ΛΟΑΤΚΙ+ Κοινότητα και Ομόφυλες Οικογένειες: Ανάλυση Δεδομένων

Οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί. Ούτε τα ανθρώπινα δικαιώματα αναφέρονται σε αριθμούς, αλλά σε ανθρώπους. Όταν όμως η Πολιτεία νομοθετεί, καλόν είναι να ξέρει το μέγεθος του κοινωνικού προβλήματος που προσπαθεί να αντιμετωπίσει. Επειδή δεν είδα τέτοια πληροφορία (αριθμούς) για το μέγεθος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και τους γάμους και παιδιά ομοφύλων οικογενειών, προσπάθησα να τους βρω στο διαδίκτυο. Επικεντρώθηκα στις Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω και του μεγέθους της χώρας, που μπορεί να παράσχει ένα ικανοποιητικό στατιστικό δείγμα, των κοινωνικών τάσεων που επικράτησαν στην χώρα αυτή τις τελευταίες δεκαετίες και του γεγονότος ότι εκεί υπάρχουν σχετικές μελέτες.

Σύμφωνα με έρευνες του 2016 σε Δυτικές χώρες [1], το 93% των ανδρών και το 87% των γυναικών αυτοχαρακτηρίζονται σαν πλήρως ετεροφυλόφιλοι, το 4% των ανδρών και το 10% των γυναικών σαν κυρίως ετεροφυλόφιλοι, το 0,5% των ανδρών και το 1% των γυναικών σαν ετεροφυλόφιλοι, το 0,5% των ανδρών και το 0,5% των γυναικών σαν κυρίως ομοφυλόφιλοι, και το 2% των ανδρών και το 0,5% των γυναικών σαν πλήρως ομοφυλόφιλοι. Αντίστοιχα νούμερα δείχνει και μελέτη του 2021 σε 26 χώρες, αν και εκεί το ποσοστό των ετεροφυλόφιλων ανθρώπων πέφτει στο 80%.  Επιπλέον, η έρευνα ανέφερε ότι οι άνδρες έχουν περισσότερες πιθανότητες από τις γυναίκες να αναγνωρίζονται ως ομοφυλόφιλοι (4% έναντι 1%).

Όσον αφορά τις ΗΠΑ, μια έρευνα της Gallup (2017) κατέληξε ότι το 4,5% των ενηλίκων αυτοχαρακτηρίζονται σαν LGBT (5,1% των γυναικών και 3.9% των ανδρών) [1]. Μια άλλη έρευνα του Ινστιτούτου Williams (2016), εκτιμούσε ότι το 0,6% των ενηλίκων στις ΗΠΑ αυτοχαρακτηρίζονται σαν διεμφυλικοί.

Επομένως, μια σημαντική μειοψηφία των ανθρώπων έχει διάφορους σεξουαλικούς προσανατολισμούς και τα τελευταία χρόνια δεν έχει πρόβλημα να το διακηρύξει. Μάλιστα, oi ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητες απέκτησαν μεγάλη δυναμική αξιοποιώντας το Διαδίκτυο να ενισχύσουν την φωνή τους με πολύ αποτελεσματικό τρόπο, σε σχέση με άλλες κοινωνικές ομάδες ή κινήματα, π.χ., το φεμινιστικό ή το εργατικό κίνημα [2].

Η σεξουαλική διαφοροποίηση αυξάνεται στις νέες γενιές

Η σεξουαλική διαφοροποίηση φαίνεται να αυξάνεται στις νέες γενιές. Το 4% της  Generation Z και το 3% των Millennials χαρακτηρίζονται σαν ομοφυλόφιλοι, σε σύγκριση με το 2% της Generation X και το 1% των Boomers [1]. Στις ΗΠΑ, μια έρευνα της Gallup (2021) διαπίστωσε ότι το 7,1% των ενηλίκων αυτοχαρακτηρίζεται σαν κάτι άλλο εκτός από ετεροφυλόφιλοι. Το ποσοστό αυτό έχει αυξητική πορεία: 5,6% (2020) και 4,5% (2017) [9]. Δεν είναι καθαρό αν αυτή η αύξηση οφείλεται στην προϊούσα ανεκτικότητα της σεξουαλικής διαφορετικότητας ή σε επιθυμία πειραματισμού ή σε βαθύτερα κοινωνικά ή βιολογικά αίτια. Ούτε είναι εύκολο να προσδιοριστεί το κατά πόσον η τάση αυτή θα είναι διαχρονική, διότι δεν έχουμε τέτοια στοιχεία σε βάθος χρόνου. Παρ’ όλες τις αναφορές για την ομοφυλία στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, δεν έχουμε στοιχεία για την ευρύτητά της. Ακόμη και αν ήταν αυξημένη την κλασσική εποχή, παρέμεινε μειοψηφική (και κρυφή) από την ύστερη αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ίσως και λόγω της επικράτησης εχθρικών προς αυτήν θρησκειών (κυρίως Χριστιανισμός και Ισλάμ).   

Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο της εποχής μας, που δεν υπήρχε σε αυτή την κλίμακα στο παρελθόν, είναι η ύπαρξη ομόφυλων ζευγαριών, συζούντων, παντρεμένων (όπου επιτρέπεται ομόφυλος γάμος), ή μη.   Το 2019 στις ΗΠΑ υπήρχαν περίπου 980.000 νοικοκυριά με ομόφυλα ζευγάρια [3], σε σύνολο 127 εκατομμυρίων νοικοκυριών της χώρας το 2020 [9]. Από αυτά, περίπου το 58% ήταν παντρεμένα, σε σύγκριση με το 42% που δεν ήταν. Το 53,4% και 46,6% των ανθρώπων των παντρεμένων ομόφυλων ζευγαριών ήταν θηλυκού και αρσενικού φύλου, αντίστοιχα [3]. Το 2020, τα ομόφυλα ζευγάρια αποτελούσαν το 1,7% των ζευγαριών-νοικοκυριών (coupled households) [4]. Ήταν όμως περισσότερα στις οικονομικά εύρωστες πολιτείες της ανατολικής και δυτικής ακτής των ΗΠΑ, πράγμα που δείχνει έντονες σύγχρονες κοινωνικές τάσεις. Επίσης  τα μέλη τους είχαν περισσότερη ανώτατη (πανεπιστημιακή) μόρφωση από αυτά των ετερόφυλων ζευγαριών [3].  Άρα τα ομόφυλα ζευγάρια ήρθαν για να μείνουν. Φαίνεται να προσαρμόζονται καλύτερα στις τρέχουσες κοινωνικές συνθήκες ή ίσως να είναι απότοκα των συνθηκών αυτών. Επομένως, η νομική ρύθμιση της ζωής τους είναι επιτακτική κοινωνική ανάγκη.

Το επόμενο σύγχρονο φαινόμενο είναι η ομόφυλη τεκνοθεσία ή και τεκνογονία με οιονδήποτε τρόπο. Η ζωή των παιδιών στα ομόφυλα ζευγάρια έχει πολύ ενδιαφέρον και έχει ήδη μελετηθεί διεθνώς. Η βασική θέση ορισμένων άρθρων είναι ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ομόφυλες οικογένειες δεν έχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην ψυχολογική και σεξουαλική τους ανάπτυξη, από αυτά των ετερόφυλων οικογενειών [5]. Αντίστοιχες θέσεις παρουσίασε προφορικά και ο κος Σκέρτσος, αναφέροντας σχετικές μελέτες, χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες. Φαντάζομαι ότι οι υπάρχουσες έρευνες έγιναν σε ένα σημαντικό δείγμα τέτοιων παιδιών.

Βέβαια υπάρχουν και ενστάσεις για ωριμότητα των μεθοδολογιών των ερευνών αυτών και την εγκυρότητα των συμπερασμάτων τους [11]. Υπάρχουν μελέτες που ισχυρίζονται το αντίθετο, δηλαδή ότι οι ομόφυλες οικογένειες αυξάνουν την πιθανότητα φτωχότερων κοινωνικών, συναισθηματικών ή ακαδημαϊκών επιδόσεων των παιδιών τους [10], [11]. Μερικές φορές τα νούμερα είναι ασαφή, π,χ., η θέση ότι ‘στις ΗΠΑ αναφέρεται ότι υπάρχουν πολλά εκατομμύρια λεσβίες και γκέι γονείς ανατρέφοντας εκατομμύρια παιδιά’ [5].  

Τα παιδιά σε ομόφυλες οικογένειες ακόμα και των πρωτοπόρων χωρών (π.χ., Ολλανδία, ΗΠΑ) είναι σήμερα μέχρι 20-25 ετών το πολύ.  Επομένως, για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, θα έπρεπε να περιμένουμε 2-3 δεκαετίες ακόμα, και για να έχουμε μεγαλύτερο στατιστικό δείγμα, αλλά κυρίως για να καλύψει η έρευνα ένα μεγαλύτερο ηλικιακό εύρος, συμπεριλαμβανομένης της ενήλικης ή/και έγγαμης ζωής τέτοιων ατόμων. Δεν είναι πολύ σοφό να πειραματιζόμαστε χωρίς επιστημονικές σταθερές.  Βέβαια, και το να περιμένουμε άλλα κράτη να πειραματιστούν, να δημιουργήσουν δεδομένα και μετά να τους ακολουθήσουμε δεν είναι και ιδιαίτερα πρωτοπόρο.

