3 του Σεπτέμβρη 1974: Τα μελαγχολικά γενέθλια για την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ

Ήταν 3 του Σεπτέμβρη 1974 όταν ο σοσιαλισμός στην Ελλάδα μετουσιωνόταν σε πνεύμα και σάρκα, η λαϊκή τάξη πίστευε ότι δικαιωνόταν και ο Ανδρέας Παπανδρέου μεταλλασσόταν σε εθνικό είδωλο – σταρούμπα ολκής. Ήταν εκείνη η ημέρα στην οποία ο Ανδρέας ανακοίνωνε την ίδρυση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, του ΠΑΣΟΚ, της ΠΑΣΟΚάρας – όπως πολλοί τότε έλεγαν λουσμένοι με πολιτικό δέος, όπως έφτασαν να ειρωνεύονται εξίσου πολλοί όταν άρχισαν να ακούν τον επιθανάτιο ρόγχο του, βλέποντας τον πράσινο ήλιο του να αχνοφέγγει και να δύει.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας, έγινε η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος, της πολιτικής παράταξης που μεταμορφώθηκε σε Κίνημα, παρουσία 150 ατόμων - του ιδρυτικού πυρήνα του. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίστηκε με καθυστέρηση στην εκδήλωση, φορώντας άσπρο πουκάμισο ζεν πρεμιέ, με τεράστιους γιακάδες και δερμάτινη ζώνη. Διάβασε ολόκληρη τη «Διακήρυξη Αρχών» και εν συνεχεία τη μοίρασε στους παριστάμενους δημοσιογράφους, τυπωμένη σ’ ένα μικρό, πράσινο -αλίμονο- βιβλιαράκι. Το κεντρικό σύνθημα που αναφέρεται στη Διακήρυξη, καθορίζοντας τις αρχές του νέου κόμματος, είναι το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία - Λαϊκή Κυριαρχία - Κοινωνική Απελευθέρωση - Δημοκρατία». Το Π.Σ.Κ, όπως το έγραφαν τις πρώτες μέρες οι εφημερίδες, ήταν γεγονός. Το αρκτικόλεξο ΠΑΣΟΚ, που θα επικρατήσει τελικά, θα το επιβάλλει μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας «Βήμα» ο -τότε πολιτικός συντάκτης- Σταύρος Ψυχάρης.

Από τότε ξεκίνησε μια ολόκληρη εποχή σαν παραμύθι -γλυκό στην αρχή του και μετέπειτα με «δράκους» και “Game of thrones”- με πολλά πρόσωπα-στελέχη-υπουργούς, πολλά γεγονότα, πολλές λέξεις -συχνά μπερδεμένες μεταξύ τους- με ατάκες-σλόγκαν που άφησαν ολάκερη εποχή και τη σηματοδότησαν – αν και έχει παρέλθει, ανεπιστρεπτί. Τι να θυμηθείς και με ποια χρονολογική σειρά; Μπαξέδες, Καστρί, ΝΑΤΟ, ζιβάγκο, «Βυθίσατε το Χόρα», «Τσοβόλα, δώστα όλα», γεωργικές πειδοτήσεις, συντάξεις, Carmina Burana, εγκαίνια, Τοπικές Οργανώσεις, Κλαδικές, Μαργαρίτα, Αγγέλα Κοκκόλα, Μελίνα, συνέδρια, ομιλίες, Χαριλάου Τρικούπη, μπουζούκια, «μπαγλαμάδες», νόμους, Αραφάτ, Καντάφι, Δήμητρα-Εκάλη-ροζ σκάνδαλο, Ειδικό Δικαστήριο, Μένιο, Άκη, Αγγλία-Ωνάσειο; Ανάσα... Το μυαλό πάει μπρος-πίσω, ανακατεύοντας την τράπουλα της Ιστορίας η οποία έχει γραφεί και έχει αποφανθεί, συνάμα. Ή και όχι. Πολλά ονόματα ξεχνάς, κάποια άλλα θες και τα ξεχνάς, οι εποχές του ΠΑΣΟΚ με Ανδρέα, Σημίτη, ΓΑΠ μπλέκονται μεταξύ τους, οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες.

Αυτά κι άλλα τόσα στοιχειοθετούν όλες εκείνες τις ημέρες μιας επίπλαστης ευμάρειας -όπου οι περισσότεροι περνούσαν καλά- η οποία τροφοδοτούσε με αέρα την οικονομική φούσκα που μεγάλωνε με διακοποδάνεια, εορτοδάνεια, εξοχικά, αμαξάρες. Τελικά, αυτή έγινε μέρος τής ιστορίας του εφιάλτη μας, για το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας μας – αν και, όπως δηλώνεται σήμερα, ούτε εσύ ούτε ο δίπλα σου το ψηφίσατε – αλλά ούτε κι εγώ, ώπα, παιδιά, να τα λέμε αυτά. Το ΠΑΣΟΚ, βλέπεις, όπως φαίνεται, έπαιρνε μόνο του αυτοδυναμίες, η λαοθάλασσα στις προεκλογικές συγκεντρώσεις με τα πλαστικά σημαιάκια ήταν άλλο ένα τρικ του αξεπέραστου σκηνοθέτη Μπιρσίμ. Τι, όχι;

Σήμερα, ο ήλιος εκείνου του λαϊκού ΠΑΣΟΚ του ορθόδοξου έχει δύσει, κάποιες σκιές που έχουν απομείνει από εκείνη την εποχή κουβαλούν την οσμή σκανδάλων, ενώ τα συνθήματα και η κλασική επιχειρηματολογία του Κινήματος ακούγονται, πια, γραφικά – έτοιμα για κάποια έκθεση «80s in memoriam», αποθέωση της κιτς γραφικότητας. Όμως, το αέναο αίτημα για μία (νέα) σοσιαλδημοκρατία παραμένει ζωντανό, αν και -πρακτικά- η όλη κουβέντα περί Κεντροαριστεράς έχει καταντήσει ατέρμονη και είναι ένα σύντομο ανέκδοτο στο οποίο κανένας δεν γελά, πια.

Κάπως έτσι, εκείνη η ιστορική διακήρυξη του 1974 δεν έχει, πλέον, υπόσταση με σάρκα παρά μόνο ξεθωριασμένο πνεύμα, αν και υπέχει μια αξεπέραστη μουσειακή αξία, στις προθήκες της πολιτικής στη χώρα μας. Πολύ σημαντικό, στις μέρες μας αναζητείται το ακροατήριο το οποίο συγκινείται ακόμα στις 3 του Σεπτέμβρη. Και μέχρι να περάσουμε στην ουσιαστική μετενσάρκωση της Κεντροαριστεράς, η σημερινή επέτειος -εκεί, στη Χαριλάου Τρικούπη, που έθρεψε την «Αλλαγή»- θα παραμένει μια γκρίζα γιορτή χωρίς φώτα, μια μελαγχολική θύμηση χωρίς τούρτες και κεράκια. Και μην τρελαίνεστε με τα τσιτάτα «αν ζούσε σήμερα ο Ανδρέας». Εάν -με έναν μαγικό τρόπο- αυτό συνέβαινε, εκείνος θα ήταν ακριβώς 101 ετών, με ένα παιδί-κόμμα 46 χρόνων που έχει γενέθλια, σε ένα παραμύθι που είχε λυπημένο τέλος. Αλλά, λογικά, όποιος έχει περάσει κορονοϊό, τώρα θα είχε πάρει παχυλή σύνταξη...