανεκτίμητη προσφορά του στο θέμα της Ειρήνης...»

CEM OZDEMIR, τουρκικής καταγωγής βουλευτής στη γερμανική Βουλή με το κόμμα των Πρασίνων.             

Αυτές τις μέρες που όλοι είναι συγκλονισμένοι από τα όσα διαδραματίζονται στην Τουρκία, ο φίλος μου Νίκος Μάλλιαρης,  "βετεράνος ποδοσφαιριστής" και Πρόεδρος του ΕΠΙΣΚΥΡΟΝ,  μου πρότεινε να γράψω και να συγκρίνω τις δικές μου εμπειρίες από ταξίδι στην Τουρκία με τον Μίκη Θεοδωράκη μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1999, στην Τουρκία με τα 19.000 θύματα.

Επειδή πιστεύει όπως πολλοί Έλληνες και Τούρκοι αναλυτές, ότι οι σεισμοί στην Τουρκία  θα αποτελέσουν  ένα νέο σταθμό στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών όπως έγινε και το 1999 μετά τους επίσης καταστροφικούς στην γειτονική χώρα.  Οι σεισμοί βοήθησαν τότε ώστε να μειωθεί το χάσμα μεταξύ των δύο χωρών και να ανοίξουν νέες προοπτικές για συνεργασία και ειρήνη στην περιοχή.

Το ίδιο κλίμα φαίνεται να αναδύεται και σήμερα.  Χαρακτηριστική είναι η ανακοίνωση της τουρκικής πρεσβείας στην Αθήνα προς τον Ελληνικό λαό, όπου μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής :

 «Σας ευχαριστούμε για την άμεση ανταπόκριση σας και τα μηνύματα αλληλεγγύης προς την Τουρκία μετά τον καταστροφικό σεισμό που χτύπησε τη χώρα μας… Ευχαριστούμε όλους όσοι έστειλαν μηνύματα υποστήριξης και αλληλεγγύης … Επίσης για τα λουλούδια που άφησε ανώνυμα ένα ζευγάρι Ελλήνων έξω από την πρεσβεία».

 Ήταν  το Φθινόπωρο του 1999, με πρωτοβουλία του Δήμου Καλαμαριάς ταξιδέψαμε στην Τουρκία με είδη πρώτης ανάγκης για τα θύματα των σεισμών. Τις ίδιες μέρες επισκέφτηκε την Τουρκία και ο Μίκης Θεοδωράκης  για να συμπαρασταθεί  στον τουρκικό λαό με μια μεγάλη συναυλία σε ανοιχτό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη με συμμετοχή της Μαρίας Φαραντούρη και του Ζύλφε Λιβανελί.  Η εκδήλωση οργανώθηκε από τα εργατικά συνδικάτα Ελλάδας και Τουρκίας στα πλαίσια της Ελληνο-Τουρκικής Φιλίας.

 Βενιζέλος -Ατατούρκ

Η ιδέα για την ελληνο-τουρκική προσέγγιση δεν ήταν νέα. Λίγα μόλις χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Ατατούρκ ήταν οι κύριοι πρωτεργάτες για την υπογραφή του συμφώνου φιλίας και ουδετερότητας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Το διμερές σύμφωνο υπεγράφη τις 30 Οκτωβρίου 1930 στην Άγκυρα, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Τούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ πασά.

Για τον Μίκη Θεοδωράκη, το ζητούμενο ήταν  η «ειλικρινής φιλία» που προσπάθησαν να εμπεδώσουν ο Βενιζέλος και ο Ατατούρκ. Ο Μίκης πίστευε ότι η ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των λαών θα βοηθούσε πολύ στην αλλαγή του κλίματος.  Στις συνεντεύξεις που έδινε κάθε φορά που επισκέπτονταν την Τουρκία  για να πάρει μέρος σε εκδηλώσεις Φιλίας και Συνεργασίας τόνιζε τα εξής :

«Ο δρόμος της Ειρήνης και της Φιλίας είναι μονόδρομος. Με βάση την εδαφική ακεραιότητα των χωρών μας, πρέπει να αγωνιστούμε για να μειωθούν οι στρατιωτικές δαπάνες.

