Το κοινωνικό μήνυμα της αποχής στις εκλογές

Η πανδημία του κορονοϊού  και οι αλλεπάλληλες κρίσεις που στη συνέχεια αντιμετωπίσαμε, έφεραν στο προσκήνιο τον προβληματισμό για το πώς οι κοινωνίες, οι χώρες μπορούν να είναι ανθεκτικές στις κρίσεις. 

Είναι επιβεβαιωμένο, ότι η ανθεκτικότητα μιας κοινωνίας στις κρίσεις, είτε αυτές είναι φυσικές καταστροφές, οικονομικές κρίσεις ή κοινωνικές εντάσεις, χτίζεται με την κοινωνική συνοχή. Οι συνεκτικές κοινωνίες μπορούν να προλαμβάνουν τους κινδύνους, να αντιμετωπίζουν τις κρίσεις, αλλά και να ανακάμπτουν από τις καταστροφές ταχύτερα και καλύτερα.

Η κοινωνική συνοχή δομείται με δίκτυα και κανόνες σχέσεων που συνδέουν τα μέλη μιας κοινωνίας. Οι σχέσεις αυτές είναι η βασική λειτουργική αξία μιας κοινωνίας και συγκροτούν το λεγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο. Επινοητής του όρου είναι ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Robert Putnam (1941-), ο οποίος όρισε ως κοινωνικό κεφάλαιο «τα χαρακτηριστικά των κοινωνικών οργανισμών, όπως είναι τα δίκτυα, οι κανόνες και η εμπιστοσύνη, που διευκολύνουν τη δράση και τη συνεργασία για αμοιβαίο όφελος».

Το κοινωνικό κεφάλαιο λειτουργεί ως επιπλέον πόρος στο έργο των αρχών στις κρίσεις και στην ανάκαμψη από αυτές, καθώς με την καλύτερη ανταπόκριση της κοινότητας οι αρχές εντοπίζουν αποτελεσματικότερα τις ευπάθειες και θέτουν εύστοχες προτεραιότητες.

Την τελευταία δεκαετία η έρευνα για την εμπιστοσύνη ως συνδετικού παράγοντα, αποδείχθηκε ένας από τους πιο γόνιμους τομείς έρευνας σε διάφορα επιστημονικά πεδία από τις κοινωνικές επιστήμες έως τη βιολογία και τις νευροεπιστήμες. Πολύ πριν, οι οικονομολόγοι είχαν εμπειρικά διαπιστώσει τον σημαντικό ρόλο της εμπιστοσύνης στην οικονομία.

Η μέτρηση της εμπιστοσύνης μέσα στην κοινωνία γίνεται με άμεσες και έμμεσες μεθόδους. Μια μέθοδος υπολογισμού είναι οι έρευνες κοινής γνώμης οι οποίες περιλαμβάνουν άμεσες ερωτήσεις. Διεθνείς έρευνες, όπως The World Values Survey, η Gallup World Poll και τα διάφορα περιφερειακά Βαρόμετρα, παρέχουν επιπλέον τη δυνατότητα σύγκρισης των μετρήσεων μεταξύ των χωρών.

Διάφορες δημοσκοπικές έρευνες π.χ.  της διαΝΕΟσις, καταγράφουν διάχυτη  επιφυλακτικότητα και έλλειψη εμπιστοσύνης στην ελληνική κοινωνία.  Έλλειψη εμπιστοσύνης διαπιστώνεται όχι μόνο μεταξύ των πολιτών, αλλά πρωτίστως  των πολιτών προς τους θεσμούς (τα πολιτικά κόμματα , το Ελληνικό κοινοβούλιο και τα Μέσα ενημέρωσης). Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι  στις έρευνες η δικαιοσύνη αναδεικνύεται το βασικό ζητούμενο της ελληνικής κοινωνίας, αφού η δικαιοσύνη ως εγγυητής της νομιμότητας, δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης.

Μεταξύ των έμμεσων μεθόδων μέτρησης της εμπιστοσύνης των πολιτών και της κοινωνικής συνοχής  είναι η προσέλευση των ψηφοφόρων στις εκλογές και η εγκληματικότητα. Δυστυχώς, και στις δύο περιπτώσεις τα νεότερα δεδομένα είναι επιβαρυντικά για τη χώρα μας.

Οι πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις τόσο οι εθνικές όσο και οι αυτοδιοικητικές παρουσιάζουν ρεκόρ χαμηλής προσέλευσης των ψηφοφόρων. Τα υψηλά ποσοστά αποχής των πολιτών από τις εκλογές φανερώνουν δυ­σπιστία ή στην καλύτερη περίπτωση αδιαφορία. Όπως και να έχει, πέραν του ότι έχουν άμεσες πολιτικές συνέπειες, υποδηλώνουν ροπή προς μειωμένη συμμόρ­φωση και προβληματική συμπόρευση των πολιτών με την κεντρική κυβέρνηση. Αυτό αυξάνει και τον βαθμό δυσκολίας στην αντιμετώπιση των κρίσεων και το εν­δεχόμενο να χρειασθεί να ληφθούν μέτρα που θα αναστέλλουν την ισχύ ατομικών δικαιωμάτων, προκειμένου να αντιμετωπισθεί μία μεγάλη κρίση. Επιπλέον, η δυσπιστία και η αδιαφορία των πολιτών καταλήγουν να απαξιώνουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και εν τέλει να ενθαρρύνουν πιο ανελεύθερες εξελίξεις.

Τα προβλήματα και οι προκλήσεις της εποχής μας είναι σύνθετα και απαιτούν συνεργασία με ομαδικό πνεύμα  σε διάφορα επίπεδα και με πολλά γνωστικά πεδία για να αντιμετωπισθούν. Οπωσδήποτε, ο διχαστικός πολιτικός λόγος σε επίπεδο ηγεσιών, ο νεποτισμός και η έλλειψη διαφάνειας στη διαχείριση των δημόσιων συμφερόντων δεν είναι σε αυτή την κατεύθυνση.

Ας ελπίσουμε, ότι η ουσία του σημαντικότερου μηνύματος των  εκλογών, που είναι η μεγάλη αποχή, θα γίνει αντιληπτή  από όλον τον πολιτικό κόσμο.