Η αντιφατικότητα μεταξύ εκεχειρίας, ολυμπιακής φλόγας και λεηλατημένης Γάζας

1. Η ολυμπιακή φλόγα

Η μεταφορά της ολυμπιακής φλόγας (από την Ολυμπία προς τις άλλες πόλεις-κράτη, ή προς τους Δελφούς λ.χ. όταν ήταν να διεξαχθούν τα Πύθια) ως γεγονός δεν ανήκει στην αρχαιότητα. Τότε, στο μεν πλαίσιο της θρησκευτικής τελετουργίας υπήρχαν άλλες εκδηλώσεις, στο δε πλαίσιο της πολιτικής συνεργασίας ίσχυε η «Ολυμπιακή εκεχειρία». Η τελευταία, ως πανίσχυρος - παρά ορισμένες παραβιάσεις - θεσμός, προστάτευε την διεξαγωγή των αγώνων, την ζωή των αθλητών και των επισκεπτών, και συνένωνε τις πόλεις-κράτη. Κυρίως, όμως, προσέφερε στους ανθρώπους την δυνατότητα συνειδητοποίησης των οφελών που μοιράζονται οι λαοί υπό το καθεστώς της ειρήνης.

Η αρχαία ολυμπιακή εκεχειρία, η αναστολή δηλαδή των πολέμων κατά τη διάρκεια των Πανελληνίων αθλητικών αγώνων, υπήρξε αδιαμφισβήτητα ο δυναμικός θεσμός στον οποίο οφείλεται η διάσωση των Αγώνων, ώστε αυτοί να μπορέσουν να διεξαχθούν επί δώδεκα αιώνες. Η ειρηνευτική δέσμευση για κατάπαυση των πολέμων, με σκοπό την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων, υπήρξε κατ’ ουσίαν ο εξαιρετικός προάγγελος του σύγχρονου ΟΗΕ.

2. Η εισαγωγή της λαμπαδηδρομίας το 1936 από τους υπερόπτες Ναζί

Διατρέχοντας τους αιώνες, παρατηρεί κανείς ότι το 1936 στους Ολυμπιακούς των Ναζί, ο Καρλ Ντίεμ, παιδαγωγός που κατηγορήθηκε για συνεργασία με τον Χίτλερ και το καθεστώς του, εισήγαγε την λαμπαδηδρομία με την ολυμπιακή δάδα. Το πυριφλεγές υλικό ήταν από εμπρηστικό μαγνήσιο, ενώ οι λαβές των περισσότερων από 3.000 δαδών που απαιτούνταν για ολόκληρη τη λαμπαδηδρομία (απ’ την Εταιρεία Φρίντιχ Κρουπ, στο Έσσεν) ήταν επιχρωμιωμένες από ανοξείδωτο ατσάλι. Η έναρξη της εκδήλωσης έγινε με τις Ελληνίδες παρθένες, που άναψαν για πρώτη φορά τη φλόγα στο στάδιο της Ολυμπίας, και φλόγισαν στη συνέχεια τον ιερό περίβολο της Άλτιδος…

Στην αρχαία Ολυμπία και κατά μήκος της διαδρομής, είχαν στηθεί Γερμανοί εικονολήπτες μιας νέας Ολυμπιακής Εταιρείας Κινηματογράφησης, την οποία διηύθυνε η Λένι Ρίφενσταλ. Η δωδεκαήμερη διαδρομή της δάδας διέσχιζε την πρωτεύουσα της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας, της Ουγγαρίας, της Αυστρίας και της Τσεχοσλοβακίας, πριν καταλήξει στο στάδιο των νέων Ολύμπιων του Βερολίνου.

Όλες οι τιμητικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες, αλλά και κάθε οργανωτική λεπτομέρεια, τελούσαν υπό την απόλυτη επίβλεψη και υπόδειξη του Ντίεμ, ο οποίος επεδίωκε να προσδώσει μια φαντασμαγορική αίγλη στην τελετή, αντάξια της ανωτερότητας των Ναζί. Ο ίδιος ο Χίτλερ επέδειξε έντονο ενδιαφέρον γι’ αυτό το εγχείρημα, το οποίο του το παρουσίασαν ως μια αναβίωση της κλασικής εποχής.