Πρέπει να εξασφαλίσουμε προσβάσεις φιλίας μέσα στους λαούς μας. Έλληνες και Τούρκοι δημοκράτες πρέπει να απομονώσουμε τους πολεμοκάπηλους. Να ενημερωθούμε σωστά και να πάρουμε πρωτοβουλίες για σωστές ενέργειες που θα οδηγήσουν σε κοινές αποφάσεις, με στόχο την ειρήνη και την ευημερία των λαών μας... Όσο για την Κύπρο, πρέπει να σεβαστούμε τη λειτουργία της ως ανεξάρτητης δημοκρατίας που θα εξασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους τους πολίτες…»

Έζησα ο ίδιος τις θετικές αντιδράσεις από τουρκικής πλευράς και στις συνεντεύξεις αλλά και στις συναυλίες στην Πόλη, στην Έφεσο και στην νοτιοανατολική πλευρά της Τουρκίας στην πόλη Mersina, από το αρχαίο ελληνικό όνομα  Μερσίνη.  Μαζί του η Μαρία Φαραντούρη ο Πέτρος Πανδής και ο διάσημος συνθέτης, τραγουδιστής και συγγραφέας Ζούλφε Λιβανελί.

Ακολουθούν χαρακτηριστικές περιγραφές από τα ταξίδια με τον Μίκη στην Τουρκία : Στις 23.9.1989 η εφημερίδα «ΤΖΟΥΜΧΟΥΡΙΕΤ» έγραφε :

«Ο Ζευς, ο θεός των θεών διέταξε. Ο ουρανός φωτίστηκε, το λαμπερό φως του φεγγαριού απλώθηκε στο αρχαίο θέατρο της Εφέσου. Ο Απόλλων και ο Διόνυσος έδωσαν τα χέρια. Ο σπινθήρας φιλίας άναψε σήμερα τη δάδα της φιλίας μεταξύ των λαών της Ελλάδας και Τουρκίας».

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο της Εφέσου, μαζί με της Επιδαύρου και των Συρακουσών, ήταν ένα από τα τρία μεγαλύτερα θέατρα της αρχαιότητας. Εκείνο το βράδυ, πάνω από 25.000 άνθρωποι από την Έφεσο, την Σμύρνη,  την Κωνσταντινούπολη, και από τα ελληνικά νησιά, ακόμα και από την Άγκυρα, κατέκλυσαν τις εξέδρες περιμένοντας με αγωνία την εμφάνιση του Μίκη στο χώρο του θεάτρου, όπου για πρώτη φορά από την αρχαιότητα ακούστηκε ξανά ο ελληνικός λόγος.

Με την είσοδο του Μίκη στο θέατρο, η λαοθάλασσα ξεσπάει σε ζητωκραυγές. Μια σημαία με τα ελληνικά και τουρκικά χρώματα ξεδιπλώνεται με τη λέξη ΚΑΛΗΜΕΡHABA.

Ο Μίκης παίρνει το μικρόφωνο:

«Σας χαιρετίζω εκ μέρους του ελληνικού λαού που επιθυμεί ειρήνη και συνεργασία. Με σεβασμό στα ιδανικά της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας και στα ανθρώπινα δικαιώματα, θα αγωνιστούμε μαζί για ένα καλύτερο αύριο…

Μοναδικό αποτέλεσμα μιας πολεμικής σύγκρουσης Ελλάδας και Τουρκίας θα είναι να ανέβει ακόμα πιο ψηλά το βιοτικό επίπεδο των στρατοκρατών, και των εμπόρων του πολέμου. Αυτοί θα πλουτίζουν ενώ οι χώρες μας θα πάνε δεκάδες χρόνια πίσω!»

Ένα σκηνικό που ξαναζήσαμε δύο μέρες μετά στην πόλη Mersina (αρχαία Μερσίνη), απέναντι από την Κύπρο.

 Δέκα χρόνια μετά

Οι καταστρεπτικοί σεισμοί στην Τουρκία το 1999 έδωσαν ζωή στην ελπίδα. Έλληνες και Τούρκοι βρήκαν κοινούς τρόπους για να εκφράσουν τα αισθήματα αλληλεγγύης μεταξύ των δύο λαών. Και ο Μίκης, ακολούθησε για μια ακόμα φορά το δρόμο για την Τουρκία, παίρνοντας μέρος στις συναυλίες που οργάνωσαν η ΓΣΕΕ και τα Τουρκικά Εργατικά Συνδικάτα στην Κωνσταντινούπολη και Αθήνα.

Κωνσταντινούπολη, Τρίτη 12 Οκτώβρη 1999.

