Social: Πολιτικό κόμμα με ένα …κλικ

Όταν κανείς ξυπνά και η πρώτη κίνηση είναι να πάρει στα χέρια του το κινητό του τηλέφωνο, όταν η πλοήγηση στο διαδίκτυο είναι αναπόσπαστό μέρος της καθημερινότητάς μας και σε μια εποχή που η μονάδα μέτρησης της απήχησης  μιας ιδέας ή και ενός προσώπου βρίσκεται στον αριθμό των «likes» και των «followers», ένα πολιτικό κόμμα μπορεί να δραστηριοποιείται  ψηφιακά.

O Άρειος Πάγος ενέκρινε την ίδρυση ψηφιακού κόμματος που φαίνεται πως είναι το πρώτο στην Ελλάδα, το οποίο συγκεντρώνει τους υποψήφιους βουλευτές -  μάλιστα όσοι ενδιαφέρονται δηλώνουν την πρόθεσή τους μέσω facebook ή και της ιστοσελίδας του κόμματος -  και φιλοδοξεί να κατέβει στις επικείμενες εκλογές.  Στη θέση μισθωμένων γραφείων υπάρχει μια ηλεκτρονική πλατφόρμα όπου ο χρήστης μπορεί να γίνει μέλος του κόμματος, να δηλώσει την υποψηφιότητά του, να διαβάσει τις θέσεις του κόμματος αλλά και να ψηφίσει προτάσεις.  «Η ιδέα προέκυψε ήδη από 1987 όταν ζούσα στη Βοστώνη και εργαζόμουν στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος εκεί. Τύχαινε το πολιτικό γραφείο του ελληνοαμερικάνου Μάικλ Δουκάκη, πρώην κυβερνήτη της Μασαχουσέτης να βρίσκεται δίπλα στην Τράπεζα. Τον θυμάμαι  να μιλά για ψηφιακά κόμματα και για άμεση Δημοκρατία. Με την πάροδο των ετών έγινα υπεύθυνος μηχανοργάνωσης τράπεζας, διετέλεσα αντιδήμαρχος ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στο Δήμο Θερμαϊκού Θεσσαλονίκης. Ώσπου συνειδητοποίησα μετά τα lockdown ότι  ίντερνετ χρησιμοποιεί το 91% του ελληνικού πληθυσμού και ήρθε η ώρα για τη δημιουργία του ψηφιακού  κόμματος.», δηλώνει ο κ. Συμεών Καψάλας, πρόεδρος του κόμματος «Social, Σύγχρονο, Δημοκρατικό Κόμμα».

Στην Ευρώπη τα ψηφιακά κόμματα έχουν ήδη αποκτήσει έδαφος μπαίνοντας δυναμικά στην αρένα.  Η άυλη υπόστασή τους, η αντίληψη πως πρόκειται για έναν νέο τύπο κόμματος και το βασικότερο  η δυνατότητα αλληλεπίδρασης με άλλα μέλη ακόμη και άλλους πολίτες και συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων μέσω πλατφόρμας προσέλκυσαν υποστηρικτές.  Πιο επιτυχημένο  αναδείχθηκε το «Κίνημα των Πέντε Αστέρων» στην Ιταλία, στις εκλογές του 2018 θριάμβευσε κερδίζοντας το 32,7% των ψήφων και αναδείχθηκε πρώτο κόμμα. Σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας με τη «Λέγκα» του Σαλβίνι και πρωθυπουργό τον Τζιουζέπε Κόντε.  Δεν ιδρύθηκε από πολιτικό, αλλά από τον κωμικό  Beppe Grillo που διατηρούσε ένα δημοφιλές ιστολόγιο. Όταν κατέβηκε πρώτη φορά στις εθνικές εκλογές το 2013 εξασφάλισε το  εντυπωσιακό ποσοστό, 25,6 % των ψήφων στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Βασικό του εργαλείο η πλατφόρμα «Rousseau» με τις αποφάσεις να λαμβάνονται κατόπιν διαδικτυακής ψηφοφορίας, κάτι που φάνταζε άλμα προς τα εμπρός και μια δημοκρατική εναλλακτική έναντι μιας παραδοσιακής συμβατικής πολιτικής. Οι εκλεγμένοι εμφανίζονταν ντυμένοι «casual» και κάποιες συναντήσεις γίνονταν σε μπαρ, αθλητικά κέντρα ή και σπίτια.  Ακολούθησε ένα ψηφιακό διαζύγιο κόμματος – πλατφόρμας με αποτέλεσμα μία περίοδο κρίσης,  χωρίς όμως το κόμμα να αποδυναμωθεί σημαντικά.

