Το Σύνταγµα σε συµπληγάδες

Το ενδιαφέρον του πράγµατος είναι, µάλιστα, ότι αυτήν τη φορά την παράµετρο της βούλησης των πολιτών για τις αναθεωρητέες διατάξεις δεν βάζει η κυβέρνηση στο τραπέζι, αλλά η ίδια η αξιωµατική αντιπολίτευση, ζητώντας να υπερψηφισθούν όλα τα προτεινόµενα προς αναθεώρηση άρθρα και να αποφασίσει η επόµενη Βουλή, αφού προηγουµένως αποφανθεί το εκλογικό σώµα ποιο κόµµα θα έχει το πάνω χέρι, άρα και τον έλεγχο της αναθεώρησης.

Βεβαίως, το εκλογικό σώµα µετέχει ούτως ή άλλως στη διαδικασία της αναθεώρησης, αφού ανάµεσα στην προτείνουσα και την αναθεωρητική Βουλή παρεµβάλλονται αναγκαστικά εκλογές. Υπό την έννοια αυτή, µπορεί να θεωρηθεί ότι οι πολίτες αποφαίνονται και για τις προτεινόµενες συνταγµατικές αναθεωρήσεις, αν και κανείς δεν τρέφει αυταπάτες για τα αυθεντικά επίδικα των εκλογικών αναµετρήσεων. Σε ένα σκηνικό βαθιάς πόλωσης, όπως αυτό που έχει σήµερα διαµορφωθεί, η συζήτηση για την αναθεώρηση θα µοιάζει µε σεµινάριο ειρήνης στην πρώτη γραµµή του µετώπου.

Η αντίληψη «να µιλήσει ο λαός» και για την αναθεώρηση, πάντως, είναι αντισυνταγµατική, κατά τη γνώµη των πλέον έγκυρων καθηγητών ∆ηµοσίου ∆ικαίου, µεταξύ των οποίων συµπεριλαµβάνεται και ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας. Προσκρούει ευθέως στο άρθρο 110 του Συντάγµατος που ρυθµίζει πλήρως την αναθεωρητική διαδικασία και κινείται εκτός του γράµµατος και του πνεύµατος του καταστατικού χάρτη της χώρας.

Οση προσπάθεια κι αν καταβάλει κανείς, άλλωστε, από καµία συνταγµατική διάταξη δεν προκύπτει ότι το Σύνταγµα θεωρεί τη διαδικασία της αναθεώρησης πεδίο πολιτικής αναµέτρησης. Αντιθέτως, αυτό που προκύπτει από τη σειρά των ενισχυµένων πλειοψηφιών που απαιτούνται, αλλά και από το γεγονός της συνδροµής δύο Βουλών, είναι ότι ο συνταγµατικός νοµοθέτης θεωρεί την επίτευξη της µεγαλύτερης δυνατής συναίνεσης πυλώνα της αναθεώρησης του Συντάγµατος και εγγύηση της δηµοκρατικής οµαλότητας.

Το άνοιγµα των αναθεωρητικών διαδικασιών και όσα εκτυλίχτηκαν προχθές στη Βουλή πείθουν ότι µεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης όχι µόνο δεν υπάρχει ίχνος διάθεσης συναίνεσης, αλλά ότι η αναθεώρηση του Συντάγµατος είναι εγκλωβισµένη στις συµπληγάδες της πόλωσης. Η ευθύνη των πολιτικών δυνάµεων είναι µεγάλη, καθώς η πολεµική ατµόσφαιρα που επικρατεί µπορεί να ενταφιάσει για άλλη µία φορά αλλαγές ώριµες διακοµµατικά και αναγκαίες για την ποιότητα της δηµοκρατίας µας. Η αντίληψη «όλα ή τίποτα» µπορεί να κολακεύει τον κοµµατικό πατριωτισµό όσων την εισηγούνται, µετατρέπει ωστόσο τη συνταγµατική αναθεώρηση σε εργαλείο κοµµατικού ανταγωνισµού και αποµακρύνει την πιθανότητα των απαραίτητων επιµέρους συγκλίσεων.

Η ζώνη της «εκεχειρίας»

Στη διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγµατος, κυβέρνηση και αντιπολίτευση είναι λογικό -και όχι µόνο λόγω της ειδικής προεκλογικής συγκυρίας- να µεταφέρουν τις διαµετρικά αντίθετες πολιτικές και ιδεολογικές στρατηγικές τους. Και σε κενό πολιτικού χρόνου να γινόταν η αναθεωρητική διαδικασία, όπως η Νέα ∆ηµοκρατία δεν πρόκειται να αποδεχτεί την απλή αναλογική, έτσι και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να συµφωνήσει στην πρόταση δηµιουργίας µη κρατικών πανεπιστηµίων.

Παρ’ όλα αυτά υπάρχει µια δέσµη θεµάτων, που όπως αποδείχτηκε από τη µέχρι σήµερα κατάθεση προτάσεων, µπορεί όχι απλώς να αναζητηθούν συµπλεύσεις µεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ, της Ν∆, του ΚΙΝΑΛ, του Ποταµιού και ίσως και άλλων δυνάµεων του δηµοκρατικού τόξου, αλλά και να υπάρξουν σηµαντικές συµπτώσεις, που θα διευκολύνουν την τροποποίηση συγκεκριµένων διατάξεων του Συντάγµατος από την επόµενη Βουλή µε απλή και όχι ενισχυµένη πλειοψηφία.

Προϋπόθεση, βεβαίως, είναι να υπάρξει πολιτική βούληση και συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι οι διατάξεις που δεν θα καταστεί δυνατόν να αναθεωρηθούν στην τρέχουσα αναθεώρηση θα παραπεµφθούν στις καλένδες, αφού η ανακίνηση της ανάγκης τροποποίησής τους θα µπορεί να γίνει µόνο µετά από δέκα χρόνια!

Οπως έχει ήδη διαφανεί, τόσο η αλλαγή του περίφηµου άρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών, που θεωρείται από το σύνολο των πολιτικών δυνάµεων ότι ευνοεί φαινόµενα διαφθοράς, όσο και η αναθεώρηση του άρθρου 62 που ορίζει τα της βουλευτικής ασυλίας µπορούν να προταθούν ως διατάξεις προς αναθεώρηση από µια ευρύτατη πλειοψηφία, εφόσον φυσικά δεν υπάρξουν κοινοβουλευτικά απρόοπτα, όπως µπορεί να είναι η συντεταγµένη αποχώρηση κάποιου κόµµατος από τη διαδικασία.

Πεδίο σύµπτωσης αποτελεί -πέρα από επιµέρους διαφοροποιήσεις και λεπτοµέρειες- και η διαδικασία εκλογής Προέδρου της ∆ηµοκρατίας, η οποία εκτιµάται από κυβέρνηση και αντιπολίτευση ότι πρέπει να αποσυνδεθεί από τη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. ∆ιαφορές για το πώς µπορεί να επιτευχθεί αυτό υπάρχουν, δεν θεωρείται, ωστόσο, ότι θα αποτελέσουν ανυπέρβλητο εµπόδιο.