Απάντηση σε έναν αναγνώστη: Δεν είναι ότι «πουλάνε» τα άσχημα νέα, είναι ότι εσείς τα προτιμάτε - Γιατί οι κακές ειδήσεις προκαλούν το ενδιαφέρον

Αφορμή στάθηκε το λακωνικό σχόλιο αναγνώστη που γράφτηκε κάτω από το ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ της 7ης Νοεμβρίου: «Η αξιοθέατη χαμοζωή της Ελένης από το Κωσταλέξι πνίγει την ελληνική κοινωνία».

Ο αναγνώστης ή η αναγνώστρια μάς έψεξε: «Βρείτε να γράψετε και τίποτα χαρούμενο ομως … δεν μπορεί κάτι θα υπάρχει. Ή μηπως δεν πουλάει;» (sic)…

Η αλήθεια είναι ότι «πουλάει» περισσότερο ο θάνατος: η απώλεια ενός διάσημου και όχι μόνο, τα δυστυχήματα, οι φυσικές καταστροφές που άφησαν πίσω τους άψυχα κορμιά, οι πόλεμοι που σκοτώνουν αθώους και φταίχτες, ο άφατος πόνος του πατέρα που νεκροφιλεί το παιδί του… Αυτά «πουλάνε»! Τα «χαρούμενα» προσπερνιόνται και πάνε αδιάβαστα κυριολεκτικά! Υπάρχουν «χαρούμενα», αλλά ποιος νοιάζεται για την ευτυχία του πλησίον, ή ένα χαρμόσυνο γεγονός; Ελάχιστοι! Οι πολλοί- υποσυνείδητα ίσως- παίρνουν ενέργεια από το κακό που χτυπάει την πόρτα του διπλανού.

Ναι, στις 7 του Νοεμβρίου υπήρχαν καταγεγραμμένα και καλά - «χαρούμενα» γεγονότα: η γέννηση του νομπελίστα ζωολόγου, ηθολόγου και ορνιθολόγου Κόνραντ Λόρενς, που ξόδεψε τη ζωή του μελετώντας αγριόχηνες… Επίσης: η εκλογή του πρώτου Μουσουλμάνου στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, του Κιθ Έλισον και η εκλογή του πρώτου Αφροαμερικανού Κυβερνήτη στην ιστορία των ΗΠΑ (Νταγκ Γουάιλντερ στη Βιρτζίνια) · δεν έχει σημασία το όνομά του, γι’ αυτό και σε παρένθεση… Α, και η Μέρι Ρόμπινσον, εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας· για πρώτη φορά γυναίκα.
Αυτά τα «μη δυσάρεστα», ανάμεσα σε άλλα πολλά- είναι η αλήθεια- που ποιος θα έχανε τον χρόνο του να ανοίξει και να διαβάσει; Ενώ: «Οι Ναζί καίνε το Καρπενήσι» ή «Καταρρέει η τρίτη μεγαλύτερη γέφυρα στον κόσμο (το 1940), η γέφυρα Τακόμα στην Ουάσινγκτον, μόλις τέσσερις μήνες μετά την κατασκευή της» ή ακόμα: «Έρευνα αποκαλύπτει ότι 2 εκατομμύρια Έλληνες δε γνωρίζουν να βάζουν την υπογραφή τους (το 1956)… Δίκαιως ήρθε το σχόλιο του επισκέπτη-τριας του ethnos.gr;

Ίσως οι δημοσιογράφοι ελκύονται να δημοσιεύουν τραγικές ειδήσεις επειδή η ξαφνική καταστροφή ενδιαφέρει περισσότερο από τις αργόσυρτες επιτυχίες· μήπως όμως και οι αναγνώστες έχουν εκπαιδεύσει τους δημοσιογράφους να επικεντρώνονται στα αρνητικά νέα;

Ένα πείραμα που απέδειξε πολλά

Κάποτε, στο Πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά διεξήχθη ένα- ας το πούμε- πείραμα: κλήθηκαν πολίτες να συμμετάσχουν σε έρευνα με θέμα τις ειδήσεις. Κατ' αρχάς ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να διαβάσουν θέματα από έναν ειδησεογραφικό ιστότοπο, ώστε μια κάμερα να μπορεί- δήθεν- να κάνει κάποιες μετρήσεις σχετικά με την όραση τους· το θέμα «όραση» ήταν προσχηματικό. «Είναι σημαντικό», τους είπαν οι επικεφαλής, «να διαβάζουν αποκλειστικά θέματα του ενδιαφέροντός τους», ώστε να έχουν επιτυχία οι μετρήσεις. Αποτελέσματα του πειράματος; Οι ιστορίες που αναγνώστηκαν περισσότερο ήταν όλες καταθλιπτικές και είχαν ως προέκταση τον θάνατο!

