Τζόκερ: Ποιοι αποφασίζουν για την καταλληλότητα μίας ταινίας

Ο θόρυβος που έχει ξεσπάσει γύρω από τις εφόδους της Αστυνομίας σε κινηματογράφους (Αελλώ), με αφορμή την παρακολούθηση του «Joker» από ανήλικους στις αίθουσες, θέτει σοβαρά επί τάπητος το ζήτημα της ευθύνης των κινηματογράφων απέναντι στην τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας και φέρνει παράλληλα στο προσκήνιο το πώς αποδίδεται η ακαταλληλότητα των ταινιών από τη γνωμοδοτική επιτροπή του υπουργείου. Πώς και γιατί κρίνεται αυστηρά κατάλληλη άνω των 18 μια ταινία όπως το «Joker» και γιατί οι κινηματογραφικές αίθουσες αφήνουν ανήλικους θεατές να περνούν από τα ταμεία τους ενώ το φιλμ έχει κριθεί κατάλληλο μόνον για θεατές άνω των 18 ετών;

Τα περιστατικά με την προσέλευση ανηλίκων στους κινηματογράφους σε ταινίες ακατάλληλες για την ηλικία τους είναι πολλά – πόσο μάλλον για την περίπτωση «Joker», που αποτελεί την ταινία της χρονιάς. Τα πράγματα είναι απλά: Πηγαίνεις με τους φίλους σου στο ταμείο, λες ότι είσαι 18 ετών παρότι είσαι 16, και μπαίνεις με δική σου ευθύνη, ενώ ξέρεις ότι πρέπει να επιδείξεις ταυτότητα αν εμφανιστεί η Αστυνομία. Ο υπάλληλος στο ταμείο σε έχει προειδοποιήσει.

Μάλιστα, με τον ντόρο που έχει ξεσπάσει τα τελευταία 24ωρα, το «Joker» αναμένεται σύντομα να γίνει η ταινία της δεκαετίας, προσεγγίζοντας άνετα και ξεπερνώντας το 1 εκατομμύριο εισιτήρια. Ένας εμπορικός θρίαμβος που ξαναφέρνει το σινεμά στο επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής στην Ελλάδα εκεί που οι πάντες  -όσοι τουλάχιστον εργάζονται στην ελληνική κινηματογραφική αγορά- κλαίγονταν μέχρι σήμερα για τα άσχημα νούμερα στην προσέλευση του κοινού.

Κατά τα άλλα, το «Joker» δεν είναι μια εύκολη ταινία που μπορείς να τη συστήσεις «χαλαρά» σε εφήβους. Είναι σκοτεινή, βίαιη, έως και συγκεχυμένη ιδεολογικά γι’ αυτούς που δεν την αποθεώνουν. Το θύμα γίνεται θύτης ξεσπώντας σε ένα όργιο βίας το οποίο αποκτά οπαδούς μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα εξέγερσης στο φινάλε. Ο κύκλος της βίας που εκρήγνυται σε καθοριστικό σημείο της μετάβασης του αντι-ήρωα Τζόκερ στη σκοτεινή πλευρά της ψυχοσύνθεσής του απεικονίζεται ιδιαίτερα γλαφυρά με όλη την εκρηκτική δυναμική που επιτάσσει η σκηνή. Και θέτει αυτόματα ένα ερωτηματικό ως προς τα αντακλαστικά μας, γενικώς. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η γνωμοδοτική επιτροπή στην Ελλάδα έκρινε αυστηρά το «Joker» την ώρα που τα παιδιά εκτίθενται με ένα απλό κλικ σε ένα σωρό «ακαταλληλότητες»;

Η αρμόδια στην Ελλάδα γνωμοδοτική επιτροπή «είδε» το «Joker» ακατάλληλο κάτω των 18 – μια απόφαση που σύμφωνα με πληροφορίες του ethnos.gr ήταν ομόφωνη χωρίς προστριβές. Αν κοιτάξει κανείς τους χαρακτηρισμούς καταλληλότητας που έχει λάβει η ταινία στην Ευρώπη θα διαπιστώσει ότι διαφέρουν από χώρα σε χώρα: πιο σινεφίλ χώρες όπως η Γαλλία, για παράδειγμα, έδωσαν χαρακτηρισμό «κατάλληλο άνω των 12» (η χώρα που έχει την πιο πλούσια κινηματογραφική παραγωγή στην Ευρώπη και παράδοση μεγάλη σε κάθε πεδίο της βιομηχανίας, έτσι έκρινε και έτσι έπραξε).

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες κυριαρχεί ο χαρακτηρισμός κατάλληλο από 16 ετών, ενώ έχει ενδιαφέρον και τι γίνεται και στις άλλες ηπείρους, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να δίνουν τον χαρακτηρισμό R -τον ίδιο που έδωσε και η Ελλάδα-, τον Καναδά να βρίσκεται στη ζώνη καταλληλότητας άνω των 14 ετών, τη Νέα Ζηλανδία να έχει δώσει καταλληλότητα άνω των 16 ετών κ.λπ. Εξετάζοντας κάθε χώρα ως ειδική περίπτωση, μια κοινή διαπίστωση είναι ότι κράτη, που είναι κατά παράδοση συντηρητικά όπως η Τουρκία και η Ταϊλάνδη έχουν δώσει τον χαρακτηρισμό «κατάλληλη άνω των 18 ετών».

Ο χαρακτηρισμός καταλληλότητας μιας ταινίας στην οποιαδήποτε χώρα φανερώνει και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που οδηγούν στις αποφάσεις των γνωμοδοτικών επιτροπών. Το πόσο συντηρητική ή προοδευτική είναι η κοινωνία που υποδέχεται το φιλμ, εκπαιδευμένη ή όχι στην παρακολούθηση ταινιών, εξοικειωμένη με άλλα λόγια με αυτό που λέγεται «Σινεμά», με όλη τη σημασία της λέξης.

Οι εκάστοτε γνωμοδοτικές επιτροπές για την καταλληλότητα των ταινιών στην Ελλάδα λαμβάνουν κάποια βασικά χαρακτηριστικά υπόψη τους και τα μέλη τους συναποφασίζουν καταλλήλως. Στην περίπτωση του «Joker» έκριναν ότι το 18+ ήταν αυτό που άρμοζε στο ελληνικό κοινό με βάση τα διακριτά στοιχεία του – πρόκειται για ένα κοινό που ειδικά στα χρόνια της κρίσης δεν έχει παρά μια αποστασιοποιημένη σχέση με τον κινηματογράφο. Στη δε επαρχία, η προσέλευση του κόσμου στις αίθουσες βρίσκεται στο χειρότερο σημείο από ποτέ.

Έκρινε, λοιπόν, ή όχι αυστηρά η γνωμοδοτική επιτροπή το «Joker» στην Ελλάδα; Σίγουρα ήταν πιο αυστηρή από ότι θα περίμενε κανείς με τα ισχύοντα δεδομένα στο ιντερνετικό-ψηφιακό μπουλούκι εκεί έξω να καθιστούν το «κατάλληλη άνω των 16» μια πιο ισορροπημένη επιλογή για την εποχή μας. Γιατί το τσουνάμι θαυμασμού προς την ταινία ξεπέρασε κάθε προηγούμενο και οι αίθουσες βρέθηκαν ξαφνικά να κόβουν εισιτήρια. Πολλά εισιτήρια… Αναπάντεχο και ωραίο για την αγορά μας, ταυτόχρονα προβληματικό. Πώς να μην παραβιάσεις μετά τον νόμο; Εύκολα, απλά και γρήγορα το «ακατάλληλο» γίνεται «κατάλληλο».