Οι S-400 και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις

Tον περασμένο μήνα η Τουρκία έσπευσε να αγοράσει μεγάλο αριθμό ανταλλακτικών για τα μαχητικά αεροσκάφη F16 Viper. Η κίνηση αυτή ερμηνεύεται ως σπασμωδική κίνηση της Τουρκίας να προλάβει περαιτέρω κυρώσεις των ΗΠΑ στον στρατιωτικό τομέα της Τουρκίας λόγω της κρίσης με τους S-400. Η παρατεταμένη διετής διαφωνία μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ για την κίνηση της Άγκυρας να αγοράσει από τη Ρωσία το βαλλιστικό σύστημα αεράμυνας S-400 σχετίζεται με το κουρδικό ζήτημα και έχει εξελιχθεί σε γάγγραινα για την ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ θέτοντας εν αμφιβόλω την συνέχιση της αμερικανο-τουρκικής αμυντικής συνεργασίας για ορισμένο διάστημα και πιθανόν την συμμετοχή της Τουρκίας στο την στρατιωτική πτέρυγα της Συμμαχίας μεσοπρόθεσμα. Οι εξελίξεις προς αυτήν την κατεύθυνση είναι πρωτόγνωρες για τα δεδομένα της Συμμαχίας.

Η ανωτέρω κίνηση της Άγκυρας να αγοράσει ανταλλακτικά για τα 245 μαχητικά της αεροσκάφη F-16C/Ds συνδυασμού των ποικιλιών Block 30, 40, and 50 είναι αποτέλεσμα των υπερατλαντικών μηνυμάτων. Στις 10 Ιουνίου 2019 η Βουλή των Αντιπροσώπων του Κογκρέσου έλαβε μια μη δεσμευτική για την κυβέρνηση των ΗΠΑ απόφαση, προτείνοντας στην κυβέρνηση Τραμπ μια σειρά από κυρώσεις στην αμυντική συνεργασία των ΗΠΑ με την Τουρκία, κυρώσεις που επεκτείνονται σε τομείς πέραν αυτών των μαχητικών F-35, όπως του αντιαεροπορικού συστήματος Πάτριοτ, των μεταφορικών ελικοπτέρων Σινούκ CH-47F και των ελικοπτέρων Μπλακ Χοκ UH-60.

Λαμβάνοντας υπόψη τις δηλώσεις Τραμπ ότι οι ΗΠΑ είναι σε θέση να πιέσουν ασφυκτικά την Τουρκία με κάθε είδους κυρώσεις καθώς και το ότι οι ΗΠΑ εφαρμόζουν εδώ και αρκετό καιρό κυρώσεις με αυξητικό ρυθμό είναι εύλογο η Τουρκία να προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις. Ήδη βρίσκεται σε επαφή με την Μόσχα και συζητά την προοπτική αγοράς μαχητικών Σουχόι. Οι εν λόγω εξελίξεις δημιουργούν σενάρια που επηρεάζουν το Αιγαίο και το ελληνο-τουρκικό ισοζύγιο ισχύος.

Η μέχρι τώρα επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων έχει ήδη αυξήσει την γεωπολιτική υπεραξία της Ελλάδας για την Ουάσινγκτον σε σχέση με την ασφάλεια του Τελ Αβίβ. Στο προσεχές μέλλον η στροφή της Τουρκίας προς την Ρωσία ως αντίδραση στην φιλοκουρδική πολιτική των ΗΠΑ στο κουρδικό αναμένεται να επηρεάσει το γεωπολιτικό ισοζύγιο ισχύος Ελλάδας και Τουρκίας μέσω των αμερικανικών κυρώσεων προς την Τουρκία. Εφόσον αποφασισθεί από τις ΗΠΑ η απόφαση για την διεύρυνση των στρατιωτικών κυρώσεων στην Άγκυρα σε σχέση με τα ανταλλακτικά των διαφόρων εκδόσεων των F-16, τότε αναμένεται η διατάραξη του ισοζυγίου ισχύος Ελλάδα-Τουρκίας προς όφελος των Αθηνών. Εάν η Άγκυρα δεν είναι σε θέση να αγοράζει τα ανταλλακτικά των F-16, τότε θα βρεθεί στην πολύ δύσκολη θέση να απωλέσει μέρος της αεροπορικής μαχητικής της ισχύος για υπολογίσμο χρονικό διάστημα, καθώς η έλλειψη ανταλλακτικών συνεπάγεται καθήλωση των αεροσκαφών στο έδαφος. Ακόμη και αν «καννιβαλήσει» κάποια αεροσκάφη F-16 για να τροφοδοτήσει κάποια άλλα με τα ανταλλακτικά τους (βλ. την περίπτωση της Βενεζουέλας) είναι προφανές ότι η Τουρκία για ένα διάστημα τουλάχιστον πενταετίας θα αναγκασθεί να διαθέτει λιγότερα αεροσκάφη με άμεσες συνέπειες προς όφελος της Ελλάδας στο αεροπορικό ισοζύγιο στο Αιγαίο και την Κύπρο.