Κι όμως, όταν ρωτήθηκαν σχετικά, εκείνοι οι άνθρωποι, είπαν ότι προτιμούν τα ευχάριστα νέα. Και το πιο παράδοξο: δήλωσαν ότι τα μέσα ενημέρωσης επικεντρώνονται υπερβολικά σε αρνητικές ιστορίες.
Οι ψυχολόγοι το έχουν ορίσει ως «προδιάθεση αρνητικότητας» προσπαθώντας να δώσουν όνομα στη συλλογική πείνα τού να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία σε άσχημα νέα. Έχουμε εκπαιδευτεί στις αρνητικές ειδήσεις και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που τα ανακλαστικά μας διεγείρονται άμεσα ακόμα και στο άκουσμα αρνητικών λέξεων: άνθρωποι κλήθηκαν να πατήσουν ένα κουμπί, αντιδρώντας σε κάποιες λέξεις· όταν εμφανίστηκε σε οθόνη η λέξη «καρκίνος», «βόμβα» ή «πόλεμος», οι περισσότεροι αντέδρασαν πιο γρήγορα από ό,τι όταν διάβασαν τις λέξεις «μωρό», «χαμόγελο» ή «διασκέδαση»…

Μέσα από τη γυάλα μας...

Η επαγρύπνηση για πιθανή απειλή, είναι εκείνη που κάνει τους περισσότερους να προτιμούν και τις αρνητικές ειδήσεις; Μπορεί και όχι.
Δίνουμε προσοχή στα άσχημα νέα, γιατί γενικά βαυκαλιζόμαστε ότι ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι πιο ρόδινος από ό,τι στην πραγματικότητα. Όσον αφορά τη δική μας ζωή: οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι διαβιούμε καλύτερα από τον μέσο όρο των συνανθρώπων μας και ότι- όπως στις αγαπημένες ταινίες μας- περιμένουμε το αίσιο τέλος. Αυτή η ευχάριστη θέαση, μέσα από τον παραμορφωτικό φακό του κόσμου, κάνει τα τραγικά νέα ακόμα πιο εκπληκτικά και ενδιαφέροντα. Έτσι, η έλξη μας για τις κακές ειδήσεις μπορεί να είναι πιο περίπλοκη από έναν απλό δημοσιογραφικό κυνισμό για την είδηση που «πουλάει» ή τη βουλιμία για «σκοτάδι» που πηγάζει από το «φως».

Πολλοί άνθρωποι, και του αναγνώστη μας συμπεριλαμβανομένου, υποστηρίζουν συχνά ότι θα προτιμούσαν τα ευχάριστα νέα· είναι αλήθεια τελικά; Οι αριθμοί είναι συντριπτικοί: μια αρνητική είδηση, όπως το ξέσπασμα ενός πολέμου, μια θεομηνία, ένα πολύνεκρο δυστύχημα μονοπωλούν το ενδιαφέρον των αναγνωστών, με αποτέλεσμα οι «μοναδικοί χρήστες» (όπως αποκαλούνται από τα διαδικτυακά Μέσα αναγνώστες) να εκτινάσσουν τα «κλικ» σε δυσθεώρητα ύψη. Αντίθετα οι «ευχάριστες ειδήσεις» διαβάζονται συνήθως μόνο μέχρι τον τίτλο τους.

«Ώμοι, κακόν μεν πρώτον αγγέλλειν κακά» έγραψε ο Αισχύλος, που σημαίνει: Αλίμονό μου, είναι κακό να είναι κάποιος ο πρώτος που αναγγέλλει κακές ειδήσεις· κι αυτός δυστυχώς για το ευρύ κοινό είναι ο δημοσιογράφος. Και έτσι ως επίλογο, με ένα γνωμικό να κλείσουμε: «Για τους περισσότερους ανθρώπους τα μη-νέα είναι καλά νέα. Για τον Τύπο, τα καλά νέα είναι μη-νέα», Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι.