Ελληνο-τουρκικό ταγκό με αργούς ρυθμούς: Μητσοτάκης και Ερντογάν προχωρούν με μικρά βήματα

Το τακτικό τους ετήσιο ραντεβού πραγματοποίησαν και φέτος Μητσοτάκης και Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, σχολίαζαν στην Τουρκία, στο περιθώριο της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, το οποίο, αν και σύντομο, άφησε να διαφανούν κάποια μικρά περιθώρια προόδου στα πολύπλοκα ζητήματα ή έστω κάποιες δηλώσεις προθέσεων. Αν και σύντομη η συνάντηση (περίπου 30 λεπτά), οι δύο χώρες έδειξαν ότι συνεχίζουν να αναζητούν κοινά σημεία επαφής και διατήρηση ηρεμίας.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι Μητσοτάκης και Ερντογάν ανέθεσαν στους υπουργούς Εξωτερικών τους, Γεραπετρίτη και Φιντάν, την προετοιμασία της σύγκλησης του επόμενου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, για αρχές του 2025. Η απόφαση να μετατεθεί η ημερομηνία μετά τις αμερικανικές εκλογές δείχνει τη στρατηγική αναμονή που υιοθετούν τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία. Ανάλογα με το ποιος θα επικρατήσει στην αμερικανική πολιτική σκηνή, θα προσαρμοστεί και η στάση των δύο χωρών στην ανατολική Μεσόγειο.

Αναγνώριση ψευδοκράτους και οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με Ελλάδα

Λίγο πριν από τη συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο Ταγίπ Ερντογάν εκφώνησε την καθιερωμένη ομιλία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όπου ξεχώρισαν 2 μηνύματα:

Πρώτον, η δήλωση του Τούρκου προέδρου για την ανάγκη οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας με την Ελλάδα, την οποία ζητά για πρώτη φορά επίσημα από ένα διεθνές βήμα, κρύβει πολλαπλά νοήματα. Η κίνηση αυτή μπορεί να ιδωθεί ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής να διασφαλίσει η Τουρκία μεγαλύτερο ρόλο στις θαλάσσιες διεκδικήσεις της σε Αιγαίο και ανατ. Μεσόγειο και, παράλληλα, να εμφανιστεί διαλλακτική απέναντι στην Αθήνα. Ως μία κίνηση αποσυμπίεσης των εντάσεων με την Ελλάδα.

Η αναφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας με την Ελλάδα δείχνει μια διπλωματική στροφή σε ένα ζήτημα που η Τουρκία έχει μέχρι στιγμής προσεγγίσει με επιθετική ρητορική και μονομερείς κινήσεις, όπως την αποστολή ερευνητικών πλοίων και γεωτρύπανων στην ανατολική Μεσόγειο.

Ο Ερντογάν, στην ίδια ομιλία, αναφέρθηκε στην υφαλοκρηπίδα που έχει ανακηρυχθεί από την Κύπρο στα βόρεια και δυτικά του νησιού, αμφισβητώντας ευθέως την κυριαρχία της Ελλάδας και της Κύπρου στην περιοχή. Με την αμφισβήτηση αυτή, η Άγκυρα επιχειρεί να εξασφαλίσει δικαιώματα στους ενεργειακούς πόρους της περιοχής και να αποτρέψει την πλήρη εκμετάλλευσή τους από την Αθήνα και τη Λευκωσία.

Το γεγονός ότι ο Ερντογάν επιλέγει ένα διεθνές βήμα για να αναφερθεί σε αυτό το ζήτημα είναι επίσης ενδεικτικό. Η Τουρκία επιδιώκει να εμπλέξει τη διεθνή κοινότητα στις διεκδικήσεις της και να δείξει ότι έχει νόμιμες απαιτήσεις, βασισμένες στο διεθνές δίκαιο. Με αυτήν την προσέγγιση, ο Ερντογάν προσπαθεί να ανατρέψει την εικόνα της Τουρκίας, προβάλλοντας μια πιο συνεργατική και διαλλακτική προσέγγιση, με απώτερο στόχο να αλλάξει τα δεδομένα στην ανατολική Μεσόγειο και να ενισχύσει τη γεωπολιτική της συμμετοχή.

Δεύτερον, η δημόσια έκκληση για διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους στην Κύπρο στέλνει ισχυρό μήνυμα για τη στρατηγική που επιδιώκει να ακολουθήσει η Άγκυρα στο Κυπριακό. Αν και η θέση αυτή φανερώνει διχοτόμηση, η δήλωση του Ερντογάν έπειτα -κατά τη συνάντηση με τον Γκουτέρες- ότι είναι ανοιχτός και σε άλλες... λύσεις, εκτός της ομοσπονδίας, αφήνει χώρο για συζήτηση και άλλων μορφών διευθέτησης, όπως ενδεχομένως για συνομοσπονδία. Αυτή η ευελιξία επιδέχεται πολλές ερμηνείες πάντως. Ενώ η Τουρκία επιδιώκει την πλήρη κυριαρχική ισότητα των Τουρκοκυπρίων, δεν αποκλείεται να χρησιμοποιεί αυτές τις δηλώσεις ως διαπραγματευτικό χαρτί για να επιτύχει άλλους στόχους.

Η γενικότερη παρουσία του Ερντογάν στη Νέα Υόρκη φέτος θα χαρακτηρίζονταν μάλλον ‘άηχη και άοσμη’, παρά τις επιθετικές επικοινωνιακές πρωτοβουλίες, όπως οι διαφημίσεις στην Times Square, και οι αφίσες του στους δρόμους της Νέας Υόρκης, επιδιώκοντας να προσελκύσει επενδυτές και να ενισχύσει το προφίλ του ως περιφερειακού ηγέτη.

Ο Τούρκος πρόεδρος, επίσης, αν και επιχείρησε από το βήμα του ΟΗΕ να παρουσιάσει εαυτόν ως τον μοναδικό υποστηρικτή των Παλαιστινίων, στοχοποιώντας το Ισραήλ, τον πρωθυπουργό Νετανιάχου και τη "συνυπεύθυνη" Δύση για τις εξελίξεις στη Γάζα, δεν κατάφερε να πει κάτι καινούριο και να ξυπνήσει συνειδήσεις.

Σε επίπεδο επαφών επίσης, περιορίστηκε σε συναντήσεις με περιφερειακούς ηγέτες, πλην του καγκελάριου Σολτς, στον οποίο άσκησε πιέσεις για Eurofighters και Siemens, χωρίς να καταφέρει οποιαδήποτε ουσιαστική επαφή με Αμερικανούς αξιωματούχους ή υποψηφίους για την προεδρία. Η στάση του Τούρκου προέδρου φέτος φανέρωνε ότι αφήνει τα όποια βήματα για μετά τις αμερικανικές εκλογές του Νοέμβρη.