Τώρα - Τώρα - Τώρα: Φροντίστε τα θαλάσσια Οικοσυστήματα

Η βιωσιμότητα των Θαλασσών μας, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βιωσιμότητα της εθνικής μας οικονομίας, άρα της κοινωνίας, περνά μέσα από τις συμπληγάδες της επιτακτικής βιοπαρακολούθησης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Είναι γνωστό πως ο μισός πληθυσμός του πλανήτη, δηλαδή περίπου 4 δισ. άνθρωποι, ζουν κατά μήκος της ακτογραμμής των ηπείρων, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά τα θαλάσσια παράκτια οικοσυστήματα. Εξαιτίας αυτής της κατανομής στις περισσότερες θαλάσσιες παράκτιες περιοχές του κόσμου η βιοποικιλότητα και οι οικολογικές διεργασίες απειλούνται σοβαρά. Σύμφωνα με πλήθος δημοσιευμάτων, διεθνούς κύρους, από τη μια μεριά οι απορρίψεις λυμάτων στη θάλασσα προκαλούν εμπλουτισμό με οργανικά και θρεπτικά συστατικά, ρύπανση, θολερότητα των υδάτων καθώς και υψηλά ποσοστά προσχώσεων. Στις απορρίψεις αυτές περιλαμβάνονται τοξικοί ρύποι, οι οποίοι προέρχονται από τις αγροτικές καλλιέργειες, τη βιομηχανία αλλά και τις αστικές δραστηριότητες (υπολείμματα φαρμακευτικών σκευασμάτων, ραδιενεργών, βαρέων μετάλλων, πλαστική ύλη κ.τ.λ.).

Η Μεσόγειος θάλασσα, στην οποία η χώρα μας διαθέτει την μεγαλύτερη σε μήκος ακτογραμμή, η κατάσταση διαρκώς επιβαρύνεται. Η επιβάρυνση, από τη μια μεριά οφείλεται σε γεωγραφικά αίτια, καθώς η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα της οποίας τα ύδατα ανανεώνονται στη διάρκεια ενός αιώνα, και από την άλλη γιατί οι ανθρώπινες δραστηριότητες διαρκώς αυξάνουν τις δυσμενείς πιέσεις. Στις δραστηριότητες αυτές εντάσσονται η ναυσιπλοΐα – γενικά μεταφορές, ο τουρισμός, τα βιομηχανικά απόβλητα, η διαρκώς αυξανόμενη αστικοποίηση της παράκτιας ζώνης (με ότι συνεπάγεται με τα αστικά λύματα και πλαστικά υλικά κ.ά.), η υπεραλίευση σε συνδυασμός με την κακή διαχείριση της παράκτιας ζώνης. Σημειώνεται μάλιστα πως ο παράκτιος πληθυσμός στη Μεσόγειο εμφανίζει δυσανάλογη αύξηση κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών, ξεπερνώντας, κατά πολλή, τη φέρουσα ικανότητα του όλου οικοσυστήματος. Για παράδειγμα, αποδεχόμενοι τις προβλέψεις των ερευνών, πως οι χώρες των Α, Ν και ΝΑ Ακτών της Μεσογείου (Τουρκία, Αίγυπτος, Συρία, Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία, Λιβύη), μέχρι το 2030, θα αγγίξουν αθροιστικά τα 400 εκ. κατοίκους, τότε πάνω από 200 εκ. κάτοικοι θα ζουν στις ακτές της Μεσογείου, και μάλιστα σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν, όχι βιολογικοί καθαρισμοί, αλλά ούτε καν επίσημο αποχετευτικό δίκτυο. Στα σενάρια αυτά φαίνεται πως μέσα σε περίπου ένα αιώνα οι αναλογίες των πληθυσμών μεταξύ των νότιων και βόριων ακτών της Μεσογείου θα ανατραπούν κυριολεκτικά. Ενώ το 1950 όπου το σύνολο των πληθυσμών τα 2/3 βρισκόταν στις βόρειες ακτές της Μεσογείου, οι προβλέψεις αναφέρουν πως το 2050 στις βόρειες ακτές θα ζουν μόλις το 1/3 ή και στο 1/4  του συνολικού πληθυσμού. Τούτο βεβαίως, επιδεινώνει τις επιδιώξεις για μια ανάπτυξη με γαλάζιες σημαίες, αφού τα θαλάσσια ρεύματα μεταφέρουν τα ρυπογόνα φορτία από ακτή σε ακτή. Και όλα αυτά χωρίς να συμπεριλαμβάνονται στις προηγούμενες περιβαλλοντικές πιέσεις  προς το θαλάσσιο περιβάλλον, άλλες όπως η βιομηχανία, η ναυσιπλοΐα, η κλιματική αλλαγή (π.χ. πλημύρες, πυρκαγιές  κ.ά.).

