Υπέρ (ή κατά) δημοσκόπων

Μετά τις ευρωεκλογές της 9/6/2024, αναβίωσε η συζήτηση του κατά πόσον οι δημοσκοπήσεις είναι αντικειμενικές. Για παράδειγμα, πρόσφατα (Νέα, 12/6/2024), ο κος Γ. Παπαχρήστου έβαλε ευθέως εναντίον σχεδόν όλων των δημοσκόπων ότι έγιναν συνειδητά δεκανίκια της ΝΔ (εκτός της Metron Analysis), υπερεκτιμώντας τα ποσοστά της πριν τις ευρωεκλογές της 9/6/2024. Ισχύει κάτι τέτοιο;

H ανάλυση των αποκλίσεων των δημοσκοπήσεων για τις ευρωεκλογές της 9/6/2024 δείχνει ότι όλες οι δημοσκοπήσεις, όλες εκτός από αυτή της Interview, υπερεκτίμησαν την ΝΔ. Όμως η μέση απόκλιση των δημοσκοπήσεων στις ευρωεκλογές κυμάνθηκε στο 1.2%-1.49%, και είναι χαμηλότερη από την αντίστοιχη απόκλιση 1.54%-2.17% που είχαν οι δημοσκοπήσεις στις εθνικές εκλογές της 25/6/2024.

Επίσης, όλες οι δημοσκοπήσεις είχαν υπερβολική υπερεκτίμηση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ στις εθνικές εκλογές της 21/5/2023. Φαίνεται ότι οι δημοσκόποι κάνουν λάθη, αλλά όχι ντε και καλά πάντα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου ή του ισχυρότερου κόμματος, χωρίς όμως να αποκλείονται και τυχόν παρατράγουδα.

Οι πιθανές αιτίες λαθών των δημοσκοπήσεων είναι:

1. μεθοδολογικά λάθη,
2. κακό/μικρό δημοσκοπικό δείγμα ή κακή ανταπόκρισή του στην δημοσκόπηση,
3. προκατειλημμένη/υποκειμενική ανάλυση των δεδομένων,
4. πολιτικός ή και οικονομικός επηρεασμός της εταιρεία δημοσκοπήσεων.

Ειδικά για τις εθνικές εκλογές της 21/5/2023, υπήρξαν δημοσκόποι που ‘δικαιολόγησαν’ την υπερεκτίμηση του ΣΥΡΙΖΑ, παραδεχόμενοι ότι πείραξαν τα συμπεράσματά τους, παρ’ όλες τις περί αντιθέτου ενδείξεις των δεδομένων, επειδή δεν πίστευαν ότι το κόμμα αυτό θα έπεφτε τόσο πολύ. Μια τέτοια παραδοχή υποκειμενικής ανάλυσης των δεδομένων καταβαραθρώνει την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων.

Μπορούμε να μετρήσουμε επιστημονικά την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων, βρίσκοντας την απόκλιση κάθε εταιρείας δημοσκοπήσεων σε σχέση με τις όλες τις άλλες για κάποιο χρονικό διάστημα, όπως κάναμε π.χ., την περίοδο 14/6/2022-10/4/2023. Η Metron Analysis και η Interview φαίνεται να διαφέρουν από τις άλλες, ιδιαίτερα το πρώτο εξάμηνο του 2023. Η αιτία της διαφοράς δεν μας είναι γνωστή. Ούτε σημαίνει ντε και καλά ότι οι μεν είναι ορθότεροι/καλύτεροι από τους δε.

Η απόκλιση μεταξύ διαφορετικών εταιρειών δημοσκοπήσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξάλειψη ανεπιθύμητων παρενεργειών τους στην πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων. Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση γίνεται από την μέθοδο συσσωμάτωσης δημοσκοπήσεων KASSIOPE: γίνεται εκτίμηση της προκατάληψης μιας δημοσκόπησης υπέρ/κατά πολιτικών κομμάτων. Η πληροφορία αυτή χρησιμοποιείται για να σταθμίσει τις δημοσκοπήσεις κατά την συσσωμάτωση (aggregation) τους. Η KASSIOPE πέτυχε την δεύτερη καλύτερη ακρίβεια (1.24%) στις ευρωεκλογές της 9/6/2024.

Το Πολιτικό Βαρόμετρο, που αναπτύχθηκε στο εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Aνάλυσης Πληροφοριών του Τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ, έδωσε την καλύτερη πρόβλεψη των αποτελεσμάτων των ευρωεκλογών της 9/6/2024, με ακρίβεια 1.05% που είναι καλύτερη από κάθε άλλη κλασσική δημοσκόπηση, ελαφρώς καλύτερη από την KASSIOPE και ελαφρώς χειρότερη από το exit poll της 9/6/2024 (ακρίβεια 0.93%). Προέβλεψε σωστά την σειρά των κομμάτων και την εκλογική δύναμη του ΚΚΕ και της Ελληνικής Λύσης, που πολλές δημοσκοπήσεις υποεκτιμούσαν. Όμως υπερεκτίμησε την ΝΔ στις Ευρωεκλογές της 9/6/2024, μάλλον διότι, ελλείψει άλλης πρόσφατης αντικειμενικής αλήθειας, το Πολιτικό Βαρόμετρο εκπαιδεύτηκε να μιμείται τις προηγούμενες πρόσφατες δημοσκοπήσεις, επομένως και τις προκαταλήψεις τους.

Αντίστοιχο πρόβλημα υπήρξε και στις εθνικές εκλογές του 2023. Στις πρώτες εκλογές (21/5/2023), το Πολιτικό Βαρόμετρο, ελλείψει άλλης αντικειμενικής αλήθειας συνολικά, μιμήθηκε τις προηγούμενες δημοσκοπήσεις και υπερεκτίμησε τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ. Στις δεύτερες εκλογές (25/6/2023), το Πολιτικό Βαρόμετρο, χρησιμοποίησε την πρόσφατη αντικειμενική αλήθεια (αποτελέσματα πρώτων εκλογών 21/5/2023) και ήταν πρωταθλητής στην ακρίβεια της πρόβλεψης, έναντι των ανταγωνιστών του.

Σε σύνοψη, και οι δημοσκόποι και τα πολιτικά κόμματα πρέπει να γνωρίζουν ότι η αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων μπορεί να αναλυθεί επιστημονικά. Για τον σκοπό αυτό μπορούμε και ποικιλία μεθόδων να αξιοποιήσουμε και ποικιλία άλλων δεδομένων, π.χ., από τα κοινωνικά μέσα. Καλόν είναι να αποφεύγονται τυχόν υποκειμενικές ερμηνείες των αριθμών ή εξωγενείς επηρεασμοί των δημοσκοπήσεων, διότι κάθε παρέμβαση αφήνει ψηφιακό ίχνος που γενικά μπορεί να ανιχνευθεί επιστημονικά (πολύ πριν γίνει γνωστή η προκύπτουσα ασυμφωνία αυτών των δημοσκοπήσεων με τα επίσημα εκλογικά αποτελέσματα). Η αξιοπιστία και φερεγγυότητά των δημοσκοπήσεων είναι πολύ σημαντική και πρέπει να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού, διότι αφορά την πιο κρίσιμη δημοκρατική διαδικασία: την εκλογή βουλευτικών αντιπροσώπων.