Στις ΗΠΑ, το 14,7% από τα 1,1 εκατομμύρια ομόφυλα ζευγάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2019 είχαν τουλάχιστον ένα παιδί κάτω των 18 ετών στο νοικοκυριό τους, σε σύγκριση με το 37,8% των ομόφυλων ζευγαριών [6]. Τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια με παιδιά είχαν γενικά μικρότερες οικογένειες: το 54,7% αυτών είχε μόνο ένα παιδί. Με λίγα Μαθηματικά, αυτό σημαίνει ότι στις ΗΠΑ, σήμερα ζουν σε ομόφυλα ζευγάρια περίπου 250.000 παιδιά. Επομένως, δεν είναι μεν εκατομμύρια, αλλά είναι πάρα πολλά, έτσι ώστε η σωστή ανάπτυξή τους να είναι όντως ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα.  Επίσης παρέχουν ένα επαρκή πληθυσμό για στατιστική ανάλυση.

Ο αριθμός των ομόφυλων ζευγαριών φαίνεται να έχει έντονα αυξητικές τάσεις. Το Γραφείο Εθνικών Στατιστικών του Ηνωμένου Βασιλείου κατέγραψε 212.000 οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών το 2019, και αύξηση του αριθμού τους 40% από το 2015. Επίσης ο αριθμός των ομόφυλων γονέων αυξήθηκε από 4.000 το 2010 σε 12.000 το 2013 [10].

Τα στοιχεία στην Ελλάδα

Σε μια γρήγορη έρευνα για την Ελλάδα, δεν βρήκα πολλά στοιχεία για την ομοφυλοφιλία, τα ομόφυλα ζευγάρια και τα παιδιά τους στο Διαδίκτυο. Μια παλιότερη μελέτη (1998) δίνει ένα ποσοστό 1% ομοφυλοφιλίας στην Ελλάδα [7].  Δηλαδή, με αναγωγή, σήμερα η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αριθμεί περίπου 100.000 άτομα.   Αν και υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία για τα προβλήματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην Ελλάδα, δεν βρήκα σχετικούς αριθμούς για το μέγεθος αυτής της κοινότητας. Οφείλω όμως να ομολογήσω ότι η έρευνά μου δεν ήταν εξαντλητική. Έτσι, για παράδειγμα, οι μόνες εκτιμήσεις για τα συζούντα ομόφυλα ζευγάρια θα μπορούσαν να βγουν από τον αριθμό των συμφώνων συμβίωσης (1440 άτομα την περίοδο 2016-2021 [8]) που όμως αφορούν και ετερόφυλα ζευγάρια.  Στην τρέχουσα δημόσια συζήτηση για το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών στην τεκνοθεσία, παρατίθενται ελάχιστα μεμονωμένα παραδείγματα, αντί να δίνονται νούμερα.   Κατά την γνώμη μου, αυτή η συνολική ασάφεια των αριθμών, συνειδητή ή ασυνείδητη από μέρους της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, αδυνατίζει τα επιχειρήματά της. Σίγουρα δείχνει την ανάγκη επιστημονικής μελέτης αυτών των κοινωνικών φαινομένων.

Η χώρα μας έχει διαφορετική κοινωνική δομή και παραδόσεις από ότι οι ΗΠΑ, αν και τείνει προς τα εκεί, καλώς ή κακώς. Επομένως κάθε μηχανιστική μεταφορά ποσοστών και συμπερασμάτων θα ήταν ιδιαίτερα παρακινδυνευμένη και, εν πολλοίς, λάθος. Αν όμως το κάναμε, τα νούμερα θα ήταν ως εξής: 470.000 ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα (εκτίμηση: 4.5% των 10.482.487 κατοίκων της Ελλάδας), 73,000 ομόφυλα ζευγάρια (εκτίμηση: 1.7% των 4.332.447 ελληνικών νοικοκυριών [7]) και   16.000 παιδιά σε ομόφυλες οικογένειες (εκτίμηση: 14.7% των 73,000 ομόφυλων ζευγαριών με 1.5 παιδιά ανά ζευγάρι)! Ακόμα και αν θεωρήσουμε αυθαίρετα ότι ισχύει μόνον το 1% από τα παραπάνω εκτιμώμενα νούμερα, οι αριθμοί εξακολουθούν να παραμένουν εντυπωσιακοί (αν και τονίζω ότι δεν έχουν προέλθει από μετρήσεις, αλλά από αυθαίρετες, αν και αληθοφανείς, αναγωγές, και δεν πρέπει να τους παίρνουμε τοις μετρητοίς).   

