Πόλεμος στη Συρία: Κερδισμένοι και χαμένοι στη διαμάχη

Scramble for Africa… αλά συριακά!

Οι συμφωνίες τις 17^ης και, πρωτίστως, της 22^ης Οκτωβρίου 2019 οριοθέτησαν το «Sramble for Northern Syria» που πυροδότησε η επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης». Κατ’ αναλογία του «Scramble for Africa» του 19^ου αιώνα (της «Διαμάχης» ή του «Αγώνα για την Αφρική») με ορόσημο το Συνέδριο του Βερολίνου το 1884, οι ενδιαφερόμενες δυνάμεις συμφώνησαν ερήμην των ντόπιων λαών να οριοθετήσουν επί χάρτου τις ζώνες κατοχής τους. Η πρωτοβουλία για τις διασκέψεις κορυφής τότε και τώρα ανήκε διόλου τυχαία σε αναθεωρητικές δυνάμεις – την άρτι συσταθείσα Γερμανική Αυτοκρατορία το 1884 και την ανακάμπτουσα Ρωσία το 2019.

Εντός δύο εβδομάδων μονάχα, οι επί έτη «σταθερές» της Συριακής Κρίσης ανατράπηκαν άρδην ένεκα της ασύντακτης αποχώρησης από την «παρτίδα πόκερ» ενός κρίσιμου «παίκτη» - των ΗΠΑ. Η Rojava δεν υφίσταται πλέον ως αυθύπαρκτος δρών, ενώ η Βόρεια Συρία εν συνόλω (από την Idlib έως το Qamishli) ανακατανέμεται. Ποιοι, λοιπόν, κέρδισαν και ποιοι όχι;

Win-win and loose-loose

Οι ΗΠΑ αποτελούν μακράν τον μεγαλύτερο χαμένο της υπόθεσης. Ο πρόεδρος Τραμπ πρόδωσε τους μέχρι πρότινος συμμάχους του στον αγώνα εναντίον του ISIS δις (πρώτα στο Kirkuk κατά τραγική ειρωνεία ακριβώς πριν δύο έτη) και προκάλεσε μια ανοιχτή εξέγερση του Πενταγώνου και του Κογκρέσου εναντίον του «Οίκαδε» αλά αμερικάνα. Οι παλινωδίες του οβιδιακού Τραμπ (περί της υποστήριξης των Κούρδων ή περί της παραμονής ή μη των στρατευμάτων των ΗΠΑ στη Rojava κ.ο.κ.) υπονομεύουν την αξιοπιστία των ΗΠΑ έναντι παραδοσιακών (Τουρκία και Ισραήλ) και μη συμμάχων (Κούρδοι).

Οι Κούρδοι ηττήθηκαν βαριά. Δύο ακριβώς έτη μετά το ζενίθ της ισχύος τους (άλωση της πρωτεύουσας του ISIS τον Οκτώβριο του 2017) χάρη στην υποστήριξη των ΗΠΑ, οι Κούρδοι έχουν οδηγηθεί στο ναδίρ της δύναμής του εξαιτίας του… (πρώην) πάτρωνά τους! Από τη Rojava, το de facto ανεξάρτητο κρατίδιο με ισχυρές αξιώσεις (έλεγχος επί του Ευφράτη Ποταμού και επί των πετρελαιοπηγών της Deir ez-Zor), δεν έχει πλέον απομείνει τίποτε, παρά μόνον τα ημιερημικά εδάφη του κάτω ρου του ποταμού Ευφράτη. Η συμφωνία με τη Δαμασκό υπό το κράτος του πανικού (χάρη στη διαμεσολάβηση της Μόσχας) απέτρεψε την εθνοκάθαρση μεν εις βάρος τους, υπήγαγε δε τους Κούρδους εκ νέου στον έλεγχο ενός εθνικιστή δεσπότη. Η μόνη λύση για τους Κούρδους; Συμπερίληψή τους στις συζητήσεις για το μεταπολεμικό σύνταγμα της Συρίας ως ένα αντίβαρο έναντι των πληρεξούσιων της Άγκυρας και παραχώρηση (ενδεχομένως) αυτονομίας.