Το ενδιαφέρον αυτό των Ναζί οφείλεται στο γεγονός ότι οι ίδιοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως μόνους άξιους συνεχιστές του κλασικού πολιτισμού. Υπήρχε μια έντονη αντιφατικότητα, ωστόσο, ανάμεσα στη «μόρφωση» και το καλλιτεχνικό ενδιαφέρον των Ναζί προς τις τέχνες αφενός, και στην απολυταρχική στάση τους για εξόντωση συγκεκριμένων ανθρώπινων ομάδων, «αποκρουστικών» γι’ αυτούς, αφετέρου.

Η «Αρία φυλή» - ως ανώτερη, κατά τη ναζιστική ιδεολογία - έπρεπε να συνδεθεί απολύτως με το μεγαλείο του παρελθόντος. Έτσι, λόγω της υπεροψίας και της αλαζονείας τους, οικειοποιήθηκαν το αρχαίο ελληνικό κλέος. Η μεταφορά της ολυμπιακής φλόγας, από τα χέρια των Ναζί αθλητών, ως μήνυμα παγκόσμιας ειρήνης (δήθεν), λίγο πριν μετατρέψουν την παγκόσμια σκηνή σε τρικυμιώδη και αιματοβαμμένη θάλασσα, μόνο ως τραγική ειρωνεία μπορεί να εκληφθεί.

3. Η υπέρ το δέον συναισθηματική έξαρση

Η μεταφορά της ολυμπιακής φλόγας από την αρχαία Ολυμπία στην πόλη που αναλαμβάνει την εκάστοτε διοργάνωση των σύγχρονων Αγώνων, λόγω του συμβολισμού της, που σχετίζεται με την ειρήνη, επικράτησε, πάντως, μέχρι σήμερα. Στην Ελλάδα, η εκδήλωση αυτή, έγινε αποδεκτή, λόγω του ότι σηματοδοτεί μιαν αναγνώριση για την χώρα-γεννήτρια των Ολυμπιακών αγώνων. Μέσω της τελετής αυτής δίνεται η ευκαιρία προβολής, τουριστικής κυρίως έμφασης, κοσμικών εκδηλώσεων και διαφόρων τηλεοπτικών εμφανίσεων. Υπάρχει, βέβαια, και μια μεγάλη μερίδα κόσμου που ανταποκρίνεται αυθορμήτως και ανιδιοτελώς.

Κατά τη διάρκεια, ωστόσο, της εκδήλωσης με την μεταφορά της ολυμπιακής δάδας, μια αναστάτωση επικρατεί, καθώς το πέρασμά της πυροδοτεί εκτός από συγκίνηση και εντάσεις. Οι επίσημοι, κυρίως, διακατέχονται από μια κάποια υπερβολή, εμφανιζόμενοι σαν να πρόκειται για την μεταφορά του «αγίου φωτός». Όλοι, ευλογημένοι που κράτησαν ή είδαν την δάδα, εκφράζουν ποικιλοτρόπως την ευαρέσκεια και την ικανοποίησή τους. Ίσως υπέρ το δέον.

Η ολυμπιακή δάδα, μεταλαμπαδεύοντας, ας πούμε, το μήνυμα της παγκόσμιας ειρήνης, ύστερα από μεγάλες χιλιομετρικές αποστάσεις, θα δώσει, ακάθεκτη, το φως της στο mega-event του ανταγωνιστικού αθλητισμού. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, ως δήθεν λευκά περιστέρια, θα εστιαστούν στη διαφήμιση της πόλης τους, θα προσμετρήσουν τα οικονομικά μεγέθη των εταιρειών, των χορηγών, των τηλεοπτικών δικαιωμάτων, θα αποσιωπήσουν κάπως την ρεαλιστική πραγματικότητα, και επιβραβεύοντας την υπερβολή, με προεξάρχοντες τους αθλητές, θα γιορτάσουν την επιτυχία.

4. Η ρημαγμένη από τον πόλεμο Γάζα

Όλο αυτό δεν είναι τόσο κακό όσο ακούγεται. Η χωρίς νόημα εμπλοκή της μόδας στο όλο τελετουργικό, η «υφαρπαγή» της δάδας από πολιτικούς για λόγους ψηφοθηρικούς, η μεγάλη αναστάτωση που προξενείται, η υπερβολική χροιά της όλης διαδικασίας, ακόμη και αυτή η κερδοφόρα αντίληψη του σύγχρονου αθλητισμού είναι, πλέον, κάτι το δεδομένο. Και, μάλλον, δεν δείχνει να μπορεί να αναχαιτισθεί με τις περιθωριακές και αδύναμες ίσως, παρεμβάσεις μας. Ποιό ανάστημα, άλλωστε, τολμάμε εμείς να ορθώσουμε, απέναντι σε ένα παντοδύναμο τεχνοκρατικό σύστημα και σε μια πανίσχυρη Ολυμπιάδα;

