Η αποχρωστική προσέγγιση της Άγκυρας στον πόλεμο στη Γάζα

Ο Ερντογάν έχει μια ρεαλιστική πλευρά, αλλά και μια ιδεολογική, ισλαμιστική πλευρά. Η ολική στροφή προς τη Χαμάς έχει κυρίως ηθική υπόσταση για τον Τούρκο πρόεδρο. Είναι ένας πόλεμος μεταξύ καλού και κακού. Αυτός είναι ο νέος όρος μετά τον «πόλεμο μεταξύ σταυροφόρων-ημισελήνου», που είχε εισαγάγει πριν από λίγες ημέρες, για τη σύρραξη στη Γάζα. Και οι «καλοί» αυτή την εποχή είναι οι καταπιεσμένοι μουσουλμάνοι με συνείδηση Milli Gorus (μία από τις τάσεις του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ, όπως διαμορφώθηκε στο τέλος της δεκαετίας του ‘60 εκ μέρους του Ντεζμετίν Ερμπακάν του πνευματικού πατέρα του Ερντογάν).

«Ο Ερντογάν προέρχεται από αυτό το υπόβαθρο», υποστηρίζει o Howard Eissenstat, αναπληρωτής καθηγητής ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Σεν Λόρενς. «Το Ισραήλ δεν είναι απλώς ένα ζήτημα, είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα. Υπάρχει μια πολύ ισχυρή παράδοση αντισημιτισμού στο Milli Gorus, την οποία ο Ερντογάν έχει ενστερνιστεί».

Οπορτουνιστής Ερντογάν

«Ο κοινός παρονομαστής, ωστόσο, είναι ο οπορτουνισμός του», σύμφωνα με την ειδικό εξωτερικής πολιτικής, Μπαρτσίν Γινάντς. «Καμία από τις διεθνείς πρωτοβουλίες του Ερντογάν δεν προκάλεσε απάντηση. Αποφάσισε, λοιπόν, να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να κερδίσει έστω εγχώριους πόντους. Ο Ερντογάν δεν σκέφτεται περισσότερο από έξι μήνες μπροστά», λέει η Γινάντς. «Τότε, οι δημοτικές εκλογές θα έχουν τελειώσει και η κατάσταση με τη Χαμάς θα έχει αλλάξει».

Νέα περίοδος μοναξιάς, πολύτιμης όμως;

Ο Ερντογάν ξέχασε τον «καθολικό (αδιάλυτο) γάμο» του, που έλεγε κάποτε για την ΕΕ, και γυρνάει ξανά -αν και πιο προσεκτικά τώρα- την πλάτη του προς τη Δύση μετά τις δηλώσεις του στο Βερολίνο και την Κωνσταντινούπολη περί Eurofighter και S-400 αντίστοιχα.

«Είδατε τι μας είπε ένα δημοσιογράφος κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου στο Βερολίνο. Αυτή είναι η άποψή τους. Αλλά ο καγκελάριος δεν αναφέρθηκε καθόλου σε αυτό το θέμα. Με άλλα λόγια, δεν σχολίασε αν θα δώσουμε Eurofighter ή όχι. Έχουμε ήδη δώσει την απάντησή μας ξεκάθαρα. Αν μας δώσουν αυτά τα αεροσκάφη, μας τα ‘δωσαν, αν όχι, δεν έχουμε άλλη πόρτα να χτυπήσουμε; Πάρα πολλές. Εδώ, ξέρετε τι βήματα έγιναν πριν από τους S-400 στα συστήματα αεράμυνας; Η Αμερική δεν έδωσε τα συστήματα αεράμυνας που έπρεπε να δώσει, οπότε αγοράσαμε S-400 από τη Ρωσία. Κι αυτή τη στιγμή έχουμε S-400. Ελπίζουμε ότι θα συνεχίσουμε την πορεία μας δυνατά. Βρισκόμαστε στο δρόμο για να γίνουμε μια χώρα που παράγει και χρησιμοποιεί τα δικά της όπλα. Λαμβάνουμε επίσης μέτρα για να καλύψουμε μόνιμα τις ανάγκες μας όσον αφορά τα μαχητικά αεροσκάφη».

Η Τουρκία φαίνεται να εισέρχεται ξανά σε μια νέα περίοδο μοναξιάς. Όπως είχε κάνει και πριν από 7 χρόνια, όταν η πόρτα με τη Δύση έκλεισε, επειδή κυριάρχησε και πάλι η ιδεολογική και θυμική πολιτική λογική του Τούρκου προέδρου.

Η Γάζα έφερε Τουρκία και Ιράν κοντά

Η τουρκική διπλωματία της Γάζας δεν έχει αποδώσει καρπούς μέχρι στιγμής, αλλά έχει σαφώς οδηγήσει σε προσέγγιση μεταξύ Άγκυρας και Τεχεράνης. Ο Ραΐσι θα επισκεφθεί την Τουρκία στις 28 Νοεμβρίου και Άγκυρα και Τεχεράνη φαίνονται πρόθυμες να δουν, εάν η σύγκλισή τους στη Γάζα μπορεί να βοηθήσει και στην επίλυση ακανθωδών διμερών ζητημάτων.

Παρόμοιες προσεγγίσεις μεταξύ των δύο είχαν σημειωθεί και μετά το ξέσπασμα του Ερντογάν στον Σιμόν Πέρες στο Νταβός το 2009, όπως και μετά την κατάρρευση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ λόγω του Μαβί Μαρμαρά το 2010. Ωστόσο, δεν προχώρησαν γιατί τα οράματά τους διαφέρουν σημαντικά και ακόμη και η τωρινή διαφαινόμενη προσέγγιση στο Παλαιστινιακό, ίσως να μην έχει αντίκτυπο πάλι στις πολύπλοκες διμερείς σχέσεις.

Ακόμη και στο Παλαιστινιακό η Τουρκία υποστηρίζει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα του 1967, ενώ το Ιράν αρνείται να αναγνωρίσει το Ισραήλ και προτείνει ένα κοινό κράτος για Μουσουλμάνους, Εβραίους και Χριστιανούς. Το μόνο σημείο στο οποίο συγκλίνουν είναι ότι πρέπει να αποφευχθεί η εξάπλωση του πολέμου.