Η εξωτερική πολιτική Ελλάδας και Ινδίας: Ευκαιρίες και προκλήσεις για το μέλλον

Ο Δρ. Dattesh D. Parulekar είναι Επίκουρος Καθηγητής στις International and Area Studies στο Πανεπιστήμιο της Γκόα. Εξειδικεύεται σε θέματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική της Ινδίας, τη ναυτική γεωπολιτική, ζητήματα που αφορούν την Ευρασία και τη Δυτική Ασία καθώς και την ασφάλεια στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Είναι Επισκέπτης Καθηγητής σε αρκετά ιδρύματα της Ινδίας στον τομέα στρατιωτικής άμυνας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Rashtriya Raksha και στο Ινδικό Ινστιτούτο Διοίκησης, Indore. επίσης, συνεργάζεται  με διάφορα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα στην Κίνα και σε ολόκληρη τη Νότια Ασία, την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική.

Ο Δρ. Μιχαήλ Θεοδοσιάδης είναι Λέκτορας Διεθνούς Πολιτικής Θεωρίας στο University of Kurdistan Hewler και Μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ηγεσία και ηθική).

Μ. Θεοδοσιάδης: Θα ήθελα να μας εξηγήσετε πώς βλέπετε τη σχέση Ελλάδας και Ινδίας σε θέματα που αφορούν τη στρατιωτικές, εκπαιδευτικές, εμπορικές και λοιπές συνεργασίες.

D. Parulekar: Νομίζω ότι οι δύο χώρες θα έπρεπε να είχαν ήδη καλλιεργήσει μια στρατηγική σταθερών συνεργασιών. Δυστυχώς όμως, τόσο η Ινδία όσο και η Ελλάδα έχουν αγνοήσει η μία την άλλη. Όταν ο Πρωθυπουργός Μόντι επισκέφθηκε την Ελλάδα πέρυσι, ήταν ο πρώτος Πρωθυπουργός που το έπραξε μετά από τέσσερις δεκαετίες. Παρόλο που η Ινδία έχει επαφές με πολλές χώρες στην Ευρώπη, υπό μια έννοια η Ελλάδα ήταν εκτός πλαισίου, επειδή η κυρίαρχη εικόνα της Ευρώπης από τη δική μας οπτική γωνία, συνδέεται κυρίως με τις τρεις μεγάλες χώρες, δηλαδή το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Λόγω της αποικιοκρατίας, η αντίληψή μας έχουν αναπόφευκτα επηρεαστεί από μια βαθιά ριζωμένη σχέση με ορισμένες χώρες, κάτι που μας κατέστησε αδιάφορους στη σύναψη συνεργασιών με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η σύγχρονη Ινδία είναι αναμφισβήτητα μια αναδυόμενη δύναμη, επιχειρώντας να διαμορφώσει και να ακολουθήσει μια πραγματικά «παγκόσμια» εξωτερική πολιτική, με βάση την οποία κάθε χώρα θα πρέπει να αποτιμάται σε κάθε γεωγραφία του κόσμου, για όλα όσα έχει να προσφέρει σε αμοιβαία επωφελής συνεργασίες. Σε αυτά τα συμφραζόμενα, η Ινδία και η Ελλάδα δεν είναι απλώς δύο χώρες τις οποίες συνδέουν κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά· στην πραγματικότητα, και οι δύο χώρες παραμένουν αφοσιωμένες στο να διατυπώνουν και να προβάλλουν αυθεντικές προτάσεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων του κόσμου, μέσω αυτόνομης και δημιουργικής σκέψης. Η δυναμικότητα των οικονομιών και των δύο χωρών μπορεί να αποτελέσει τους πυλώνες μιας διμερούς συνεργασίας, η οποία θα περιστρέφεται γύρω από την υψηλή τεχνολογία και στην ανώτατη εκπαίδευση, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες, αλλά και σε πιο στενούς εμπορικούς δεσμούς, μέσω ναυτικών συμφωνιών.

Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να επιτύχουμε αναφορικά με τις συνεργασίες μας, καθώς και οι δύο χώρες έχουν εστιάσει στην υψηλή τεχνολογία καθώς και στην επιστήμη, την εκπαίδευση, την τεχνολογία και τη δημιουργία νέων συστημάτων και νέων προσεγγίσεων για τον 21ο αιώνα. Από φαρμακευτικά προϊόντα μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη και τον κβαντικό υπολογισμό, υπάρχουν αρκετοί τομείς τους οποίους οι δύο χώρες θα μπορούσαν να εξετάσουν με στόχο την ανάπτυξη διμερών συμφωνιών. Σε ό,τι αφορά την οικονομία, μια πολύ ενδιαφέρουσα οπτική που η Ινδία εξετάζει για την Ελλάδα έχει να κάνει με το γεγονός ότι είμαστε δύο ισχυρές ναυτικές δυνάμεις. Υπάρχουν αρκετά πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν στον ναυτικό τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Όταν συχνά κοιτάμε την Ευρωπαϊκή Ένωση, επικεντρωνόμαστε στις μεγάλες ναυτικές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης και συχνά αγνοούμε ότι η Ελλάδα αποτελεί μια βαρύνουσα ναυτική δύναμη. Πρόσφατα όμως έχουμε αρχίσει να συνειδητοποιούμε αυτό το γεγονός και να επικοινωνούμε με τους Έλληνες. Η Ελλάδα φαίνεται επίσης ότι επιθυμεί να συνεργαστεί με την Ινδία όσον αφορά τον ρόλο και την προσέγγισή της στον Ινδο-Ειρηνικό χώρο. Η Ελλάδα αποσκοπεί στο να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στον Ειρηνικό και φαίνεται ότι η Ινδία ως εταίρος αξιώνει να κάνει το ίδιο στην παρουσία της στη Μεσόγειο.

Επιπλέον, έχω εντοπίσει τρεις σημαντικές πτυχές που η Ινδία και η Ελλάδα θα μπορούσαν να προωθήσουν: η πρώτη είναι, φυσικά, η σχέση στο επίπεδο του τουρισμού, με στόχο την αμοιβαία προσέλκυση ανθρώπων στις δύο χώρες· η δεύτερη, να έχουν τη δυνατότητα άνθρωποι με υψηλή τεχνολογική κατάρτιση να εργαστούν στις αντίστοιχες χώρες· η τρίτη διάσταση χρήζει περισσότερης μελέτη και συνδέεται με την τριτοβάθμια εκπαίδευσης· είτε αναφερόμαστε στις κοινωνικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες είτε στην υψηλή τεχνολογία στην Ινδία. Η Ελλάδα είναι σε θέση να συνεισφέρει αρκετά τόσο στους τεχνολογικούς όσο και οργανωτικούς τομείς.

Μ. Θεοδοσιάδης: Θα ήθελα να σχολιάσω εν συντομία την ελληνική εξωτερική πολιτική από την οπτική γωνία ενός καθηγητή που ζει στη Μέση Ανατολή. Η ανησυχία μου έχει να κάνει με το γεγονός ότι αυτοί που διαμορφώνουν την εξωτερική πολιτική της δικής μου χώρας ελάχιστα παίρνουν σοβαρά τη Μέση Ανατολή· και αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι η εξωτερική μας πολιτική στις χώρες της Μέσης Ανατολής χαρακτηρίζεται από μια είδους ασυνέχεια· αυτό σημαίνει ότι μόλις ξεκινήσει η οικοδόμηση επωφελών σχέσεων τότε αμέσως μετά από δύο ή τρεις μήνες ή έξι μήνες όλα τα σχέδια εγκαταλείπονται, ώστε να ξεκινήσουν και πάλι μετά από έναν χρόνο, για να σταματήσουν ξανά μετά από έξι μήνες. Δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση κάτι ανάλογο να συμβεί στις  διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ιράκ. Αυτοί που αναλαμβάνουν τη σύσφιξη σχέσεων δεν είναι παρά άτομα που εργάζονται στους τομείς της παραδιπλωματίας· αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, στελέχη στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης. Προσπαθώ επί του παρόντος να ενισχύσω περαιτέρω τους δεσμούς μεταξύ Κούρδων και Ελλήνων μέσω θερινών προγραμμάτων διδασκαλίας στην Ελλάδα, στέλνοντας μερικούς σπουδαστές για σύντομο χρονικό διάστημα στην Ελλάδα. Επιπλέον, σχεδιάζω να δημιουργήσω ορισμένα online προγράμματα που θα δώσουν τη δυνατότητα σε ανθρώπους στη Μέση Ανατολή να αποκτήσουν ικανότητες και τεχνογνωσία που υπάρχουν εδώ. Τέλος, θα ήθελα να φέρω κάποιους σημαντικούς επιστήμονες από την Ελλάδα στη Κουρδική Περιοχή του Ιράκ, ώστε να μπορούμε σταδιακά να ξεκινήσουμε να χτίζουμε μια σχέση που το κράτος δεν είναι σε θέση να προωθήσει. Θεωρείτε ότι οι σχέσεις Ινδίας και Ελλάδας είναι παρόμοιες;