Στην καρδιά της πόλης, στο κατάμεστο «Ανοιχτό Θέατρο» ο Μίκης Θεοδωράκης μιλάει στο κατάμεστο θέατρο. Οι λέξεις, προκαλούν ρίγη συγκίνησης στο κοινό που παρακολουθεί με δέος:

«Συμμετέχω με ιδιαίτερη συγκίνηση στη σημερινή συναυλία. Μέσα από την τραγωδία των σεισμών, που βύθισε στο πένθος τους δύο λαούς, ξεφύτρωσε το άνθος της φιλίας που θα πρέπει όλοι μας να το προφυλάξουμε με κάθε θυσία. Ήρθε η ώρα τα όνειρά μας για φιλία και συνεργασία μεταξύ των δύο λαών μας, να γίνουν πραγματικότητα».

Ο Μίκης δίνει το μαγικό σύνθημα στην ορχήστρα. Μαζί με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη και του Ζούλφε Λιβανελί, τα τραγούδια αγκαλιάζουν Έλληνες και Τούρκους: «Στρώσε το στρώμα σου για δυο», «Είμαστε δυο», «Η Ρωμιοσύνη», «Ο Αντώνης». Τραγούδια που σφυρηλατούν ασταμάτητα το πάθος για ειρήνη, συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ των λαών της Ελλάδας και Τουρκίας. Ελληνικές και τουρκικές σημαίες κυματίζουν μαζί κατά τη διάρκεια της συναυλίας, ενώ Τούρκοι και Έλληνες τραγουδούν και χορεύουν μαζί.

Μετά τους σεισμούς το 1999

Συνοδεύοντας τρεις νταλίκες φορτωμένες με εξήντα τόνους ρούχα, κουβέρτες, τρόφιμα και φάρμακα,  φτάσαμε με την αποστολή του Δήμου Καλαμαριάς στην πόλη Ντεγιερμέντερε, όπου ο πόνος και η δυστυχία έχει γίνει μέρος από τη ζωή δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, που κατάφεραν να βγουν ζωντανοί από τα ερείπια των σεισμών.

Στην εμφάνιση των φορτηγών με τις ελληνικές σημαίες, οι άνθρωποι βρήκαν το κουράγιο και τη δύναμη να υποδεχτούν με θέρμη τους «Έλληνες αδελφούς τους», όπως αποκάλεσαν τον Δήμαρχο Καλαμαριάς κ. Οικονομίδη και τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής:

«Μας έλεγαν πως οι Έλληνες είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί μας. Τώρα γνωρίζουμε πως δεν είναι έτσι. Αυτό που κάνετε για μας, μόνο πραγματικοί φίλοι μπορούσαν να το κάνουν. Ελπίζω να το καταλάβουν και οι πολιτικοί μας...»

Η συγκίνηση κορυφώνεται όταν μας πλησιάζει ένας Τούρκος και ζητά να φωτογραφηθεί με την ελληνική σημαία. Ο διερμηνέας μάς πληροφορεί ότι είναι ο Μουσταφά Μπενμπεγκιούλ, πατέρας του επτάχρονου Γιούβεν που απεγκλώβισαν οι άντρες της ΕΜΑΚ μετά από δεκατέσσερις δραματικές ώρες.

Ο Μουσταφά ευχαρίστησε για μια ακόμη φορά τα παλικάρια της ΕΜΑΚ που έσωσαν το παιδί του: «Έβγαλαν το παιδί μου από τα χαλάσματα και το πήγαν οι ίδιοι στο νοσοκομείο. Θέλω να τους στείλω χαιρετίσματα και να ευχαριστήσω τον ελληνικό λαό για τη βοήθειά του. Δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ!»

 Σήμερα, οι σεισμοί στην Τουρκία έφεραν ξανά στην επιφάνεια τα μηνύματα που υπερασπίστηκε με πάθος ο  Μίκης Θεοδωράκης  για την ανάγκη ειρηνικής συμβίωσης μεταξύ των λαών της Ελλάδας και Τουρκίας.  Μέσα από την καταστροφή και τον πόνο αναδεικνύεται η ανάγκη όπως οι λαοί απομονώσουν τους πολιτικούς που προκαλούν την ένταση. Πολιτικοί και στρατιωτικοί που πλουτίζουν από τις αγορές και πωλήσεις όπλων δημιουργώντας  «αντιπάλους» στα πλαίσια του λαϊκισμού με στόχο την εξαπάτηση των πολιτών στην γειτονική χώρα.

Εδώ η εκπομπή για το ταξίδι στην Τουρκία

Εδώ από συναυλίες με τον Λιβανελί και την Φαραντούρη