Αλλά και στην Ισπανία το ψηφιακό κόμμα «Podemos» το 2018 μόλις τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυση του αριθμούσε 500.000 μέλη. Ιδρύθηκε τρεις μήνες πριν τις ευρωεκλογές του 2014 και κατάφερε να πάρει πέντε έδρες στην Ευρωβουλή. H αρχή των ψηφιακών κομμάτων έγινε στην Ευρώπη το 2006  με το κόμμα «Pirate Party» στη Σουηδία που ιδρύθηκε όταν χρήστες του διαδικτύου άρχισαν να διαμαρτύρονται έπειτα από την έκδοση  δικαστικής απόφασης που που έκλεισε την υπηρεσία κοινής χρήσης αρχείων γνωστή ως Pirate Bay. Το κόμμα επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Στη Γαλλία, το κόμμα «France Insoumise» χρησιμοποιεί επίσης μια συμμετοχική διαδικτυακή πλατφόρμα και σε σύντομο χρονικό διάστημα αύξησε τους υποστηρικτές του.

«Στοιχεία άμεσης δημοκρατίας μπορούν να υιοθετήσουν όλα τα κόμματα και στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως προσανατολισμού τους» υποστηρίζει ο κ. Ιωάννης Ιγγλεζάκης, καθηγητής Νομικής, Δικαίου και Πληροφορικής ΑΠΘ και συνεχίζει, «στην Ευρώπη στα ψηφιακά κόμματα τις νομοθετικές  διατάξεις τις συντάσσουν τα μέλη του κόμματος, γίνονται συνέχεια online δημοψηφίσματα και διαμορφώνονται οι θέσεις του κόμματος. Στην Ελλάδα έχουμε την ανοιχτή διαβούλευση με το opengov.gr, αλλά αν μπορούν τα μέλη του κόμματος να επεμβαίνουν στις διατάξεις πάμε ένα βήμα παρακάτω».

Το όνομα του πρώτου ψηφιακού κόμματος στην Ελλάδα, πάντως, αποφασίστηκε κατόπιν διαδικτυακής ψηφοφορίας, ενώ κάθε Σάββατο γίνονται οι online συγκεντρώσεις των μελών.

Ο Paolo Gerbaudo,  Διευθυντής του Κέντρου Ψηφιακής Πολιτικής του King’s College του Λονδίνου και συγγραφέας μιλά για ένα «αντίδοτο» στα παραδοσιακά – συμβατικά κόμματα και την ανάδειξη ενός νέου τύπου πολιτικού προσώπου σε μια εποχή έντονης καχυποψίας ως προς τη γραφειοκρατία των κομμάτων.

Ο νόμος δεν απαγορεύει τη μορφή αυτή των κομμάτων, αρκεί να υπάρχουν οι προβλέψεις στο καταστατικό τους. Δεν λείπουν οι κίνδυνοι αναφορικά με τον  τρόπο λειτουργίας τους. Ο κ. Ιγγλεζάκης εξηγεί  «υπάρχει ο κίνδυνος οι απόψεις που θα διαμορφωθούν στην πλατφόρμα να τείνουν στο λαϊκισμό.» Ένα ακόμη μείζον θέμα που θέτει είναι η προστασία των προσωπικών δεδομένων. «Η πλατφόρμα πρέπει να διασφαλίζεται από τον κίνδυνο χακαρίσματος. Ακόμη, καθώς η ιδιότητα μέλους κόμματος είναι ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η αρχή της ελαχιστοποίησης των προσωπικών δεδομένων. Θα πρέπει να ζητούνται μόνο ονοματεπώνυμο, e-mail και εκλογική περιφέρεια. Αυτά είναι βέβαια και θέματα προς εξέταση».

Ενώ ο κ. Συμεών Καψάλας, πρόεδρος του ελληνικού ψηφιακού κόμματος που μετρά μέρες από την ίδρυση του εντοπίζει μία αδυναμία. «Δεν είναι προετοιμασμένος ο κόσμος, δεν έχει συνηθίσει να συμμετέχει, πρέπει να εκπαιδευτεί σε αυτή την κατεύθυνση.», δηλώνει.

Πάντως, κι αυτό ισχύει για όλα τα κόμματα, με την Ελλάδα να  βρίσκεται στην τελική ευθεία για τις εκλογές την 21^η Μαΐου, πέρα απ΄ όσα επιβάλλει η παράδοση μιας προεκλογικής περιόδου, μια παράλληλη μάχη ξεπροβάλλει διαδικτυακά.  Βίντεο αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκπρόσωποι κομμάτων απαντούν και προβαίνουν σε τοποθετήσεις ιντερνετικά. Σίγουρα επικοινωνιολόγοι και προσωπικό φροντίζουν για τη μεγαλύτερη και πιο δημοφιλή παρουσία των πολιτικών στον ψηφιακό κόσμο και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να έχουν ζητηθεί και σχόλια πολιτών σε ιστοσελίδες κομμάτων.

Σε κάθε περίπτωση, καθηγητές και πολιτικοί επιστήμονες συντείνουν πως η δημοκρατία χρειάζεται μια αναζωογόνηση και νέα μοντέλα. Όταν η ψηφιοποίηση έχει εισχωρήσει στο εμπόριο, σε μισθώσεις κατοικιών, στην παραγγελία ταξί, ακόμη και στη σύναψη συμφωνιών γιατί να μην αξιοποιηθεί στη διαμόρφωση  πολιτικής θέσης.