D. Parulekar: Ναι, έχετε δίκιο αλλά σε τελευταία ανάλυση είμαστε και οι δύο δημοκρατίες και γνωρίζουμε ότι όταν διενεργούνται εκλογές, τα αποτελέσματα πολλές φορές φέρνουν νέες κυβερνήσεις στην εξουσία. Μια νέα κυβέρνηση ενδέχεται να έχει άλλου είδους προτεραιότητες σε σύγκριση με την προηγούμενη. Επομένως, αυτά τα προβλήματα είναι μάλλον αναπόφευκτα. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια εμφανής διμερής συναίνεση στην Ελλάδα όσον αφορά την ανάπτυξη ισχυρών δεσμών με την Ινδία και αυτή η στρατηγική εκτίμηση είναι πολύ σημαντική. Το ίδιο ισχύει και για την Ινδία. Όταν ο Πρωθυπουργός Μόντι επισκέφτηκε την Ελλάδα, πολλοί Ινδοί σχολιαστές εξεπλάγησαν. Τι οδήγησε τον Ινδό Πρωθυπουργό να πραγματοποιήσει  επίσκεψη στην Ελλάδα; Στη συνέχεια, είδαμε στη σύνοδο των G20 πέρυσι την Ινδία να μιλά για μια σημαντική πολυμεταφορική πρωτοβουλία σύνδεσης, δηλαδή τη δημιουργία ενός διαδρόμου Ινδίας, Μέσης Ανατολής και Ευρώπης διάδρομο (IMEC). Για την Ινδία, ο IMEC είναι ένας «δρόμος του μεταξιού», και αν δείτε αυτήν τη στρατηγική σύνδεση, η Ελλάδα πρόκειται να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερα αποφασιστικό ρόλο ως στρατηγικός γεωοικονομικός παράγοντας. Μέσω της Μέσης Ανατολής, η Ινδία μπορεί να έχει πρόσβαση στη Μεσόγειο. Ελπίζουμε ότι η Ελλάδα θα είναι μέρος αυτής της πρωτοβουλίας. Αν η Ελλάδα γίνει στοιχείο αυτής της πολυμεταφορικής υποδομής, θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες βελτίωσης του εμπορίου. Δεν υπάρχει κάτι καλύτερο για την ανάπτυξη συνεργασιών βάσει της σκληρής και ήπιας ισχύος.