Το κακό υπάρχει, αλλά είναι αλλού: Είναι η μηδαμινή έως και ανύπαρκτη επίδραση του γεγονότος στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Η ελάχιστη, δηλαδή, επιρροή που ασκεί η μεταφορά της ολυμπιακής δάδας στην κατάπαυση του υπάρχοντος πολέμου. Η ανυπαρξία μιας φωνής αντίθετης στον πόλεμο και αντίθετης στο ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονται σήμερα χωρίς καν να εμποδίζεται η συμμετοχή των αθλητών των επιτιθέμενων χωρών.

Οι Αγώνες διεξάγονται παρότι λίγο παραπέρα υπάρχει αναμμένη η φλόγα του πολέμου. Που καίει… Πολλοί θα πουν, ότι «οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν πρέπει να εμπλέκονται με την πολιτική». Αν, όμως δεν διαμαρτύρεται κανείς για τις κραυγαλέες αδικίες που συμβαίνουν στον καιρό του, τότε συγκαλύπτει το έγκλημα, και γίνεται συνυπεύθυνος. Άλλοι, πάλι, θα πουν: «Μα κάθε χρονιά που γίνονται Ολυμπιακοί Αγώνες όλο και κάποιος πόλεμος διεξάγεται, σε όλο τον κόσμο, άρα δεν έχει νόημα να ανασταλεί η διεξαγωγή των Αγώνων». Και με τις σκέψεις ότι δεν μπορούν να την αλλάξουν, αποσιωπούν και ανέχονται την φριχτή πραγματικότητα.

Οι τυμπανοκρουσίες του πολέμου, ωστόσο, ηχούν πολύ δυνατά στ’ αυτιά μας! Ο πόλεμος, λίγο πιο πέρα απ’ την ολυμπιακή φλόγα και τα στάδια, διαλύει την λεηλατημένη Λωρίδα της Γάζας. Παιδιά ανήμπορα, με κομμένα τα μέλη, ανυπεράσπιστα απέναντι σε έναν αδυσώπητο εχθρό. Μια πλήρης γενοκτονία. Τι άλλο, δηλαδή, θα έπρεπε να δουν οι λαοί, οι λαμπαδηδρόμοι, οι αθλητές, οι θεατές, για ν’ αντιδράσουν; Δεν αναφέρεται κανείς σε μεγάλες θυσίες. Αλλά μια φωνή, μια αντίδραση, μια σημαία της Παλαιστίνης στο χέρι. Ένα αίτημα, ως ένδειξη σεβασμού προς την ολυμπιακή εκεχειρία, «να σταματήσει ο πόλεμος στη Γάζα». Δεν μπορεί μια εκδήλωση που συμβολίζει αποκλειστικά την ειρήνη, να γίνεται εν μέσω χορών και πανηγυριών, ενώ σκοτώνεται ένας ολόκληρος λαός και απειλούνται άλλοι.

Όσοι δια της ολυμπιακής φλόγας υμνούν την αξία της παγκόσμιας ειρήνης, ή χαρακτηρίζουν τους Ολυμπιακούς ως «γιορτή της ειρήνης», και φαίνεται, επομένως, ότι έχουν συνειδητοποιήσει την σημασία της για την ανθρώπινη ζωή και την αξιοπρέπεια, θα ήταν σημαντικό να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους, με μια αναφορά, ένα νεύμα έστω, υπέρ της ειρήνης στην Παλαιστίνη. Τότε θα είναι σημαντική η συμβολή τους στην εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης.

Η λέξη «ειρήνη», ως εκ τούτου, δεν αποτελεί μια λέξη κενού ή αόριστου περιεχομένου. Δεν είναι ένα πουλί πετούμενο, άπιαστο, αλλά προϋποθέτει συλλογικό, συνειδητό αγώνα. Και αυτή τη χρονική περίοδο το περιεχόμενό της είναι απολύτως προσδιορισμένο, με τους αμάχους, τους τραυματίες και τους νεκρούς της αδικημένης Γάζας. Κανείς δεν νομιμοποιείται να αισθάνεται ότι δεν τον αφορά ή απενοχοποιημένος. Έχουμε όλοι ευθύνη στο να αποκτήσει αυτή η λέξη νόημα και την αληθινή της αξία.