Μετανεωτερικές «αναµορφώσεις»

Η εποχή της µετανεωτερικότητας, µε την απόρριψη των µεγάλων αφηγήσεων, των ιδεολογιών και των µεγάλων φιλοσοφικών συστηµάτων, και µε τις αποδοµιστικές, σχετικιστικές έως και µηδενιστικές της τάσεις, συµβαδίζει µε την άνοδο του νεοφιλελευθερισµού και των παγκοσµιοτικών επεκτατικών του πρακτικών.

Την περίοδο αυτή, οι έννοιες του έθνους-κράτους, της εθνικής συνείδησης, της συλλογικότητας, της κοινωνικής συνοχής και της κοινής πολιτισµικής κληρονοµιάς υποχωρούν σηµαντικά ή και εκµηδενίζονται, περίτεχνα και µεθοδευµένα, µπροστά στην ανάδειξη του ατόµου, του καταναλωτικού του ατοµικισµού, αλλά όλως περιέργως, εκ πρώτης τουλάχιστον όψεως, και της καταθλιπτικής µοναξιάς και µαζοποίησής του.

Το παγκοσµιοποιηµένο αυτό πολιτικοοικονοµικό σύστηµα, κατ’ επίφαση µόνο δηµοκρατικό, κάνει τα πάντα για να αφαιρέσει από το παντοιοτρόπως ελεγχόµενο και καθοδηγούµενο άτοµο κάθε πίστη σε πνευµατικές αξίες, σε ηθικές αρχές και σε οτιδήποτε άλλο µπορεί να προσδώσει ουσιαστικό νόηµα στη ζωή του, και να αποτελέσει, ως εκ τούτου, µια ισχυρή αντίσταση στις επεκτατικές και ληστρικές τάσεις του νεοφιλελευθερισµού και του άκρατου οικονοµισµού του.

Με την επικυριαρχία της οικονοµίας έχουµε µια έκλειψη της πολιτικής αυτονοµίας, µε την πλήρη υποσκέλιση της πολιτικής από την παγκόσµια οικονοµική ολιγαρχία. Υπό τις συνθήκες αυτές, η αλλοτριωµένη πολιτική δεν είναι δυνατόν παρά να οδηγήσει σε αλλοτριωµένους πολίτες καταναλωτές που δεν έχουν καµία σχέση µε αυτό που η πολιτική θεωρία θα όριζε ως πολιτικά συνειδητούς πολίτες.

Το άτοµο δεν διαθέτει συνειδητοποιηµένη, ελεύθερη ταυτότητα και δεν αντιµετωπίζεται ως πρόσωπο. Μπορεί, όµως, άραγε να προχωρήσει κανείς στον σεβασµό του άλλου, της ετερότητας, αν δεν µπορεί να αναγνωρίσει πρώτα τη δική του ταυτότητα, ως αυτόνοµο άτοµο, αλλά και ως µέρος µιας ευρύτερης κοινής συλλογικότητας; Το ερώτηµα δεν έχει µόνο γνωσιολογική σηµασία, αλλά και ψυχολογική, για να µην πω και ψυχιατρική.

Για να µπορέσει, λοιπόν, η παγκοσµιοποίηση να εδραιωθεί, αυτό που κυρίως απαιτείται είναι η άµβλυνση της εθνικής συνείδησης των λαών -µε τον διεθνισµό να είναι, άθελά του, ένας καλοδεχούµενος συµπαίκτης- και η ιστορικοϊδεολογική τους «αναµόρφωση». Αυτή επιχειρείται κυρίως µε την αµφισβήτηση ή και την κατάρριψη βασικών ιστορικών σταθερών και πολιτισµικών δεδοµένων. Οχι ότι δεν απαιτείται, στο πλαίσιο της ιστορικής αλήθειας, µια νηφάλια ιστορική θεώρηση, µια αποστασιοποιηµένη ιστορική ανάγνωση.

Οταν, όµως, η θεώρηση αυτή είναι τόσο ψυχρά αποστασιοποιηµένη από την πραγµατικότητα, ώστε να οδηγεί τελικά σε ιστορικές παρανοήσεις, τότε αυτό όχι µόνο προσβάλλει την ιστορική αλήθεια και την πατριωτική ευαισθησία, αλλά συµβάλλει και στο θέριεµα του εθνικισµού. Η εµµονή εποµένως σε έναν διεθνισµό χωρίς πατριωτισµό ρίχνει νερό τόσο στον µύλο της παγκοσµιοποίησης όσο και σε αυτόν του εθνικισµού.

Γράφει ο Ι.Ν. Μαρκόπουλος