Επίσης, συμφωνώ μαζί σας όσον αφορά τις επαφές μεταξύ ανθρώπων ανώτατης εκπαίδευσης. Η Ινδία προσπαθεί επίσης να το πράξει κάτι τέτοιο εδώ και αρκετά χρόνια σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, ακόμα και χωρών στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Ταξιδεύω συχνά στα Βαλκάνια σε διάφορα πανεπιστήμια και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι ότι πολλοί ισχυρίζονται ότι η Ινδία είναι απούσα από τις περισσότερες συζητήσεις, ενώ γνωρίζουν πολλά για την Κίνα. Ωστόσο, αρκετοί ακαδημαϊκοί εκφράζουν την επιθυμία να ανοιχτούν και στην Ινδία. Θα ήθελαν να κινηθούν πέρα από το πλαίσιο της γνώσης για την αρχαιότητα. Πολλοί θα ήθελαν να κατανοήσουν τις βαθιές αλλαγές που συμβαίνουν στην Ινδία και τις λύσεις που εισηγείται  για διάφορα παγκόσμια ζητήματα. Ένα από τα θέματα που δεν έχουν μελετηθεί έχουν να κάνουν με τις θέσεις της Ινδίας αναφορικά με τον Ινδο-Ειρηνικό χώρο, αλλά και τη διεθνή σκηνή. Μπορούμε να προγραμματίσουμε μαθήματα μικρής διάρκειας πάνω στις στρατηγικές θέσεις της Ινδίας. Κάτι τέτοιο είχε μεγάλη απήχηση σε Πανεπιστήμια της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής, της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, κλπ. Ταυτόχρονα, τα ινδικά πανεπιστήμια οργανώνουν προγράμματα σπουδών πάνω σε θέματα που αφορούν τη χώρα· οπότε θα μπορούσε να υπογραφεί κάποιο μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ ελληνικών και ινδικών Πανεπιστημίων, για να φέρουμε Έλληνες φοιτητές – ας πούμε για ένα εξάμηνο - στην Ινδία (μπορεί να διαρκέσει περίπου 3 μήνες). Οι ενδιαφερόμενοι φοιτητές θα μπορούσαν να έρθουν στο Πανεπιστήμιο της Γκόα ή σε άλλο συνεργαζόμενο πανεπιστήμιο· και να διδαχθούν σχετικά με τον ινδικό πολιτισμό, την ινδική στρατηγική, τις σύγχρονες πτυχές της κοινωνίας μας, καθώς και για τα επιτεύγματα των Ινδών σήμερα. Παράλληλα, μπορούμε να έχουμε ανάλογες αμοιβαίες συμφωνίες με την Ελλάδα. Για παράδειγμα, Προγράμματα Μελέτης Ινδίας - Μελέτης Ελλάδας! Ίσως θα μπορούσαμε να έχουμε τέσσερις εβδομάδες ενός εντατικού προγράμματος, όπου οι φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν τον πολιτισμό του άλλου.

Μ. Θεοδοσιάδης: Σκέφτομαι για μαθήματα που θα διαρκούσαν 3-4 μήνες και θα πραγματοποιούνταν σε ελληνικά και ινδικά πανεπιστήμια. Υπάρχει επίσης αυξανόμενη ζήτηση για ένα μάθημα που βασίζεται στους ακόλουθους τρεις πυλώνες: την Πολιτική Επιστήμη, τη Φιλοσοφία και την Οικονομία. Τέτοια μαθήματα είναι πολύ συνηθισμένα σε αρκετά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Ήδη βρισκόμαστε σε διαδικασία ανάπτυξης προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, όπου οι φοιτητές γίνονται αποδεκτοί στο πανεπιστήμιο μιας χώρας για έξι μήνες και στη συνέχεια μετακινούνται σε μια άλλη χώρα-εταίρο για άλλους έξι μήνες. Ακολουθεί ένα έτος έρευνας, μαζί με κάποια online μαθήματα. Έχω ήδη συνεισφέρει στη δημιουργία ενός προγράμματος σπουδών Πολιτικής Επιστήμης, Φιλοσοφίας, και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο τoυ Κουρδιστάν Hewler, όπου εργάζομαι επί του παρόντος. Διαθέτουμε επίσης πλούσια εμπειρία στον τομέα της εκπαιδευτικής διπλωματίας.

D. Parulekar: Κάτι τέτοιο θα το υποστήριζα απόλυτα, όσον αφορά την ύπαρξη αυτών των Μνημονίων Συνεργασίας. Το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών και τα μαθήματα που εστιάζουν στην πολιτική, τη φιλοσοφία και την οικονομία από την εμπειρία μου ελκύουν έντονο ενδιαφέρον διεθνώς. Έχουμε ένα παρόμοιο πρόγραμμα σπουδών Ινδία-Ιαπωνία· αυτό περιλαμβάνει το Πανεπιστήμιο της Nihon. Επιπλέον, συνεργαζόμαστε με το Επιστημονικό Ινστιτούτο της Λυών στη Γαλλία καθώς και με το Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας στην Πορτογαλία. Στα πλαίσια αυτών των συνεργασιών Ινδοί φοιτητές φοιτούν στη Λισαβόνα και φοιτητές από την Πορτογαλία επισκέπτονται τη Goa. H Goa έχει ιστορικούς δεσμούς με την Πορτογαλία. Είμαι αισιόδοξος ότι το πανεπιστήμιό μας θα δεχθεί θετικά μια παρόμοια σχέση με την Ελλάδα