Τα γυαλιά, το πιστόλι, η µασέλα

Πριν από λίγες µέρες, ο γαλλικός οίκος δηµοπρασιών Ντρουό ανακοίνωσε ότι στις 19 Ιουνίου σκοπεύει να δηµοπρατήσει το «διασηµότερο όπλο στην ιστορία της τέχνης». Ποιο είναι αυτό; Κατά τους δηµοπράτες είναι το περίστροφο µε το οποίο αυτοκτόνησε -ή αυτοτραυµατίστηκε και υπέκυψε, αν δεχθούµε τις απόψεις ότι δεν ήθελε να αυτοκτονήσει- ο Βίνσεντ βαν Γκογκ. Το όπλο, µάρκας Λεφοσέ, εκτιµάται ότι θα πιάσει από 40.000 έως 60.000 ευρώ. Μάλιστα. Η είδηση αυτή µου θύµισε ορισµένες άλλες που έχω συγκεντρώσει στο πέρασµα του χρόνου.

Το 2012 λ.χ. δηµοπρατήθηκαν ένα κοµµάτι… µατωµένο γρασίδι πάνω στο οποίο λέγεται ότι έπεσε νεκρός ο Μαχάτµα Γκάντι, αλλά και τα διάσηµα στρογγυλά γυαλιά του, τα οποία είχε αγοράσει στη Βρετανία το 1890, ένα βιβλίο προσευχών και χειρόγραφες επιστολές µε τιµή εκκίνησης 96.200 ευρώ. Νωρίτερα, το 2009, µια προσφορά σε δηµοπρασία µε προσωπικά αντικείµενα του Γκάντι, µεταξύ των οποίων άλλο ένα ζευγάρι γυαλιά, είχε κατακυρωθεί έναντι 1,8 εκατοµµυρίων δολαρίων. Παλαιότερα, συλλέκτης είχε αγοράσει σε δηµοπρασία τη… µασέλα του Τσόρτσιλ αντί 15.000 λιρών. Τα παραδείγµατα άπειρα: το βιολί του Μπάλανς Χάρτλεϊ, που έπαιζε την ώρα που ο «Τιτανικός» βυθιζόταν, πωλήθηκε το 2012 έναντι 900.000 δολαρίων, ενώ ακόµα και η… τουαλέτα του µεγάλου Αµερικανού συγγραφέα Τζ. Ντ. Σάλιντζερ («Ο φύλακας στη σίκαλη») µπήκε το 2010 στο ebay µε αρχική τιµή 1 εκατ. δολάρια.

Οπότε ο συνειρµός, µοιραία, κάνει µια µεγάλη αντίθεση: µε αυτά τα εκατοµµύρια που κάποιοι ζάπλουτοι ξοδεύουν για να αποκτήσουν τα γυαλιά του Γκάντι ή το πιστόλι του Βαν Γκογκ, θα µπορούσαν να κάνουν πράγµατα σαν αυτά που έβλεπε ο Γκάντι ή ζωγράφιζε ο µεγάλος Ολλανδός. Γιατί µε αυτά τα γυαλιά ο Γκάντι διάβασε την «Πολιτική Ανυπακοή» του Χ.Ντ. Θόροου. Με αυτά διάβασε τους νόµους της πατρίδας του και της Βρετανίας και µε αυτά έγραψε την πολιτική του διαθήκη. Με αυτά κατανόησε την αδικία και αποφάσισε να µοιραστεί το όραµά του χωρίς να γίνει ποτέ κάτι περισσότερο από ένας πραγµατικός ηγέτης, γυµνός µε έναν µανδύα, λιπόσαρκος, µακριά από κάθε πλούτο. Με τα πιο ευτελή, φτηνά γυαλιά στην εποχή του, έγραψε την ιστορία του καιρού και της πατρίδας του.

Αληθινή αξία τους είναι η µατιά που έριξαν στον κόσµο. Κι αντίστοιχα, αυτό το πιστόλι µπορεί να σκότωσε τον Βαν Γκογκ, αλλά όχι το έργο του. Το βιολί έχει «ψυχή» γιατί ο κάτοχός του προτίµησε να παίξει ενώ ο «Τιτανικός» βυθιζόταν αντί να τρέξει να σωθεί. Η µασέλα αξίζει για τα λόγια που ξεστόµισε ο κάτοχός της και η τουαλέτα του Σάλιντζερ για τις λέξεις, και όχι την αποφορά, του συγγραφέα. Λυπάµαι τους ανθρώπους που κυνηγούν τέτοια αντικείµενα αντί να εµπνευστούν από αυτά και να ξοδέψουν τα λεφτά τους για να σώσουν κάποιο παιδάκι, να φροντίσουν για το περιβάλλον, να απαλύνουν πολεµικές πληγές κ.λπ. Γίνονται οι διασηµότεροι άχρηστοι στην ιστορία της τέχνης