Έτσι μπορούμε να βελτιώσουμε τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας στη χώρα μας - Πόσο απειλείται από φυσικούς κινδύνους η Αττική

Οι τραγικές εμπειρίες που έζησε η χώρα μας την τελευταία περίοδο με τα θανατηφόρα επεισόδια των καταστροφικών δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών, επανέφεραν στο προσκήνιο έντονους προβληματισμούς. Πόσο είμαστε έτοιμοι ως κράτος να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τέτοια επεισόδια; Πόσο και πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας; Πόσο απειλείται από φυσικούς κινδύνους η Αττική, η μεγαλύτερη περιφέρεια της χώρας;

Το γεγονός ότι τα ερωτήματα αυτά επαναφέρονται ξανά και ξανά, αποδεικνύει ότι δεν έχουμε επιλύσει βασικά ζητήματα γύρω από το μείζον θέμα που λέγεται πολιτική προστασία. Κι ας έχουμε αποκτήσει πρόσφατο νόμο που ψηφίστηκε το Φεβρουάριο του 2020. Μία από τις πρόνοιες του νέου νόμου είναι η δημιουργία 13 περιφερειακών επιχειρησιακών κέντρων, δηλαδή ένα κέντρο σε κάθε περιφέρεια. Δεν ήταν σοφός ο νομοθέτης. Απλά ακολούθησε τη λογική πρότασή μου, που εκφράστηκε σε συνέδριο του ΤΕΕ ήδη από το 1996 και ξανά με αρθρογραφία μου σε μεγάλες εφημερίδες των Αθηνών, αμέσως μετά τη φοβερή πυρκαγιά στο Μάτι τον Ιούλιο του 2018.

Δυστυχώς, μέχρι σήμερα αυτή η ορθή πρόνοια του νόμου δεν έχει υλοποιηθεί σε ούτε μία περιφέρεια της χώρας. Λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή εμπειρία (π.χ. Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία), είμαι βέβαιος ότι ένα περιφερειακό επιχειρησιακό κέντρο ορθά οργανωμένο, εξοπλισμένο και στελεχωμένο με εξειδικευμένο προσωπικό, μπορεί να χειριστεί πολύ πιο αποτελεσματικά μια κρίση σε περιφερειακό επίπεδο, π.χ. πλημμύρα, πυρκαγιά, σεισμό, σε σχέση με το κεντρικό επιχειρησιακό κέντρο που εδρεύει στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Τι κι αν αποκτήσαμε ένα τέτοιο υπουργείο; Οι αδυναμίες εξακολουθούν να είναι εμφανείς. Κυρίαρχο γνώρισμα του μηχανισμού πολιτικής προστασίας στη χώρα είναι ο κατασταλτικός χαρακτήρας του. Σε περίπτωση δασικής πυρκαγιάς οι δυνάμεις σπεύδουν να σβήσουν την πυρκαγιά και να προστατέψουν τους πολίτες. Ασφαλώς αυτό πρέπει να το κάνουν. Όπως το κάνουν, και πρέπει να το κάνουν σε περίπτωση πλημμύρας. Αλλά συχνά η κατασταλτική δράση της πολιτικής προστασίας αποδεικνύεται ανεπαρκής για το λόγο ότι ακριβώς απουσιάζει το προληπτικό σκέλος. Στα δάση μας δεν υφίσταται μακροπρόθεσμη και συστηματική διαχείρισή τους, η οποία μεταξύ άλλων ευεργετικών συνεπειών θα μειώνει την επιρρέπεια του δάσους στην πυρκαγιά και θα καθιστά αποτελεσματικότερες τις κατασταλτικές επεμβάσεις. Το ίδιο ισχύει για τις πλημμύρες. Απουσιάζουν τα προληπτικά έργα, όπως η κατασκευή έργων ορεινής υδρονομίας, που αποσκοπούν στη συγκράτηση των υδάτων στα βουνά και την ομαλή κάθοδό τους προς τα χαμηλότερα σημεία. Συχνότατα τα λεγόμενα αντιπλημμυρικά έργα κατασκευάζονται ενάντια στις φυσικές διαδικασίες του περιβάλλοντος που διαμορφώνουν τη ροή των ρεμάτων, χειμάρρων και ποταμών.

Στο προληπτικό σκέλος εντάσσονται και τα σενάρια κινδύνων. Η εκπόνηση τέτοιων σεναρίων από ειδικούς επιστήμονες σε περιφερειακό επίπεδο αποτελεί πλέον τον σύγχρονο τρόπο δράσης προκειμένου να προετοιμαστούν τα προληπτικά μέτρα και τα σχέδια πολιτικής προστασίας με τεκμηριωμένο τρόπο.

Σε διοικητικό επίπεδο, η ανεπαρκής στελέχωση των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας των περισσότερων δήμων της χώρας αποτελεί κοινό μυστικό. Για παράδειγμα στο δήμο Ροδίων, ο οποίος έχει πληθυσμό 130.000 κατοίκων και επισκέπτες περίπου 2.500.000 ετησίως, η υπηρεσία πολιτικής προστασίας στελεχώνεται μόνο από ένα άτομο και μια γραμματέα. Η ίδια κατάσταση χαρακτηρίζει τους περισσότερους δήμους της χώρας. Επιπλέον, συχνά τα στελέχη αυτών των υπηρεσιών εκτελούν και παράλληλα καθήκοντα σε άλλα αντικείμενα. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αττική.

Στο πλαίσιο της υποψηφιότητάς μου στο νότιο τομέα της περιφέρεια Αττικής, που περιλαμβάνει οκτώ δήμους, πραγματοποίησα σχετικές επαφές και διαπίστωσα την ίδια κατάσταση. Αλλά και στα υπουργεία η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Λίγοι γνωρίζουν ότι σε αυτά δεν υπάρχει υπηρεσία πολιτικής προστασίας αλλά μόνο πολιτικής άμυνας, η οποία έχει εντελώς διαφορετικό αντικείμενο. Εδώ βλέπουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αναχρονισμού μέσα στην καρδιά της κεντρικής κυβερνητικής διοίκησης.

Ιδιαίτερα στην περιφέρεια Αττικής το θέμα της πολιτικής προστασίας θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Δεν μηδενίζουμε την υπάρχουσα κατάσταση. Σταδιακά γίνονται βήματα προόδου στον τομέα αυτό. Αλλά δεν έχει συνειδητοποιηθεί η μεγάλη τρωτότητα της Αττικής σε φυσικούς κινδύνους, π.χ. σεισμούς, πλημμύρες, πυρκαγιές. Η Αττική χαρακτηρίζεται από την υψηλότερη τρωτότητα στη χώρα λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού, οικονομικών, βιομηχανικών, τουριστικών και άλλων δραστηριοτήτων που εκτίθενται στους κινδύνους. Ήδη από το 1996, σε σχετική μελέτη που εκπονήσαμε με φοιτητή μου, είχαμε επισημάνει ότι η Αττική είναι η πιο ευάλωτη στους σεισμούς από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της χώρας. Τρία χρόνια αργότερα η υψηλή τρωτότητα της Αττικής επιβεβαιώθηκε τραγικά με τον μετρίου μεγέθους (μόνο 5,9) αλλά πολύνεκρο σεισμό (143 θύματα) της Πάρνηθας στις 7.9.1999. Η υψηλή τρωτότητα της Αττικής επιβεβαιώθηκε και με πιο πρόσφατη μελέτη του διεθνούς οργανισμού Global Earthquake Model.

Για τη δραστική βελτίωση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας στη χώρα μας απαιτούνται πρώτα από όλα γενναίες αποφάσεις, οι οποίες θα βασίζονται στην αναγνώριση των μεγάλων αδυναμιών του συστήματος. Αν αυτό δεν γίνει, τότε βελτίωση δεν θα δούμε.