Όλα τα παραπάνω ευρήματα βρέθηκαν στο διαδίκτυο. Ορισμένα νούμερα διαφέρουν, π.χ., ο αριθμός των ομόφυλων ζευγαριών σε δύο διαφορετικές δημοσιεύσεις του US Census bureau είναι 980 χιλιάδες [3], και 1,1 εκατομμύριο [6], αντίστοιχα, ενώ αναφέρεται και το νούμερο 1,2 εκατομμύριο [9]. Και άλλοι αριθμοί φαίνεται να έχουν αντιφάσεις, π.χ., το ποσοστό σεξουαλικής διαφορετικότητας στους άνδρες και γυναίκες. Επομένως, διατηρώ κάποιες επιφυλάξεις, επειδή η έρευνα μου ήταν βιαστική. Μακάρι οι ειδικοί (Ψυχολόγοι, Κοινωνιολόγοι) να μας δώσουν πιο εμπεριστατωμένα νούμερα, ειδικά για την χώρα μας.

Βλέποντας την μεγάλη εικόνα, η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα είναι μια κοινωνική πραγματικότητα με αυξητικές τάσεις, τουλάχιστον βραχυ-μεσοπρόθεσμα. Έχει ισχυροποιούμενη φωνή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Το πως η Πολιτεία θα ρυθμίσει νομικά την ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, μέσα στον γενικό κοινωνικό καμβά, χωρίς καλά τεκμηριωμένες επιστημονικές αναλύσεις, είναι το τρέχον διακύβευμα.

Βιβλιογραφία

[1] Demographics of sexual orientation, Wikipedia 2024, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_sexual_orientation

[2] Ioannis Pitas, “Artificial Intelligence Science and Society Part C: AI Science and Society“, Amazon/Createspace 2022,   

https://www.amazon.com/dp/9609156487?ref_=pe_3052080_397514860

[3] Z. Scherer, L. Anderson, ‘Larger Share of People in Same-Sex Couples Have Graduate or Professional Degrees Than People in Opposite-Sex Couples’, US Census bureau, 2020, https://www.census.gov/library/stories/2021/04/how-people-in-same-sex-couples-compare-to-opposite-sex-couples.html

[4] R.M. Kreider, L. Anderson, T. Gryn, C. Washington, ‘Same-Sex Couples Made Up 1.7% of All Coupled Households’, US Census bureau, 2020, https://www.census.gov/library/stories/2023/05/coupled-households-declined-in-2020.html

[5] Ζ. Παπαληγούρα, ‘Ομόφυλες οικογένειες και ερευνητικά δεδομένα’, https://www.in.gr/2024/01/24/politics/omofyles-oikogeneies-kai-ereynitika-dedomena/, 2024.

[6] D. Taylor, ‘Same-Sex Couples Are More Likely to Adopt or Foster Children’, US Census bureau, 2020, https://www.census.gov/library/stories/2020/09/fifteen-percent-of-same-sex-couples-have-children-in-their-household.html

[7] Μ. Κατασανοπούλου, ‘Η ομοφυλοφιλία στο 1%’, Τα Νέα, 1998, https://www.tanea.gr/1998/10/01/greece/i-omofylofilia-sto-1/

[8] Δικαιώματα ΛΟΑΤ στην Ελλάδα, Βικιπαιδεία, 2024, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CE%9B%CE%9F%CE%91%CE%A4_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1

[8] ‘Απογραφή 2021: Μειώθηκε 3,1% ο πληθυσμός της Ελλάδας’, Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών 2023, https://www.eea.gr/arthra-eea/apografi-2021-meiothike-31-o-plithysmos-tis-elladas/

[9] ‘ΗΠΑ: Το 60% των ομόφυλων ζευγαριών έχουν παντρευτεί – Η αμερικανική οικογένεια αλλάζει’ Πρώτο Θέμα 29/5/2023, https://www.protothema.gr/world/article/1375447/ipa-to-60-ton-omofulon-zeugarion-ehoun-padreutei-i-amerikaniki-oikogeneia-allazei/

[10] ’ Έρευνα: Τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών τα καταφέρνουν εξίσου καλά’, Antivirus, 8/3/2023, https://avmag.gr/ereyna-ta-paidia-ton-omofylon-zeygarion-ta-katafernoyn-exisoy-kala/

[11] ‘Τι κατέθεσε η ψυχίατρος Κ. Προκοπάκη στη Βουλή για την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια’, Capital.gr, https://www.capital.gr/arthra/3770426/ti-katethese-i-psuxiatros-k-prokopaki-sti-bouli-gia-tin-teknothesia-apo-omofula-zeugaria/