«Ας το παραδεχτούμε: Για την Ε.Ε. οι ΑμεΑ είμαστε πολίτες δευτέρας διαλογής»

«Μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής - συμβουλευτικού οργάνου της Ε.Ε.- που παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες και εξηγούσε την εφαρμογή του δικαιώματος ψήφου στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των Ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία, μας δημιούργησε καλά και κακά συναισθήματα. Κι αυτό γιατί από την αρχή “ευελπιστούσε” ότι στις ευρωεκλογές του 2024, “κανένας πολίτης της Ε.Ε. δεν θα στερηθεί του δικαιώματος ψήφου εξαιτίας της αναπηρίας του».

Ποιο το καλό, ποιο το κακό; Είναι απόλυτα θετικό το ότι κανένας ανάπηρος πολίτης της Ευρώπης ΔΕΝ θα στερηθεί του δικαιώματος ψήφου επειδή είναι ανάπηρος.  Κι αυτό είναι το καλό. Αλλά το 2024; Σε πέντε χρόνια; Και τώρα, φέτος; Τι νόημα έχει μια διαβεβαίωση ότι σε πέντε χρόνια θα εφαρμοστεί το αυτονόητο;

Υπάρχουν κάποιες εξηγήσεις στην έκθεση καθώς παρουσιάζεται μεν μια σύντομη νομική ανάλυση των βασικών πράξεων που κατοχυρώνουν δικαίωμα ψήφου των ατόμων με αναπηρία, υπάρχει όμως το πρώτο “αλλά” - ότι αυτό το δικαίωμα στην πραγματικότητα συχνά καταστρατηγείται- και το δεύτερο και σημαντικότερο “αλλά”, ότι δηλαδή: “Υπάρχουν νομικά εμπόδια σε επίπεδο κρατών- μελών που στερούν από τους πολίτες της Ε.Ε. το δικαίωμα ψήφου λόγω της αναπηρίας τους”, έστω κι αν “υπάρχουν παραδείγματα προς μίμηση για την πρόοδο που σημειώνεται τα τελευταία χρόνια σε πολλές χώρες”.

Θα μπορούσαμε δηλαδή να μιλήσουμε για μια “τρύπα στο νερό” αλλά δεν είναι έτσι. Απλώς, πρόκειται για μια κατάσταση που βελτιώνεται μεν, αλλά ΔΕΝ βελτιώθηκε γιατί υπάρχουν χώρες – μέλη που βάζουν ανυπέρβλητους -ως τώρα- “φραγμούς”. Και τα προβλήματα -αν θέλει κανείς να τα αναλύσει-  αφορούν “στα πεδία που αφορούν όλες τις χώρες όπως τα εξής: η δυνατότητα ενημέρωσης των ψηφοφόρων κατά την προεκλογική περίοδο, η οργάνωση της ψηφοφορίας στα εκλογικά κέντρα εν γένει, τα ψηφοδέλτια και η δυνατότητα κάποιου να τα προμηθεύεται”.

Μα είναι δυνατόν, ολόκληρη Ευρωπαϊκή Ένωση να παραδέχεται ότι υπάρχουν χώρες που βάζουν “φραγμούς” στο δικαίωμα άσκησης του δημοκρατικού δικαιώματος επειδή… έτσι;

Στα ενδεικτικά συμπεράσματα, μας λέει η Έκθεση- μη Έκθεση σε παράρτημά της που τιτλοφορείται “Ενδεικτικά συμπεράσματα”:

• Περίπου 800.000 πολίτες από 16 κράτη μέλη της Ε.Ε. στερούνται λόγω εθνικών κανόνων, του δικαιώματος συμμετοχής τους στις ευρωεκλογές εξαιτίας των αναπηριών τους ή λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας. Η έκταση αυτού του φαινομένου ποικίλλει σημαντικά στις διάφορες χώρες.
• Εκατομμύρια πολίτες της Ε.Ε. δεν έχουν τη δυνατότητα να ψηφίσουν λόγω οργανωτικών ρυθμίσεων που ΔΕΝ προβλέπουν τις ανάγκες που απορρέουν από την αναπηρία. Ο κύριος τόπος ψηφοφορίας είναι το εκλογικό κέντρο και πολλά ΑμεΑ, ακόμη και όταν τους δίνεται η δυνατότητα εναλλακτικών και πιο εύκολων μορφών ψηφοφορίας, επιθυμούν να ψηφίζουν στο εκλογικό κέντρο, θεωρώντας το ως την καλύτερη μορφή συμμετοχής στα κοινά. Σε 12 χώρες κάτι τέτοιο ίσως να μην είναι εφικτό, δεδομένου ότι η εθνική νομοθεσία δεν επιτρέπει την αντικατάσταση του καθορισμένου βάσει της διαμονής εκλογικού κέντρου από άλλο, το οποίο μπορεί να παρέχει καλύτερες συνθήκες για το συγκεκριμένο είδος αναπηρίας.
• Σε οκτώ κράτη μέλη, όποιος δεν μπορεί να μεταβεί στο εκλογικό κέντρο δεν ψηφίζει, δεδομένου ότι δεν υφίσταται η δυνατότητα εναλλακτικής μορφής ψηφοφορίας (επιστολική, μέσω φορητών καλπών ή με ηλεκτρονικό σύστημα). Τρεις από αυτές τις χώρες προσφέρουν τη δυνατότητα ψήφου δια πληρεξουσίου. Ωστόσο, μια τέτοια λύση δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής εναλλακτική λύση και αυτό διότι δεν επιτρέπει στον ψηφοφόρο με αναπηρία να ασκεί το δικαίωμά του να ψηφίζει, αλλά απλώς δίνει τη δυνατότητα στον ψηφοφόρο να ορίζει κάποιον, ο οποίος θα ψηφίζει αντ’ αυτού.
• Σε 18 κράτη μέλη, οι τυφλοί ψηφοφόροι δεν έχουν τρόπο να ψηφίζουν ανεξάρτητα· μπορούν μόνο να αναθέτουν σε κάποιον που τους συνοδεύει να ψηφίζει εκ μέρους τους.

Και υπάρχουν κι άλλα… κι άλλα… κι άλλα ανόητα διοικητικά, ακόμα και χωροταξικά προβλήματα που η Ευρωπαϊκή Ένωση “ευελπιστεί ότι θα έχουν λυθεί το 2024”. Η Έκθεση μπορεί να είναι απλώς επεξηγηματική αλλά αποδεικνύει ότι αυτό το τεράστιο, πανίσχυρο “κράτος-γίγαντας” που υπερηφανεύεται ότι η Ε.Ε.  αδυνατεί να λύσει δευτερεύοντα προβλήματα που η ύπαρξή τους δικαιολογεί απόλυτα την πεποίθηση ότι δεν είμαστε όλοι ίσοι και ότι οι ανάπηροι θεωρούνται πολίτες β΄ κατηγορίας  σε μια τρανταχτή αποτυχία της  Ένωσης που φιλοδοξούσε να παίξει “άλλο” ρόλο». 

Βαγγέλης Αυγουλάς

Πρόεδρος Οίκου Ναύτου,
Δικηγόρος, Τ. Αντιδήμαρχος Ιλίου,
Μέλος της Επιτροπής Υγείας και Κοινωνικής πρόνοιας της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος,
Τακτικός Εκπρόσωπος στην Ελλάδα της Διεθνούς Οργάνωσης VIEWS για νέους με προβλήματα όρασης