Τι μάθαμε από τις Αμερικανικές εκλογές

Κάποια από τα μαθήματα των Αμερικανικών εκλογών είναι προφανή και κάποια όχι τόσο. Κατά την όσο το δυνατόν αμερόληπτη εκτίμησή μου τα μαθήματα αυτά συνοψίζονται και αναλύονται ως εξής, όχι αναγκαστικά από άποψη βαρύτητας.

1. Ο νούμερο ένα παράγοντας για τους Αμερικανούς πολίτες είναι η αγοραστική τους δύναμη και ευμάρεια.
2. Ο νούμερο δύο παράγοντας είναι η παράτυπη μετανάστευση η οποία θεωρείται ότι αλλοιώνει τις Αμερικανικές αξίες και κοινωνικές ή θρησκευτικές νόρμες, και επηρεάζει την ευμάρεια των πολιτών είτε λόγω επηρεασμού των μισθών και εισοδημάτων, είτε λόγω λήψης κοινωνικής πρόνοιας χωρίς προηγούμενες καταθέσεις, είτε λόγω της αντίληψης ότι η μετανάστευση προκαλεί εγκληματικότητα.
3. Ο τρίτος λόγος είναι μια συντηρητική αντίδραση στις γρήγορες κοινωνικές αλλαγές όσον αφορά, παραδείγματος χάριν, την αναγνώριση σεξουαλικού προσανατολισμού ή της αντίληψης φύλου.
4. Ο τέταρτος λόγος είναι ο υπολανθάνων ή ο εμφανής ρατσισμός.
5. Ο πέμπτος λόγος είναι ότι οι πολίτες θεωρούν ότι οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι.

Τι δείχνει το εκλογικό αποτέλεσμα

Το εκλογικό αποτέλεσμα έδειξε ότι οι πολίτες θεωρούν ότι ο Τραμπ τους εκφράζει όσον αφορά τους παραπάνω παράγοντες. Και εφόσον ο Τραμπ τους εκφράζει, είναι διατεθειμένοι να αγνοήσουν τις προσωπικές του αδυναμίες, το ήθος του, και τα νομικά του προβλήματα. Δηλαδή είτε δεν ενδιαφέρονται για το χαρακτήρα του, είτε θεωρούν ότι τα νομικά του προβλήματα είναι αποτέλεσμα πολιτικής δίωξης. Ο λαϊκιστής Τραμπ είναι αντισυμβατικός και βασίζεται στο ατομικό του brand, και λιγότερο στην παραδοσιακή πολιτική δομή και τους θεσμούς.

Πολλοί έσπευσαν να πουν ότι η Χάρις έκανε λάθη. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι έκανε ότι καλύτερο μπορούσε στον διαθέσιμο χρόνο, και δεδομένου ότι δεν μπορούσε να κριτικάρει την κυβέρνηση στην οποία ήταν Αντιπρόεδρος. Το εκλογικό σώμα όμως δεν μπορούσε να διακρίνει τις όποιες διαφορές πολιτικής της από τον Μπάιντεν. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν ενέπνευσε η Χάρις. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ενέπνευσε ο Μπάιντεν.

Ο Τραμπ είναι εναντίον της παγκοσμιοποίησης και θα συνεχίσει να αυξάνει τους καθολικούς δασμούς εισαγωγών (π.χ., 60% για Κινεζικά προϊόντα), που θα περιορίσει το Ευρωπαϊκό εθνικό προϊόν και θα υποτιμήσει το ευρώ. Θέλει να ενισχύσει τους περιορισμούς εξαγωγών ημιαγωγών (semiconductor exports) στην Κίνα. Υπό μία έννοια είναι υπέρ της ανισοδιανομής του εισοδήματος, αλλά υπό άλλη έννοια θέλει να φέρει δουλειές πίσω στην Αμερική. Εταιρίες που θα παράγουν τα προϊόντα τους στην Αμερική θα έχουν μια έκπτωση φόρου της τάξης του 1%. Είναι υπέρ της δραστικής μείωσης των κυβερνητικών κανονισμών και ρυθμίσεων (deregulation), και υπέρ της μείωσης των εμποδίων εναντίον συγχωνεύσεων και εξαγορών εταιριών. Θέλει να καταργήσει το Υπουργείο Παιδείας. Είναι υπέρ των κρυπτο-νομισμάτων. Αντιτίθεται σφόδρα στην παράνομη μετανάστευση και είναι υπέρ των επιστροφών. Αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή και προωθεί πολιτικές που δεν συνάδουν με την προστασία του περιβάλλοντος (π.χ., όσον αφορά εξορύξεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο). Πιθανώς να μην υποστηρίξει την Ουκρανία όσο ο Μπαίντεν, και θα προτιμήσει να συγχρωτίζεται με, ή να εντυπωσιάζεται από, αυταρχικούς ηγέτες. Ο Τραμπ, όπως και η Χάρις στην συγκεκριμένη περίπτωση, θέλει να μειώσει τις τιμές των φαρμάκων. Σχετικά με το δικαίωμα της άμβλωσης, ο Τραμπ το αφήνει στις πολιτείες να αποφασίσουν.

Μερικά από αυτά τα μέτρα μπορεί να τονώσουν την οικονομία, όπως η δραστική μείωση των κυβερνητικών κανονισμών και ρυθμίσεων, αλλά άλλα μέτρα μπορεί να είναι το έναυσμα για πληθωρισμό στην Αμερική, όπως η αύξηση των δασμών. Υπό ηγεσία Τραμπ αναμένουμε επίσης μεγαλύτερα ελλείμματα. Αυτές τις εξελίξεις δεν τις αναμένουν οι ψηφοφόροι.

Γιατί έπεσαν οι δημοσκόποι έξω;

Εικάζω για τρείς λόγους. Ο προφανής λόγος είναι ότι τα δείγματα μπορεί να μην ήταν αντιπροσωπευτικά. Ο λιγότερο προφανής λόγος είναι ότι μπορεί οι ψηφοφόροι να προσπαθούσαν να αποκρύψουν την προσωπική τους επιλογή, ακριβώς λόγω της δημόσιας εικόνας του Τραμπ. Δηλαδή, «θα ψηφίσω τον Τραμπ κοιτώντας το συμφέρον μου και δεν με ενδιαφέρει ο χαρακτήρας του, αλλά δεν θέλω να το ξέρει ο κόσμος.»  Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι η «ψυχολογία της αγέλης» (herding behavior) και οι «πληροφοριακοί καταρράκτες» (informational cascades). Ο ψηφοφόρος μπορεί να περιμένει την τελευταία στιγμή να δει προς τα που πάει το αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας σαν πυξίδα τον κοινωνικό του περίγυρο, είτε γιατί θέλει να ακολουθεί την αγέλη, είτε γιατί θεωρεί ότι οι καταρτισμένοι της αγέλης κάτι ξέρουν για να πηγαίνουν προς μία κατεύθυνση.

Αυτά που μάθαμε από τις Αμερικανικές εκλογές, έχουν μεγάλη σημασία για τις Ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εξελίξεις. Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή των Αμερικανών πολιτών θα διαμορφώσει την πορεία της χώρας για τα επόμενα χρόνια, με συνέπειες που θα γίνουν αισθητές τόσο εντός όσο και εκτός των ΗΠΑ.

* Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.