Η υλοποίηση εντός τέτοιου σεναρίου είναι εφιαλτική για την Άγκυρα, καθώς θα σημάνει οικονομική καταστροφή δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Βασικά μαθηματικά διαίρεσης και πολλαπλασιασμού αρκούν για να γίνει κατανοητό το εύρος του προβλήματος για την Άγκυρα. Στην περίπτωση που η Τουρκία αποφασίσει να αντικαταστήσει μέρος σταδιακά ή και το σύνολο των μαχητικών της αεροσκαφών με ρωσικά Σουχόι και άλλα μαχητικά, η Τουρκία θα βρεθεί στην δύσκολη θέση να εκτεθεί οικονομικά με ανεπανόρθωτο τρόπο προς την Ρωσία-παρά το ότι η τιμή αγοράς και συντήρησης των ρωσικών μαχητικών είναι κατά πολύ οικονομικότερη από εκείνη των αμερικανικών (50-70%), ιδιαίτερα σε μια δυσμενή εποχή για την τουρκική οικονομία λόγω των αμερικανικών κυρώσεων στο νόμισμα, το εμπόριο και την ανάπτυξη της Τουρκίας. Παράλληλα η Τουρκία θα αντιμετωπίσει πρόβλημα μανιχαϊσμού και σύγχυσης στην εκπαίδευση των πιλότων της, καθώς θα είναι η πρώτη χώρα του ΝΑΤΟ που θα διαθέτει αμερικανικά και ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη τελευταίας γενιάς με διαφορετική τεχνολογία. Η εν λόγω κατάσταση αναμένεται να φέρει την τουρκική πολεμική αεροπορία σε κατάσταση αυξημένης αδυναμίας σε σχέση με την ελληνική, ιδιαίτερα την στιγμή που η Αθήνα θα ενισχύεται από την Ουάσινγκτον σε αυτόν τον τομέα με αγορά νέων μαχητικών, πιθανόν F-35 και την βελτίωση-συντήρηση των παλαιοτέρων F-16. Έχοντας υπόψη τα ανωτέρω καθίστανται εύληπτες και δεν χρειάζεται να αναλυθούν οι συνέπειες των αμερικανικών κυρώσεων στην υποστηρικτική δύναμη της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας σε επίπεδο αεροσκαφών αλλά και η δύναμη πυρός σε επίπεδο ελικοπτέρων.

Ο μέχρι τώρα ανταγωνισμός ΗΠΑ και Τουρκίας για τους S-400 και το κουρδικό έχει μετατρέψει τους δύο συμμάχους σε εν δυνάμει αντιπάλους με εκ διαμέτρου αντίθετα συμφέροντα στο κουρδικό. Παρόλαυτά ο ανταγωνισμός τους οδεύει προς το επίπεδο της ολικής αντιπαράθεσης με σταδιακό και αργό τρόπο, κάτι που φαίνεται να καθιστά το ανωτέρω σενάριο σχετικά απόμακρο μελλοντικά προς το παρόν. Είναι όμως σε σχέση και σύγκριση με τις παρελθούσες εξελίξεις εγγύτερα στο να υλοποιηθεί.