Ένα πιο αυστηρό πλαίσιο μετανάστευσης και ασύλου: Πρόταση επτά σημείων

Ας ξεκινήσω λέγοντας ότι έχω προσωπική εμπειρία μετανάστευσης. Πήγα στην Αμερική ως μεταπτυχιακός φοιτητής μερικές δεκαετίες πριν, και παρέμεινα σαν νόμιμος μετανάστης μετά την αποφοίτηση, παίρνοντας τελικά και Αμερικανική υπηκοότητα.

Το πιο σημαντικό θέμα είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Χιλιάδες έχουν πεθάνει προσπαθώντας να περάσουν τα σύνορα παράτυπα. Οι διακινητές τους πείθουν για πακτωλούς ευρώ και επιδόματα χωρίς εργασία.

Όντως, πολλές κυρίως βόρειες χώρες με ισχυρή κοινωνική πρόνοια δίνουν παχυλά κοινωνικά επιδόματα ώστε πολλοί μετανάστες να θεωρούν ότι έρχονται στη γη της επαγγελίας. Αλλά καθ’ οδόν γίνονται ανήμπορα θύματα των διακινητών και εκβιάζονται ή υποφέρουν τα πάνδεινα. Από την άλλη μεριά οι ΜΚΟ που υποστηρίζουν τους μετανάστες είναι δύσκολο να ελεγχθούν αποτελεσματικά, και κανένας δεν ξέρει από ποιους χρηματοδοτούνται και ποιοι είναι οι πραγματικοί στόχοι. Συνεπώς, οι κρίσιμες αποφάσεις στην πράξη δεν μπορούν να επαφίονται στους διακινητές ή στις ΜΚΟ.

Η μετανάστευση και η χορήγηση ασύλου είναι ένα ευαίσθητο θέμα και πολιτικά και κοινωνικά. Αλλά δεν πρέπει να είναι ταμπού ή ζήτημα πολιτικής ορθότητας ή αντικείμενο εξοστρακισμού. Η πολιτική ορθότητα συνέτεινε στην αρχικά χαλαρή αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτό, με τη σειρά του, έδωσε έναυσμα σε κόμματα και κινήματα με ακραίες απόψεις, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό κλίμα και λαϊκές εξεγέρσεις. Συνεπώς, ένα πιο αυστηρό πλαίσιο ελεγχόμενης μετανάστευσης και ασύλου που να προστατεύει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες αλλά και τις χώρες υποδοχής, με μία ξεκάθαρη και διάφανη διαδικασία, είναι απολύτως αναγκαίο. Ιδίως τώρα που χώρες με ειδικό βάρος όπως η Γερμανία και η Ολλανδία κάνουν μονομερείς κινήσεις.

Οι μετανάστες περνάνε τα σύνορα απρόσκλητοι και συνήθως παράτυπα, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους και τη ζωή της οικογένειάς τους, γίνοντας θύματα διακινητών, και μετά η Ευρώπη πρέπει να τους συντηρήσει μέχρι να βρουν δουλειά. Μα, αν μιλάμε για την Ελλάδα, οι Έλληνες οι ίδιοι έχουν ένα από τα χαμηλότερα εισοδήματα στην Ευρώπη από άποψη αγοραστικής δύναμης μετά την οικονομική κρίση. Πως να συντηρήσουν και άλλα άτομα, ενώ η Ευρώπη δεν καλύπτει όλα τα έξοδα;

Πώς να κάνει κάποιος παιδιά όταν δεν μπορεί να συντηρήσει τον εαυτό του; 

Από την άλλη, η Ελλάδα έχει δημογραφικό πρόβλημα. Για να διατηρείται ένας πληθυσμός σταθερός, κάθε γυναίκα πρέπει να γεννάει τουλάχιστον 2.1 παιδιά. Στην Ελλάδα είναι στο 1.3-1.4, και συνεχώς φθίνει. Πώς να κάνει κάποιος παιδιά βέβαια όταν δεν μπορεί να συντηρήσει ούτε τον εαυτό του; Να μην ξεχνούμε επίσης ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης επιστημονικό και εξειδικευμένο δυναμικό μετανάστευσε σε άλλες χώρες.

Η Ελλάδα έχει άμεση ανάγκη σε συγκεκριμένο εργατικό δυναμικό σε συγκεκριμένους τομείς όπου υπάρχει έλλειψη, όπως γεωργία, νοσηλευτική και βοήθεια ηλικιωμένων, κ.λ.π. Χρειάζεται ενδελεχής επιλογή αυτών των τομέων ώστε να μην επιβαρυνθούν αρνητικά οι ήδη μειωμένοι μισθοί. Η Ελλάδα και η Κύπρος επίσης είναι στους προμαχώνες της Ευρώπης και αντιμετωπίζουν εξαιρετικές και μοναδικές απειλές από ανατολάς που χρίζουν ειδικής μεταχείρισης ώστε να επιτευχθεί η γρήγορη ενσωμάτωση των μεταναστών στην Ελληνική κοινωνία.

Ειρήσθω εν παρόδω, μια και αναφερθήκαμε στους μισθούς, είναι τεκμηριωμένο ότι η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας σε κάποιο βαθμό προήλθε από το ότι οι μισθοί αυξάνονταν πάνω από την παραγωγικότητα για πολιτικούς λόγους (με κύρια υπαιτιότητα της κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή). Επειδή η Ελλάδα δεν μπορούσε να κάνει εξωτερική υποτίμηση (δηλαδή, να υποτιμήσει το νόμισμα), ως μέλος της Ευρωζώνης, αναγκάστηκε από τα μνημόνια με τους πιστωτές να κάνει εσωτερική υποτίμηση μέσω μείωσης του εργατικού κόστους ώστε να γίνει ανταγωνιστική. Λόγω πληθωρισμού όμως, οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν περαιτέρω.

Εν κατακλείδι, χρειάζεται μία ελεγχόμενη μετανάστευση ώστε οι μισθοί να προστατευτούν, το αναγκαίο εργατικό δυναμικό να είναι διαθέσιμο, οι τοπικές ευαισθησίες να λαμβάνονται υπόψιν, και οι μετανάστες να προστατεύονται. Τα Ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια πρέπει πρώτα να πηγαίνουν ως περαιτέρω κίνητρα στους Ευρωπαίους για την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας, για τον επαναπατρισμό εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, και για την εκπαίδευση και την υγεία.

Ελεγχόμενη μετανάστευση

Να ξεκαθαρίσουμε ότι άλλο πρόσφυγας και άλλο οικονομικός μετανάστης. Πρόσφυγας είναι κάποιος λόγω φυλετικών, θρησκευτικών, εθνικών και πολιτικών διακρίσεων, και διακρίσεων λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Εν γένει, καλό είναι οι μετανάστες, ιδίως, να μην εμφανίζονται απρόσκλητοι στα σύνορα, ή να προσπαθούν να τα περάσουν παράνομα.

Προτείνω ένα πιο αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο επτά σημείων.

1. Πρόσφυγες και μετανάστες πρέπει να καταθέτουν αιτήσεις ασύλου ή μετανάστευσης στις Ευρωπαϊκές πρεσβείες και προξενικά γραφεία στους τόπους κατοικίας τους, ή ταχυδρομικά ή μέσω διαδικτύου. Οι πρόσφυγες και μετανάστες πρέπει να ταξιδεύουν προς τις χώρες υποδοχής μόνο αφού οι αιτήσεις ασύλου ή μετανάστευσης γίνουν δεκτές.
2. Οι οικονομικοί μετανάστες πρέπει να εξασφαλίζουν δουλειά πριν τη μετανάστευση μέσω απευθείας αιτήσεων, γραφείων ευρέσεως εργασίας, προσωρινών ή εποχιακών αδειών εργασίας κ.λ.π.
3. Χρηματική βοήθεια (επίδομα) μόνο σε αποδεδειγμένους πρόσφυγες των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν γίνει δεκτές, και όχι σε οικονομικούς μετανάστες, και για περιορισμένο χρονικό διάστημα μέχρι να βρούνε δουλειά.
4. Αν κινδυνεύει η ζωή και η ασφάλεια ενός εν δυνάμει πρόσφυγα στην χώρα στην οποία διαμένει, τότε ο έλεγχος στα σύνορα χωρίς προηγούμενη αίτηση θα μπορεί να γίνεται μόνο αν η χώρα καταγωγής του έχει όμορα σύνορα με Ευρωπαϊκό κράτος, και η αίτηση μέσω Ευρωπαϊκών πρεσβειών ή προξενικών γραφείων είναι αποδεδειγμένα αδύνατη. Για παράδειγμα, ένας Κούρδος πρόσφυγας που διώκεται στην Τουρκία για πολιτικούς λόγους και δεν μπορεί να κάνει αίτηση ασύλου από Τουρκία, θα μπορεί να εμφανίζεται στα Ελληνικά σύνορα και να αιτεί άσυλο, ή θα μπορεί να μεταβαίνει σε ουδέτερη χώρα από την οποία θα απευθύνεται σε Ευρωπαϊκές προξενικές αρχές ή θα κάνει αίτηση από το διαδίκτυο. Ένας Σύριος πρόσφυγας όμως θα πρέπει να αιτείται άσυλο μόνο από τη Συρία ή από τον προσωρινό τόπο διαμονής του, π.χ. την Τουρκία ή την Ιορδανία, μέσω Ευρωπαϊκών προξενικών αρχών ή από το διαδίκτυο.
5. Αν συλλαμβάνεται κάποιος προσπαθώντας να διασχίσει τα σύνορα παράτυπα και είναι οικονομικός μετανάστης ή δεν υποπίπτει στην κατηγορία 4 επάνω, άμεση επιστροφή στη χώρα από την οποία ήρθε, αν αυτό είναι ασφαλές (το τονίζω για αποφυγή παρεξηγήσεων), ή επιστροφή στη χώρα του.
6. Ο διαμερισμός ανάμεσα σε χώρες τις ΕΕ δίνει λάθος κίνητρα στους μετανάστες. Έτσι, η μετοικεσία σε άλλη χώρα της ΕΕ πρέπει να είναι αδύνατη εκτός αν η άλλη χώρα συμφωνεί εκ των προτέρων. Δηλαδή, αυτός που θα μπαίνει στην Ελλάδα ή την Ιταλία θα ξέρει ότι θα παραμείνει στην Ελλάδα ή την Ιταλία. Αν θέλει να μπει στην Ελλάδα με τελικό προορισμό τη Γερμανία, θα πρέπει να κάνει απευθείας αίτηση ασύλου ή άδειας εργασίας στην Γερμανία είτε μέσω Γερμανικών προξενικών αρχών, ή μέσω διαδικτύου, ή ταχυδρομικά, πριν εμφανιστεί στην Ευρώπη. Με άλλα λόγια, οι μετανάστες επιλέγουν το ευκολότερο σημείο εισόδου με τελικό προορισμό τις πλούσιες χώρες του Βορρά. Αν ήξεραν ότι το σημείο εισόδου είναι και ο τελικός προορισμός, θα το σκεφτόντουσαν προσεκτικά πριν έρθουν.
7. Διαρκής χρηματοδότηση χωρών που είναι εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για προστασία συνόρων.

Νομίζω ότι η αυστηρή εφαρμογή αυτού του πλαισίου θα εξασφαλίσει ένα βιώσιμο και ασφαλές σύστημα μετανάστευσης και ασύλου στην ΕΕ.

* Το κείμενο βελτιώθηκε από χρήσιμα σχόλια του Θεόδωρου Λιανού, με τη διευκρίνιση ότι οι απόψεις μας δεν είναι ταυτόσημες σε όλα τα θέματα.  Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.