Μέση Ανατολή - Ανατολική Μεσόγειος: Μια δύσκολη γεωπολιτική εξίσωση

Τρία θέματα δεσπόζουν στην Ανατολική Μεσόγειο την τελευταία εικοσαετία: η ασφάλεια, το Μεταναστευτικό-Προσφυγικό και η Ενέργεια. Από γεωπολιτική άποψη συνδέουν την περιοχή με την Ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα και η Κύπρος βρίσκονται στο σταυροδρόμι. Και στα τρία επίπεδα αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της Τουρκίας. Στον κατάλογο οχλήσεων προστέθηκαν οι πιέσεις για ενεργειακά θέματα, που κατευθύνονται επίσης στην Αίγυπτο και στο Ισραήλ, εταίρους της Αθήνας και της Λευκωσίας στις γνωστές τριμερείς συμφωνίες.

Η Τουρκία διέρρηξε τις σχέσεις της με το Ισραήλ, γύρισε την πλάτη στην ΕΕ και έφτασε στα πρόθυρα σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, επεκτείνοντας, συγχρόνως, τη συνεργασία με τη Ρωσία και στον αμυντικό τομέα. Μέχρι πρότινος δεν ήταν αβάσιμη η εκτίμηση ότι η Τουρκία βρισκόταν υπό δυτική επιτήρηση, παρά τη γεωστρατηγική σημασία της. Ούτε ότι εκδηλωνόταν αμερικανικό ενδιαφέρον για την ενεργειακή αναβάθμιση της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι ΗΠΑ ανέλαβαν ρόλο-κλειδί στην ανάπτυξη νέων ενεργειακών διαδρόμων Ανατολής - Δύσης, αποσκοπώντας στη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τους διαδρόμους Βορρά - Νότου που ευνοούν τη Ρωσία. Απορρίπτουν τα σχέδια μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου διαμέσου Γερμανίας (Nordstream II) και Τουρκίας (Turkstream). Αντίθετα ευνοούν την κατασκευή του αγωγού East Med για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας και Ιταλίας ή, εναλλακτικά, τη δημιουργία κέντρων μεταφοράς (hubs) και υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG), π.χ. στην Κύπρο. Και μετά ήρθαν η απρόβλεπτη ανοχή των ΗΠΑ και η προβλέψιμη της Ρωσίας στην τουρκική επίθεση κατά των κουρδικών θέσεων στη Βορειοανατολική Συρία.

Παράγει τουλάχιστον δύο άμεσα αρνητικά αποτελέσματα για τη Δύση: πρώτον, τον κίνδυνο διάχυσης του «αισθήματος εγκατάλειψης» που βιώνουν οι Κούρδοι και, δεύτερον, την ανησυχία για την ερμηνεία που θα δώσει η Τουρκία στο μήνυμα που έλαβε. Ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο γεννιέται προβληματισμός μήπως επηρεάσει τις ενεργειακές συμμαχίες της περιοχής, τις οποίες η Αγκυρα θεωρεί επιζήμιες για θεμελιώδη εθνικά της συμφέροντα. Εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο, η τουρκική συμπεριφορά αφορά το Ισραήλ και την Αίγυπτο που συναρτούν και την ασφάλειά τους στη Δύση με την Ενέργεια. Αφορά και το μεγάλο κύμα προσφύγων που θα προξενήσουν οι τουρκικές επιθέσεις. Ο πόλεμος της Συρίας έχει αιματοκυλίσει τη Μέση Ανατολή και οι δύο υπερδυνάμεις φαίνεται να επιθυμούν τον τερματισμό του. Εκτός από το τέλος, μετρά, όμως, και η αξιοπιστία τους. Τα τουρκικά κτυπήματα εναντίον των Κούρδων τη ζημιώνουν. Πουθενά δεν ακούγεται αυτό ηχηρότερα από όσο μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ. Φτάνει να το ακούσει και η ηγεσία, οπότε δεν αποκλείεται μια (εκ νέου) μεταστροφή.