Επειδή, όμως, όλα αξιολογούνται με όρους χρηματοπιστωτικούς, ας δούμε τη σημασία του τουρισμού για την εθνική οικονομία. Σίγουρα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που γνωρίζουν ότι εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες η τουριστική βιομηχανία  της χώρας αποτελεί ένα σημαντικό θεμέλιο του ΑΕΠ, που ξεπερνά σε αρκετές περιπτώσεις το >25% (δηλαδή κατά μέσο όρο κοντά στα 50 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια η χώρα είναι ιδιαίτερα εξαρτημένη από ένα προϊόν που ονομάζεται φυσικό περιβάλλον, του οποίου η φροντίδα θα έπρεπε να αποτελεί κορωνίδα των προτεραιοτήτων της. Και ενώ στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν πλήθος αναρτήσεων σχετικών με τη βιώσιμη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, όπως επίσης και πλήθος οδηγιών της ΕΕ, μέχρι σήμερα σχεδόν κανένας, εκτός από κάποιες φιλότιμες προσπάθειες των κατατρεγμένων ΜΚΟ, δεν έχει δρομολογήσει ένα εθνικό σχέδιο βιοπαρακολούθησης των θαλάσσιων περιοχών της χώρας. Δηλαδή, εισπράττουμε τα αγώγια χωρίς να συντηρούμε την μηχανή του ΙΧ μας.

Τα χρόνια, όμως, που έρχονται θα δυσχεραίνουν κάθετα τις αντοχές του φυσικού μας περιβάλλοντος. Και αυτό έχει να κάνει με τη φέρουσα ικανότητα των εκτάσεων και των υποδομών μας. Για παράδειγμα, σε πόσες μονάδες βιολογικών καθαρισμών των παράκτιων περιοχών έχουν προβλεφθεί οι αυξήσεις του πλήθους των τουριστών; Άραγε πόσες υπερχειλίσεις έχουν πραγματοποιηθεί εξαιτίας των καιρικών φαινομένων; Οι παράκτιοι υδάτινοι πόροι είναι επαρκείς για την κάλυψη του πλήθους των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων;  Πού δαπανάτε αλόγιστα το γλυκό νερό; Ενδεικτικά, λοιπόν, αυτοί είναι οι βάσιμοι προβληματισμοί για ένα σύγχρονο τουριστικό προϊόν.

Πέρα όμως από όλα τα παραπάνω η χώρα πρέπει να μάθει να παρακολουθεί τη χοληστερίνη της. Με απλά λόγια πρέπει να υπάρξει ένα μόνιμο δίκτυο σταθμών δειγματοληψίας στους οποίους θα εφαρμόζονται όλοι οι ενδεδειγμένοι δείκτες βιοπαρακολούθησης της ποιότητας των υδάτινων μαζών σε ετήσια βάση (πριν την έναρξη της τουριστικής περιόδου και μετά από αυτή). Οι χρονοσειρές των καταγραφών αυτών θα δώσουν δυνατότητες διαμόρφωσης ενός βιώσιμου πλάνου της παράκτιας διαχείρισης. Στην οποία βεβαίως βεβαίως απαραιτήτως θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται δράσεις αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος μετά από θεομηνίες και όχι μόνο. Επιπλέον κάθε παράκτια ξενοδοχειακή μονάδα θα πρέπει να πιστοποιείται από την άποψη της καλής λειτουργίας του βιολογικού καθαρισμού με την εξέταση της καλής ποιότητας των υδάτων της θαλάσσιας περιοχής όπου δραστηριοποιείται. Υπάρχουν κατάλληλοι διεθνείς δείκτες παρακολούθησης της καλής ποιότητας των υδάτων που τις εφαρμόζουν έμπειρα ερευνητικά εργαστήρια ή μελετητικά κέντρα.

Μόνο έτσι θα σώσουμε ότι μπορεί να σωθεί για το μέλλον της τουριστικής μας βιομηχανίας. Δεν μπορεί μόνο να εισπράττεις κύριε, χωρίς να φροντίζεις το προϊόν που προσφέρεις. Η φροντίδα του περιβάλλοντος δεν είναι απλώς μια αναγκαία πράξη, αλλά είναι και ένα στίγμα που ο ποιοτικός τουρισμός το σέβεται και το εκτιμά. Η Ελλάδα πρέπει να στραφεί στην άνοδο του ποιοτικού τουρισμού με σχέδιο και καλό προγραμματισμό, τώρα, τώρα, τώρα.