Πανελλήνιες εξετάσεις και διατροφή

Η προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις αποτελεί μία στρεσογόνο περίοδο, κατά τη διάρκεια της οποίας παρατηρούνται αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά της πλειοψηφίας των μαθητών, με συνηθέστερη την αύξηση βάρους και την μείωση των θρεπτικών επιλογών. Η τελική επίδοση στις εξετάσεις αποτελεί συνιστώσα πληθώρας παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικοοικονομικών, ατομικών χαρακτηριστικών (π.χ. η συμπεριφορά, το κίνητρο, η επαρκής προετοιμασία), καθώς και άλλων παραμέτρων του τρόπου ζωής, όπως η ποιότητα του ύπνου, αλλά αν και λιγότερο η διατροφή.

Πιθανές αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά σε μαθητικούς πληθυσμούς κατά τη διάρκεια των εξεταστικών περιόδων, και φυσικά και κατά τις ακόμα πιο στρεσογόνες πανελλήνιες εξετάσεις, συμπεριλαμβάνουν την προτίμηση για ενεργειακά πυκνές, αλλά θρεπτικά φτωχές επιλογές, όπως πρόχειρο φαγητό, σνακ και προϊόντα εμπορίου. Από την άλλη πλευρά, έχει παρατηρηθεί χαμηλότερη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και προϊόντων ολικής αλέσεως, συνήθειες που παραπέμπουν σε μία Δυτικού Τύπου Διατροφή και απέχουν πολύ από το διατροφικό πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής. Η εν λόγω διατροφική συμπεριφορά, αφενός απορρέει από την ανάγκη συναισθηματικής ικανοποίησης μέσω του λεγόμενου «comfort food», αλλά και προκύπτει από τη γενικότερη στροφή των νέων προς παγκοσμιοποιημένα διατροφικά πρότυπα.

Πανελλήνιες εξετάσεις: Σχέση διατροφικών συνηθειών και σχολικής επίδοσης

Αναφορικά με τη συσχέτιση διατροφικών συνηθειών και της σχολικής επίδοσης, τα διαθέσιμα δεδομένα υποδεικνύουν πως η τακτική κατανάλωση του πρωινού γεύματος συνδέεται θετικά με τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα σε παιδιά και εφήβους, ενώ η παράλειψη του πρωινού φαίνεται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη γνωστική λειτουργία, τα κίνητρα, και ως εκ τούτου τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και τις βαθμολογίες των μαθητών. Γενικά, προτείνεται το πρωινό να αποτελείται από μία ποικιλία ομάδων τροφίμων, όπως φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης και γαλακτοκομικά, τα οποία είναι πλούσια σε μακρο- και μικροθρεπτικά συστατικά.

Θρεπτικά συστατικά που έχει φανεί να ωφελούν τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την εγρήγορση με γενικό όμως τρόπο, και όχι ειδικά πριν ή κατά τη διάρκεια εξεταστικών περιόδων) είναι οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η βιταμίνη C, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος, ο σίδηρος, καθώς και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Τα λιπαρά ψάρια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ενώ τα προϊόντα ολικής αλέσεως, τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ακόμη, ζωτικής σημασίας είναι η επαρκής ενυδάτωση.

Συμπερασματικά, και προκειμένου να αποφευχθούν εκπλήξεις (π.χ. από γαστρεντερικό, φούσκωμα, κ.λπ.) συστήνεται να μην  διαφοροποιείται ιδιαίτερα η καθημερινή διατροφική προσέγγιση λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια σημαντικών εξεταστικών περιόδων, δηλαδή να μην λαμβάνει πρωινό κάποιος για πρώτη φορά την ημέρα της εξέτασης αν ως τότε δεν το έκανε, και ούτε να το παραλείψει αν το είχε ως τακτική συνήθεια.  Να μην γίνεται λήψη πολυβιταμινούχων σκευασμάτων για δήθεν ενίσχυση της γνωσιακής λειτουργίας ή του επιπέδου συγκέντρωσης. Αυτά θα βελτιωθούν από ποιοτικό και αυξημένο ύπνο και περιορισμό στη χρήση οθονών (κινητών τηλεφώνων, τάμπλετ,  κ.λπ). Είναι επίσης, εξαιρετικά σημαντικά και η ενυδάτωση κατά την ημέρα της εξέτασης, και για αυτό όλοι να έχουν νερό μαζί τους, ειδικά με δεδομένο ότι οι πανελλήνιες γίνονται σε θερμές ημέρες.  Τέλος, δεν συστήνεται η χρήση ενεργειακών ποτών, ούτε και η υπερβολική κατανάλωση καφέ, ειδικά αν κάποιος μαθητής δεν είναι εξοικειωμένος με το αποτέλεσμα της καφεΐνης στον οργανισμού του, καθώς υπερχορήγηση μπορεί να επιφέρει ταχυκαρδία εκνευρισμό και αδυναμία συγκέντρωσης. Με μια κουβέντα και ευχόμενος καλή επιτυχία σε όλους και όλες προκειμένου να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους, συστήνω τις μικρότερες δυνατές αλλαγές κατά την ημέρα των εξετάσεων, καλό ύπνο τις προηγούμενες ημέρες και προσπάθεια για μείωση του άγχους.

Μιχάλης Χουρδάκης

(Καθηγητής Υγιεινής – Ιατρικής Διατροφολογίας, Τμήμα Ιατρικής, ΑΠΘ, Βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης)