Οι παγίδες της Διακήρυξης των Αθηνών

Ήλθε, υπέγραψε και απήλθε λοιπόν ο κ. Ερντογάν. Ωραία η φιλική ατμόσφαιρα, οι τυμπανοκρουσίες και οι θριαμβολογίες, αλλά τι ακριβώς υπογράφτηκε; Δεσμεύει η Διακήρυξη την Τουρκία όπως πολλές εφημερίδες θριαμβολογούν, δεσμεύει και τους δύο μας ή δεν δεσμεύει κανένα;

Εκτός των δεκαπέντε συμφωνιών, μνημονίων κατανόησης και κοινών δηλώσεων/διακηρύξεων αναφορικά με οικονομικά, εκπαιδευτικά, κοινωνικά κ.λ.π. θέματα, ο κ. Μητσοτάκης και ο κ. Ερντογάν υπέγραψαν την Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας.

Θα επικεντρωθούμε στις κατωτέρω παραγράφους της διακήρυξης:

«OP1. (γ) Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που περιλαμβάνουν μέτρα στον στρατιωτικό τομέα που θα συνέβαλλαν στην εξάλειψη αδικαιολόγητων πηγών έντασης, καθώς και των κινδύνων που απορρέουν από αυτές,

OP2. Τα Μέρη δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους.

OP3. Τα Μέρη θα προσπαθήσουν να επιλύσουν οποιαδήποτε διαφορά προκύψει μεταξύ τους με φιλικό τρόπο, μέσω απευθείας διαβουλεύσεων μεταξύ τους ή με άλλα μέσα αμοιβαίας επιλογής, όπως προβλέπεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.»

Διερωτώμαι λοιπόν:

(α) Με βάση αυτή τη διακήρυξη, αν η Ελλάδα εξασκήσει το μονομερές και αναφαίρετο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα και τον εναέριο χώρο στα 12 ναυτικά μίλια, η Τουρκία θα κάνει πόλεμο ή όχι, βασισμένη στο παράνομο casus belli (αιτία πολέμου); Η μήπως η διακήρυξη λέει ότι η Ελλάδα δεν θα εξασκήσει το δικαίωμά της συμμορφούμενη με τη διακήρυξη και απεμπολώντας την κυριαρχία που το Διεθνές Δίκαιο τις εξασφαλίζει;

(β) Θα σταματήσει η Τουρκία να αναφέρεται στην μουσουλμανική κοινότητα στην Ελλάδα ως Τουρκική μειονότητα συμμορφούμενη με τη διακήρυξη την στιγμή που ο κ. Ερντογάν το έπραξε δημόσια μπροστά στον Πρωθυπουργό;

(γ) Θα μπορούνε τα πολεμικά αεροπλάνα μας να υπερίπτανται των νησιών μας, και θα μπορούνε τα πολεμικά μας πλοία να προσεγγίζουν τα νησιά μας, ή αυτό αντιβαίνει στη Διακήρυξη;

(δ) Θα μπορούνε τα μη επανδρωμένα ή τα επανδρωμένα κατασκοπευτικά της Τουρκίας να υπερίπτανται των νησιών μας, ή αυτό δεν αντιβαίνει στη Διακήρυξη εφόσον δεν είναι εξοπλισμένα;

(ε) Θα μπορούμε να κάνουμε ασκήσεις στο Αιγαίο, ή αυτό αντιβαίνει στη Διακήρυξη;

(ζ) Θα μπορούμε να στείλουμε στρατιωτικές ενισχύσεις στα νησιά μας με βάση το Άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, ή αυτό αντιβαίνει στη Διακήρυξη;

(η) Θα συνεχίσει η Τουρκία να αμφισβητεί τη διεθνή Συνθήκη της Λωζάνης που υπογράφηκε 100 χρόνια πριν και που λέει, π.χ., ότι όλες οι νήσοι, νησίδες και βραχονησίδες μετά τα 3 μίλια ανήκουν στην Ελλάδα (των Ιμίων συμπεριλαμβανομένων), και ότι οι νήσοι Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με ειδικές συνθήκες αυτοδιοίκησης και προστασίας του πληθυσμού;

(θ) Θα μπορεί η Τουρκία να κάνει ότι θέλει στην Κύπρο, όπως το να καταλαμβάνει εδάφη στην ουδέτερη ζώνη, και εμείς που είμαστε επίσης εγγυήτρια χώρα δεν θα μπορούμε να αντιδράσουμε; Θα παραμείνει η Τουρκία δύναμη κατοχής στην Κύπρο εσαεί;

Αυτή η Διακήρυξη θυμίζει πολύ τη Συμφωνία της Μαδρίτης του 1997 που αναφερόταν σε «δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση» και στη «δέσμευση διευθέτησης των διαφορών με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας» ακόμα και όταν η Εθνική κυριαρχία διακυβεύεται.

Αλλά η Διακήρυξη ξεκαθαρίζει ότι «δεν αποτελεί διεθνή συμφωνία, δεσμευτική για τα Μέρη κατά το διεθνές δίκαιο. Καμία πρόνοια της Διακήρυξης αυτής δεν πρέπει να ερμηνεύεται ότι παράγει νομικά δικαιώματα ή υποχρεώσεις για τα Μέρη.» Δηλαδή, αυτή η Διακήρυξη φαίνεται να είναι μία πολιτική διακήρυξη που η κάθε πλευρά την ερμηνεύει όπως την συμφέρει εσωτερικά, αλλά σε κάποιο βαθμό στερείται ουσίας. Νομίζω θα είχε ουσία αν η Τουρκία αποδεχόταν την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας ή αν η Ελλάδα είχε ήδη προχωρήσει στην εξάσκηση αυτών. (Βλέπε «Οι προϋποθέσεις για διάλογο με την Τουρκία».)

Τελικά, τι κερδίζει η Τουρκία με τη Διακήρυξη και τι κερδίζουμε εμείς; Και τις δύο χώρες τις συμφέρει μια περίοδος σχετικής ηρεμίας για διαφορετικούς λόγους. Οι εκλογές στην Τουρκία τελείωσαν και ο κ. Ερντογάν δεν χρειάζεται να ανεβάζει τους τόνους στο εγγύς μέλλον. Η Τουρκία έχει κάνει εχθρούς παντού ενώ έχει οικονομικά προβλήματα και προβλήματα ανταλλακτικών και γενικά στρατιωτικών ανεφοδιασμών λόγω κυρώσεων. Και ο δρόμος για Ευρωπαϊκά και διεθνή κεφάλαια, ιδίως αν η Τουρκία αναγκαστεί να καταφύγει στο ΔΝΤ, δεν είναι εύκολος. Επίσης, η Τουρκία ελπίζει σε μερίδιο από τις ενεργειακές πηγές της Μεσογείου. Η Ελλάδα κερδίζει χρόνο ώστε να ανορθωθεί η οικονομία που ακόμα δεν έχει συνέλθει πλήρως (μόλις ξαναμπήκαμε στην επενδυτική βαθμίδα). Και κερδίζει χρόνο για να προωθήσει αναγκαίους στρατιωτικούς εξοπλισμούς που μείναν πίσω στα χρόνια της κρίσης.

* Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.