Δηµοκρατία και πρόσφυγες

Οι παρακάτω γραµµές είναι λίγες, µπορούν όµως να εισφέρουν µερικά εναύσµατα. Σταδιακά αντιλαµβανόµαστεπόσο δραµατικό είναι το έλλειµµα παιδείας που έχουµε για τη Νεότερη Ελληνική Ιστορία. Το χειρότερο: Δεν πρόκειται για γενικό, αλλά για επιλεκτικό έλλειµµα. Παραγνωρίζουµε ό,τι µας πονά ή χαλά την αυτοεικόνα µας. Συζητούµε ελάχιστα για τους δωσίλογους της Κατοχής ή για τα λάθη του Εµφυλίου. Εχουµε αποκρύψει σε µεγάλο βαθµό έως τώρα την αφιλόξενη -έως και εχθρικήστάση πολιτικών παραγόντων, αλλά και κοινωνικών οµάδων, απέναντι στους πρόσφυγες.

Μόνο τον τελευταίο καιρό κάνουµε βήµατα προς την αυτογνωσία, αποκαλύπτοντας στοιχεία που δείχνουν µια στάση αµυντική, ακόµη και µη ανθρώπινη κάποτε, απέναντι στους πρόσφυγες που έφθαναν διωγµένοι ιδίως από περιοχές του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Είναι, λοιπόν, πολύ σηµαντικό το γεγονός ότι οι εκδηλώσεις µνήµης συνδέονται µε ιστορικές προσεγγίσεις ακόµη και σε θέµατα που πονούν.

Ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισµός σε µεγάλο βαθµό αποτελεί µια σύνθεση ιδεών, εθίµων, τεχνών, που προέρχονται από κόσµο που έζησε ή κινήθηκε σε διαφορετικές περιοχές. Το γεγονός ότι σήµερα ψάχνουµε και είµαστε έτοιµοι να αναγνωρίσουµε ευθύνες και πραγµατικότητες για τους πρόσφυγες είναι ευτύχηµα. Αυτό που θα σηµειώσω, πάντως, παρακάτω είναι ευνόητο για αρκετούς, αλλά οπωσδήποτε όχι για όλους. Γι’ αυτό ακριβώς, άλλωστε, αξίζει να γραφεί.

Συγκεκριµένα, για να υπάρχει ένας πολιτισµός, όπως ο ελληνικός, και να αντέχει στο διάβα των αιώνων χρειάζεται να προσέχει εξίσου το παρελθόν του και το παρόν του. Βασική αξία που συνήθως συνδυάζεται µε το παρελθόν ενός λαού είναι το έθνος. Ανάλογη βασική αξία για το παρόν, πολιτική αλλά και κοινωνική, είναι η δηµοκρατία. Φυσικά, έχουµε συµπυκνώσει βάναυσα πάµπολλες ειδικότερες έννοιες στις δύο παραπάνω, αλλά κάποτε η αφαιρετική σκέψη γίνεται αναγκαία.

Εως τώρα η ιστορία που ενοχλούσε κρυβόταν. Εξίσου, όµως, και µε την ίδια έµφαση χρειάζεται να συζητούµε για τις σύγχρονες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Στο κάτω κάτω της γραφής, εδώ και περίπου έναν αιώνα ντόπιοι Ελληνες (Στερεοελλαδίτες, Πελοποννήσιοι, Μακεδόνες, νησιώτες, πρόσφυγες κ.λπ.) συµβιώνουν και ζυµώνουν έναν κοινό πολιτισµό. Οι σχέσεις που έχουµε όλοι µας σήµερα, και εν τέλει η ταυτότητά µας, έχουν καθοριστεί από την ιστορία µας, τα ιδιαίτερα έθιµα, αλλά και από τις σηµερινές µας σχέσεις. Από παρέες, φίλους, εργοδότες ή εργαζόµενους, άρχοντες ή αρχόµενους, ανεξάρτητα από την καταγωγή.

Η Δηµοκρατία, άλλωστε, αυτό ακριβώς θέλει: να λείπουν διακρίσεις, προνόµια και καταπίεση οµάδων, να παρέχονται δικαιώµατα και ψήφος σε όλους. Eνα αυτοβιογραφικό παράδειγµα: η οικογενειακή µου καταγωγή δεν είναι προσφυγική. Ωστόσο, έχω περάσει σχεδόν όλη µου τη ζωή στη Θεσσαλονίκη, ζώντας ανάµεσα σε τόσους πρόσφυγες, Πόντιους και Μικρασιάτες. Στο σχολείο, στη γειτονιά, τη δουλειά, τη διασκέδαση, παντού. Σε ποιον βαθµό έχει, άραγε, επιδράσει η καταγωγή και σε ποιον οι συναναστροφές ώστε να έχω διαµορφώσει την όποια σηµερινή ταυτότητα; ∆ύσκολα υπερισχύει στις συζητήσεις η στάση ισορροπίας.

Οι περισσότεροι συνηθίζουν να ρίχνουν κάπου το βάρος. ∆εν είναι εύκολο να λες σε έναν άνθρωπο που αφιερώνεται στη µελέτη της Ιστορίας ότι αυτή από µόνη της δεν αρκεί, ούτε σε έναν επαναστατηµένο νέο ότι πρέπει να κοιτάει προς τα πίσω, και όχι γύρω του, στη σύγχρονη γενιά του. Ωστόσο, ο ταυτόχρονος σεβασµός στο παρελθόν και το παρόν, σε µια ιστορία που κλείνει µέσα της τη δηµοκρατία και σε µια δηµοκρατία που είχε τη δική της ιστορία, είναι ο µοναδικός δρόµος για ένα καλύτερο µέλλον.

Γράφει ο Νίκος Παρασκευόπουλος, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α’ Θεσσαλονίκης - πρώην υπουργός Δικαιοσύνης - οµότιµος καθηγητής Νοµικής ΑΠΘ