Σύνεση, όχι μόχλευση μίσους και φόβου

Η διόγκωση του προσφυγικού ρεύματος παρουσιάζεται από την πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης αλλά και των κυβερνητικών στελεχών σαν πρωτοφανέρωτη, αιφνίδια και χρήζουσα εκτάκτων μέτρων: σφράγιση θαλασσίων συνόρων (καγχάζει κάθε σοβαρό παραθαλάσσιο κράτος), περιστολή της διαδικασίας παροχής ασύλου (καγχάζει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), αύξηση απελάσεων (στο Πακιστάν; εδώ καγχάζει όλη η Ευρώπη), εκκενώσεις καταλήψεων και μεταγωγή γυναικόπαιδων σε κέντρα κράτησης.

Παράδοξη υστερία: το προσφυγικό κύμα ξέσπασε το 2015-2016 και όλοι γνωρίζουμε τις διαστάσεις, τη διάρκεια και κυρίως τις αιτίες που το προκαλούν. Ολοι γνωρίζουμε επίσης ότι η ΕΕ διαιρέθηκε πολιτικά εξαιτίας του Προσφυγικού και της άρνησης των ακροδεξιών κυβερνήσεων του Βίσεγκραντ να συμμορφωθούν με όλες τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για κοινή δράση και αλληλεγγύη – και αυτή η πληγή σκεπάστηκε αλλά δεν επουλώθηκε, απεναντίας προκάλεσε άνοδο της ακροδεξιάς και στη Δυτική Ευρώπη. Υπό μία έννοια η ΕΕ υπάκουσε στην ατζέντα Ορμπαν, κουκουλώνοντας το Προσφυγικό πίσω από την εύθραυστη συμφωνία με την Τουρκία, ήρθε και το Brexit, ήρθε ο εμπορικός πόλεμος Τραμπ και η ύφεση της Γερμανίας, και βλέπουμε την παραζαλισμένη Ευρώπη του 2019.

Η κρίση χρέους του 2008 και το Προσφυγικό του 2015 είναι μάλλον οι μεγαλύτερες ρωγμές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, από ιδρύσεως, μαζί με τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Μετανάστευση; Οι μεταναστευτικές ροές είναι πολύ μικρότερες από τη δεκαετία του ’90, όταν εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικοί πρόσφυγες από την Ανατολική Ευρώπη κατέφυγαν στην Ελλάδα και εκατομμύρια στη Δυτική Ευρώπη – και η ροή αυτή συνεχίζεται.

Προς τι η έκπληξη, λοιπόν, και κυρίως οι κραυγές, τα ξόρκια και ο ξενοφοβικός λόγος; Μα ακριβώς για τον ξενοφοβικό λόγο: για το μίσος που διαχέεται άκοπα και ανεύθυνα σε μια κοινωνία κουρασμένη από την κρίση και σε σχετική κάμψη αυτοπεποίθησης. Διότι αυτός είναι ο εύκολος λόγος μίσους και εχθροπάθειας που διέχεε η πλειονότης της Δεξιάς και το ’90 και το 2000 και μέσα στην κρίση: για να διασκεδάζει τις δικές της ευθύνες για τη χρεοκοπία της χώρας, για την αδικία, την αποπτώχευση των Ελλήνων και την έκρηξη των ανισοτήτων. Για να εκμεταλλευθεί ψηφοθηρικά τον φόβο, αυτό που εισέπραττε η ναζιστική Χρυσή Αυγή. Ετσι απλά, φτηνιάρικα και ανεύθυνα. Οπως ακριβώς συδαύλισε τους θερμοκέφαλους μακεδονομάχους και αμέσως μετά τις εκλογές έσπευσε να τα γυρίσει.

Ετσι τα γύρισε προχθές στη Βουλή ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, αδειάζοντας τους δικούς του, τους λάβρους ξενοφάγους: θα πάνε τα προσφυγόπουλα στο σχολείο, θα πάρουν ΑΜΚΑ, και, η έκπληξη, οι πληθυσμοί αυτοί μπορεί να συμβάλουν στη βελτίωση των δυσμενών δημογραφικών δεικτών (2016: Οταν το είπα αυτό το «σοσιαλδημοκρατικό - μερκελικό», ως αν. υπουργός Εξωτερικών, κόντεψαν να με κατασπαράξουν).

Δεν λέει κάτι αριστερίστικο, κάτι εξωτικό ο Κυρ. Μητσοτάκης, λέει αυτό που επιτάσσει η διεθνής, ευρωπαϊκή και εθνική έννομη τάξη. Και αυτό που υπαγορεύει η εγχώρια εμπειρία: οι εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες μετά το ’90 συνεισέφεραν στο ΑΕΠ, στην Ολυμπιακή μεγάλη Ελλάδα (και στο μαύρο χρήμα και στη μαύρη εργασία), πολλοί εντάχθηκαν, σπούδασαν, πρόκοψαν, τα παιδιά έγιναν Ελληνόπουλα, αγάπησαν τη χώρα, συγκράτησαν κάπως τον δημογραφικό μαρασμό. Το Προσφυγικό και η μετανάστευση δεν μπορούν να επιλυθούν οριστικά και μαγικά, μπορούν μόνο να ελεγχθούν, με πολιτικές πρακτικές μακράς πνοής, με διεθνείς συνεργασίες, με διαφώτιση της κοινής γνώμης, με αξιοποίηση πόρων και ευκαιριών για ανακούφιση, μετεγκατάσταση, ένταξη.

Ας σκεφτούμε μόνο ποια μεταχείριση επιφυλάσσεται στους δικούς μας μετανάστες, τώρα που μιλάμε, στους undocumented, τους sans papiers, στις ΗΠΑ του ξενοφάγου Τραμπ: ζουν αόρατοι και παράνομοι μες στο φόβο. Είναι η δική μας γενιά της ξενιτιάς και του μισεμού, όπως το Ελις Αϊλαντ των παππούδων μας, της καραντίνας και της διαλογής. Σύνεση, μετριοπάθεια, σοβαρότητα – αυτό χρειαζόμαστε. Οχι μόχλευση μίσους και φόβου.