134 μέρες πολεμικής ανταπόκρισης στην Ουκρανία

Ένιωσα ένα σπρώξιμο από κάποιον άνδρα της υπηρεσίας έκτακτης ανάγκης, άκουσα τη φωνή του  που με παρακινούσε να απομακρυνθώ την ώρα που μετέδιδα για μία επίθεση στο Κίεβο. Σημειώθηκε λίγα μέτρα από το σημείο όπου βρισκόμουν. Δευτερόλεπτα μετά στο ίδιο σημείο, ξανά εκκωφαντικός ήχος εκρήξεων και κάποιοι στρατιώτες που σημάδευαν τα  drones που στόχευαν το κέντρο της πόλης τους με καλάζνικοφ. Δεν κατάφεραν να τα καταρρίψουν. Συναγερμός, πανικός και ανάσυρση νεκρών μέσα από τα συντρίμμια των  πολυκατοικιών, ανάμεσά τους και η έγκυος Βικτώρια. Εκεί συνάντησα για τελευταία φορά τον τότε Υπουργό Εσωτερικών,  Ντένις Μοναστίρσκι, όπου βρέθηκε για αυτοψία. Στις 18 Ιανουαρίου έχασε τη ζωή του μετά τη συντριβή του ελικοπτέρου στο οποίο επέβαινε.

Τρείς μέρες πριν τη μαζική επίθεση με drones,  στο Μακάριβ έξω από το Κίεβο και  μόλις είχε χτυπηθεί ένας υποσταθμός παραγωγής ενέργειας παρατήρησα τους κάλυκες και οι στρατιώτες, όταν πια  με εμπιστεύτηκαν, μου εξηγούσαν την τακτική τους να πυροβολούν τα drones. Σε έναν πόλεμο αξιοποιείται κάθε διαθέσιμο μέσο.

Στο χρονικό αυτό σημείο του περασμένου φθινοπώρου, ο πόλεμος ήδη είχε περάσει τις αρχικές του φάσεις και μαζί τους συμπορεύονταν και οι ανταποκρίσεις μου. Το σήμα έναρξης της αποστολής μου στην Ουκρανία διάρκειας σχεδόν πέντε μηνών δόθηκε πριν ένα χρόνο με μια κοφτή, απέραντα ψύχραιμη εισπνοή ψύχους,  όταν περνούσα τα σύνορα Πολωνίας Ουκρανίας για να καλύψω τον πόλεμο.

Ναι! Είχε ξεκινήσει ένας πόλεμος μέσα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στη γειτονιά μας. Η βαθειά επιθυμία να καταγράψω όσα συνέβαιναν εκεί όπου γράφεται Iστορία και να ενημερώσω για τα γεγονότα υπερπήδησε κάθε εμπόδιο που υπάρχει στην εμπόλεμη χώρα. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε με τον οπερατέρ του OPEN Δημήτρη Τσιόπλο και τον μεταφραστή Νίκο Καραπαναγιώτη να βρούμε κατάλυμα, καύσιμα, φαγητό, ρεύμα ή να οδηγάμε μέσα στη νύχτα με ομίχλη, απαγόρευση κυκλοφορίας και σημεία ελέγχου με στρατιώτες κάθε λίγα μέτρα, έχοντας  χάσει τη διαδρομή μας, ξεπεράστηκαν από μια κοινή ανάγκη να έχουμε το ρεπορτάζ.

Ήταν πολλά τα πρωινά που ξυπνούσα από τις  σειρήνες, και έψαχνα το σημείο που χτυπήθηκε για να φτάσω εκεί άμεσα. Έχω στα αυτιά μου τον ήχο των εκρήξεων και  στα μάτια μου  τις εικόνες κτηρίων να φλέγονται και τους διασώστες να επιχειρούν επίμονα επί ώρες για να βρουν ανθρώπινη ζωή. Με τους πυραύλους να χτυπούν νηπιαγωγεία και παιδικές χαρές θυμάμαι τα λόγια της Οξάνα: «παίζεται η ζωή των παιδιών μας κορώνα γράμματα». Κι ήταν αλήθεια.

Η μικρή Λίζα, που σκοτώθηκε σε μια πολύνεκρη πυραυλική επίθεση στη Βίνιτσα στην κεντρική Ουκρανία έγινε το σύμβολο για τις απώλειες  παιδιών. Έχω στο νου μου τη διάβαση που έπεσε νεκρή. Στη μητέρα της, Ιρίνα,  όσο έμενε στην Εντατική οι γιατροί δεν έλεγαν λέξη για την κόρη της.

Σε κάθε χτύπημα σε οικιστική ζώνη το ίδιο σκηνικό, συγγενείς να περιμένουν με αγωνία αν οι δικοί τους άνθρωποι θα βγουν ζωντανοί από τα σπίτια που χτυπήθηκαν  ή όχι. Μετά από λίγο κάποιοι ανασύρονταν και μεταφέρονταν πάνω σε φορεία στα νοσοκομεία, άλλοι παρέμεναν αγνοούμενοι για μέρες ή εντοπίζονταν μέλη ανθρώπινου σώματος και ξεκινούσε η ταυτοποίηση μέσω dna. Στα σημεία και εμείς, τηλεοπτικά συνεργεία και δημοσιογράφοι. Ήταν μετά από ένα χτύπημα στη Ντάρνιτσα που ρεπόρτερ  από τη Γαλλία μου έλεγε πως συνάδελφός της είχε σκοτωθεί πριν ένα μήνα.

