Το «επιτελικό κράτος» χωρίς πνοή και ριζοσπαστικές λύσεις

Ένα νέο νομοσχέδιο για το «επιτελικό κράτος» ψηφίστηκε πριν από λίγες µέρες, µε την επιδίωξη να οδηγήσει στην «αποτελεσµατική λειτουργία του κρατικού µηχανισµού», σύµφωνα µε την αιτιολογική έκθεση που το συνόδευε. Ο εισηγητής του νοµοσχεδίου θεωρεί ότι ακολουθεί διεθνείς πρακτικές που εύλογα θα περιορίσουν τις «αδυναµίες της κεντρικής εξουσίας», κάτι που αποτελεί µία από τις αιτίες κακοδιοίκησης της χώρας, σύµφωνα µε έκθεση του ΟΟΣΑ του 2011.

Αν και ψηφίστηκαν ενδιαφέρουσες πρακτικές (π.χ. η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, τα εργαλεία της καλής νοµοθέτησης), κάποιες από αυτές φαίνεται ότι εισάγουν ερµαφρόδιτες καταστάσεις που διογκώνουν την κυβερνητική γραφειοκρατία, αντί να προωθούν το αντίθετο. Αυτό σκιαγραφείται και από τον νεοσύστατο θεσµό της Προεδρίας της Κυβέρνησης µε τις πέντε «φλύαρες» γενικές του γραµµατείες.

Ενδεικτικά σηµειώνεται εδώ ότι θα υπάρξει σύγχυση αρµοδιοτήτων ανάµεσα στο Κυβερνητικό Συµβούλιο της Οικονοµικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) και τη Γενική Γραµµατεία Συντονισµού Εσωτερικών Πολιτικών και Οικονοµικών-Αναπτυξιακών Πολιτικών της Προεδρίας, καθώς κάνουν σχεδόν την ίδια δουλειά. Αλλη φλυαρία που δεν έχει σχέση µε τις διεθνείς πρακτικές αναφέρεται στην ύπαρξη δύο γενικών γραµµατέων, του υπηρεσιακού και του πολιτικού.

Τι εξυπηρετεί, άραγε, αυτή δοµή, εκτός από τους γνωστούς κανόνες της πολιτικής πελατείας, σύµφωνα µε τους οποίους συνηθίζεται να γίνονται γενικοί γραµµατείς (πολιτικοί) αποτυχόντες υποψήφιοι βουλευτές ή άλλοι όµοιοί τους; Η πολιτική χαράσσεται από τους υπουργούς-υφυπουργούς. Ο γενικός γραµµατέας είναι ο µάνατζερ κάθε υπουργείου διεθνώς. Αυτό τον ρόλο θα τον παίξει ορθά ο υπηρεσιακός γενικός γραµµατέας. Ποιος είναι ο ρόλος του δεύτερου; Η έως τώρα εµπειρία δείχνει ότι ο πολιτικός γενικός γραµµατέας αποτελεί έναν πόλο προστριβής µε τον υπουργό του λόγω του ιδιότυπου ρόλου που έπαιζε.

Τώρα οι γνωστές προστριβές εκτιµάται ότι θα επεκταθούν και προς τον νέο θεσµό, τον υπηρεσιακό γενικό γραµµατέα, παρά τις γνωστές πράξεις εξουσιοδότησης των αρµοδιοτήτων. Επίσης, η στρεβλή παραδοσιακή δοµή του κάστρου που χτίζει κάθε υπουργός µε τους συµβούλους του, αφήνοντας εκτός των τειχών τους υπηρεσιακούς παράγοντες, εξακολουθεί να υπάρχει και στο νέο νοµοσχέδιο µε τον πολυπληθή αριθµό των στελεχών που θα τους πλαισιώσουν (βλ. άρθρο 46 του νέου νόµου, όπου προβλέπονται 18 στελέχη για τον υπουργό, 12 για τον υφυπουργό..., που µπορούν να αυξηθούν µε πράξεις Υπουργικού Συµβουλίου). Συνεχίζεται και εδώ, λοιπόν, µια απαρχαιωµένη δοµή διοίκησης, καθώς αντιµετωπίζονται τα στελέχη των υπουργείων από τα ιδιαίτερα γραφεία των υπουργών κ.λπ. ως κάτι άλλο, αν όχι ως «εχθροί» της πολιτικής ηγεσίας.

Ριζοσπαστικό θα θεωρηθεί εκείνο το νοµοσχέδιο για το επιτελικό κράτος που αποφεύγει τα µπαλώµατα, δεν φοβάται να κάνει βαθιές τοµές, αλλάζοντας τον τρόπο της διοίκησης και όχι προωθώντας απλώς κάποιες βελτιώσεις. Αυτό θα γίνει, λόγου χάρη, όταν περιοριστεί ο αριθµός των υπουργείων, κοπούν οι πολυπληθείς υφυπουργοί, υιοθετηθεί ένας µηχανισµός ηλεκτρονικής επικοινωνίας των υπουργών µε συγκεκριµένη φόρµα και διαδικασίες, ώστε να γνωρίζει η δεξιά τι ποιεί η αριστερά της και άλλα πολλά που θα οδηγήσουν, εκτός των άλλων, και στην εξοικονόµηση δαπανών.

Το ακόλουθο παράδειγµα απεικονίζει τα προαναφερθέντα. Στο υπουργείο Εξωτερικών υπάρχουν τρεις υφυπουργοί. Ενας για την οικονοµική διπλωµατία, άλλος για τον απόδηµο Ελληνισµό και ο τρίτος για τα εκκλησιαστικά. Το σχήµα αυτό µπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει αποτελεσµατικά και χωρίς επικαλύψεις µόνο µε έναν υφυπουργό!