Το έθνος χρειάζεται αλήθειες

Εκείνη τη ρήση, που αποδίδεται στον εθνικό µας ποιητή ∆ιονύσιο Σολωµό, επικαλέστηκαν τα τελευταία 24ωρα, µε διαφορά ολίγων ωρών, τόσο ο νυν υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Κατρούγκαλος, όσο και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος. O πρώτος υπερασπιζόµενος το «αληθές» της ύπαρξης ελληνικής υφαλοκρηπίδας πέριξ του νησιωτικού συµπλέγµατος της Μεγίστης (βλέπε Καστελόριζο) και ο δεύτερος το «αληθές» της ανάγκης οικοδόµησης µιας ολοκληρωµένης εθνικής στρατηγικής προς όφελος του τόπου, πέρα από θεωρίες συνωµοσίας, εθνικές ψευδαισθήσεις και εύκολους µύθους. Ας µη γελιόµαστε, όµως...

Οι «µύθοι», και συχνά µάλιστα οι πιο εύκολοι µεταξύ αυτών, αποτελούν διαχρονικά βασικό συστατικό εθνικών συνειδήσεων και αφηγηµάτων. Οχι µόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς. Και όχι µόνο στο σήµερα, αλλά και διαχρονικά. Ο σχετικισµός δεν επιτρέπει κοινά σηµεία αναφοράς και µε «ναι µεν, αλλά» δεν διαµορφώνονται κοινές συνειδήσεις. Εθνικά αφηγήµατα χωρίς εξιδανικευµένες αναγνώσεις του «ηρωικού» παρελθόντος δεν υπάρχουν. Η Μυθολογία τυγχάνει «αδελφή της Ιστορίας» και οι µύθοι «δηµόσια όνειρα». Υπάρχουν, όµως, µύθοι και... µύθοι.

Υπάρχουν µύθοι παλαιοί και παγιωµένοι που αποτελούν πια κοµµάτι της εθνικής συνείδησης ως κοινά συγκολλητικά στοιχεία και άλλοι νέοι και αχρείαστοι που προσφέρονται µόνο για (µικρο)κοµµατικά παιχνίδια. Υπάρχουν µύθοι παλαιοί, µεγαλοϊδεατικοί, που οδήγησαν σε εθνικές καταστροφές, και άλλοι νέοι, δόλιοι, που διακινδυνεύουν νέες εθνικές καταστροφές. Η πραγµατικότητα είναι, όµως, σκληρή. Και µε µύθους δεν κερδίζει κανείς ούτε πολέµους ούτε διαµάχες στα διεθνή δικαστήρια. Με µύθους δεν ενισχύει κανείς τη θέση του στη διεθνή σκακιέρα, «εκεί όπου τα έθνη κρίνονται και συγκρίνονται». Χρειάζεται κάτι παραπάνω: «Ακριβή αίσθηση της πραγµατικότητας, των δυσκολιών, των δυνατοτήτων, του συσχετισµού των δυνάµεων», όπως σηµειώνει σε πρόσφατο άρθρο του ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Χρειάζονται, µε άλλα λόγια, αλήθειες.

Αλλά και ως προς το περιεχόµενο των αληθειών, οι απόψεις συχνά διίστανται υπό το βάρος διαφορετικών εκτιµήσεων. Αλλοι θέλουν να πάµε µε την Τουρκία στο ∆ιεθνές ∆ικαστήριο της Χάγης και άλλοι να περιοριστούµε σε διµερή διαπραγµάτευση. Υπάρχουν και εκείνοι που εκτιµούν ότι µπορούµε να πάµε ακόµη και σε πόλεµο, γιατί είµαστε ισχυρότεροι στον αέρα. Το casus belli, άλλωστε, παραµένει και απέναντι σε αυτό εµείς θα πρέπει να επιλέξουµε: τµηµατική ή συνολική επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης και όπου µας βγάλει… Ποιος θα κρίνει; Και µε ποια κριτήρια; «Αλήθεια είναι ό,τι συµφέρει τον λαό» έλεγε ο Λένιν. Προσοχή, όµως, «ό,τι συµφέρει τον λαό».