Πέρα από τα επιχειρησιακά και τις μάχες χαρακωμάτων, η ανθρώπινη τραγωδία δεν έχει όρια. Όταν εντοπιζόταν ένας ακόμη ομαδικός τάφος, μύριζε ο θάνατος. Στάθηκα απέναντι στην κυρία Βαλέρια που μου έλεγε ότι Ρώσοι στρατιώτες βίασαν την κόρη της και σκότωσαν το γαμπρό της, μου έδειχνε και το σημείο του κήπου που ήταν θαμμένος.  Τα δάκρυα της Γιούλια έτρεχαν ποτάμι όταν αφηγούταν πως είχαν αρπάξει τον σύζυγό της και αγνοείτο, έχουν δύο μικρά  παιδιά. Τον Νικόλα τον αιχμαλώτισαν και του έπαιρναν αίμα για να το δώσουν σε Ρώσους τραυματίες. Όταν τον συνάντησα μου είπε:  «Ευτυχώς, ήμουν η ανταλλαγή Νούμερο 5».  Βρέθηκα σε χώρο βασανισμού των Ουκρανών στη Μπούχα, ήταν πράγματι συγκλονιστικό. Οι μαρτυρίες των κατοίκων από τις περιοχές που βρέθηκαν υπό κατοχή είναι δραματικές. Η Ειρήνη αφού μου είπε ότι Ρώσοι στρατιώτες την πυροβόλησαν στο πόδι και μου έδειξε το τραύμα της, με αγκάλιασε για να με ευχαριστήσει που βρισκόμουν στη χώρα της. Ο Έντουαρτ έψαχνε τρόπο να μεταφέρει την κόρη του που έπασχε από καρκίνο σε ασφαλές μέρος για να συνεχίσει τη θεραπεία της. Καθώς η αρχή της σύρραξης ήταν η Μαριούπολη, ο οκτάχρονος Eγκόρ είχε ζωγραφίσει τον παππού του με φτερά αγγέλου καθώς είχε σκοτωθεί μετά από βομβαρδισμό της πόλης.

Σε μια χώρα με έντονο το πατριωτικό αίσθημα επικράτησε ο χαιρετισμός: «Δόξα στην Ουκρανία» για να έρθει η απάντηση: «Δόξα στους ήρωες». Εμψυχωτές του λαού δεν θα μπορούσαν να είναι άλλοι από τους αξιωματούχους. Όταν μπαίναμε σε υπουργεία ή στο προεδρικό μέγαρο για συνεντεύξεις,  κάποιος αρμόδιος  μας παραλάμβανε έξω από το κτήριο με τους ελέγχους, σωματικούς και αντικειμένων να είναι πολλαπλοί. Αξιωματούχοι διανυκτέρευαν στα υπόγεια υπουργείων για ασφάλεια. Με τα διοικητικά κτήρια να αποτελούν στόχους, εργαζόμενος εκεί μου είπε χαρακτηριστικά πως μεγαλύτερη ασφάλεια νιώθει ο ίδιος μόνο κατά τη  διαδρομής του  από τη δουλειά του στο σπίτι.

Η ανταπόκριση σε μια εμπόλεμη χώρα μεταξύ λαών αδελφικών, παράλληλα όμως και εχθρικών που δεν μπορείς να ξέρεις με ποιο μέρος είναι ποιος, απαιτούσε καλή έρευνα, διασταύρωση,  διάβασμα, διακριτικότητα και ταχύτητα. Εργαλείο δουλειάς: ένα  αυτοκίνητο με το διακριτικό “press”  που έπρεπε να μετατραπεί σε γραφείο και δωμάτιο σπικάζ ακόμη και λίγα λεπτά μετά τα χτυπήματα γιατί κανείς δεν ήξερε τι θα ακολουθούσε.

Οι κοφτές και ψύχραιμες εισπνοές και εκπνοές χρειάστηκαν σε όλη η διάρκεια της αποστολής αυτής που συμπύκνωσε πάντως μαθήματα δύναμης από τους Ουκρανούς, που φωτογράφιζαν τα βομβαρδισμένα κτήρια και τις κηλίδες αίματος στα πεζοδρόμια σαν αξιοθέατα,  που δεν εγκατέλειπαν την πατρίδα τους, βοηθούσαν με κάθε τρόπο και ζούσαν την κάθε στιγμή χωρίς να σκέφτονται την επόμενη μέρα. Έτσι έδιναν την εντύπωση πως παλεύουν για να νικήσει η ζωή τον θάνατο στον πόλεμο. 

Τα σπρωξίματα, λοιπόν, μεταξύ των λαών, αδελφικών ή εχθρικών μπορεί να αποβούν σωτήρια ή και θανατηφόρα, μακάρι  τα πρώτα να είναι περισσότερα από τα τελευταία…