Τρίτος μεγάλος χαμένος; Μα, φυσικά, το Ισραήλ! Η Αραβική Άνοιξη και το Κουρδικό Καλοκαίρι είχαν ωφελήσει τα μέγιστα το Τελ Αβίβ. Η πρόσφατη παγίωση του σιιτικού άξονα και πτώση του Κουρδιστάν (σε Ιράκ και Συρία) θα αυξήσει τα «διλήμματα ασφαλείας» του.

Ο μεγαλύτερος κερδισμένος όλων; Η Ρωσία του Πούτιν δίχως ουδεμία αμφιβολία. Ο Ομπάμα προ ετών είχε αποκαλέσει υποτιμητικώς τη Ρωσία ως μια «μεσαία δύναμη με περιφερειακή προβολή ισχύος». Χάρη στις παλινωδίες του Τραμπ, ο Πούτιν αναδεικνύεται στον επιδιαιτητή όχι μόνο της Συριακής Κρίσης, αλλά και των υπολοίπων ερίδων στη Μέση Ανατολή. Η υποδοχή μετά βαΐων και κλάδων από Εμιρατιανούς και Σαουδάραβες του Πούτιν προ ημερών αποδεικνύει εύγλωττα την εκτόξευση των «μετοχών» της Μόσχας στο «γεωπολιτικό χρηματιστήριο» της Μέσης Ανατολής – μια ευγενική χορηγία του Δόγματος «America First» του Τραμπ.

O Άσαντ συνιστά τον δεύτερο μεγαλύτερο νικητή: χωρίς μια τουφεκιά προσέθεσε στην επικράτειά του περίπου 30% επιπλέον εδάφη χάρη… στον «από μηχανής θεό» Ερντογάν! Η Άγκυρα πραγματοποίησε τη «βρώμικη δουλειά» κατά των Αμερικανών και Κούρδων, αλλά η Δαμασκός καρπώθηκε εντέλει τη μερίδα του λέοντος. Έμπλεος αυτοπεποίθησης, ο Άσαντ εξαπολύει την επίθεση εναντίον της Idlib –του ύστατου προπυργίου της αντιπολίτευσης– χάρη στην υποστήριξη του Πούτιν και τη σιωπή του Ερντογάν.

Ένας εξίσου μεγάλος κερδισμένος; Μα, φυσικά, το Ιράν! Ο ενταφιασμός του αλυτρωτισμού των Σύρων Κούρδων και η εκδίωξη κακήν κακώς του «Μεγάλου Σατανά» από τη Συρία –χωρίς μάλιστα τουφεκιά– μόνο ενισχύει τη συνοχή του σιιτικού άξονα. Η επαναφορά σε ισχύ της Συμφωνίας των Αδάνων του 1998, της οποίας συνεγγυητής ήταν το Ιράν με την Αίγυπτο, σημάνει την αναγνώριση εμμέσως πλην σαφώς του Άσαντ από τον πρώην αρχιεχθρό του Ερντογάν.

Και η Τουρκία; Ανήκει στους μεγάλους κερδισμένους; Παρά την ευρέως διαδομένη αντίληψη περί του θριάμβου της Τουρκίας, μάλλον δεν δικαιολογείται η άκρατη ευφορία. Η Τουρκία διατηρεί υπό τον έλεγχό της ημιερημικά εδάφη της Rojava[1] που ούτως ή άλλως είχαν οριοθετηθεί εντός του (νεκρού) «μηχανισμού ασφαλείας» μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας. Κανένα νευραλγικό κέντρο στη βόρεια Rojava (π.χ. το Kobane ή το Φράγμα Tishrin) δεν θα υπάγεται στον έλεγχο της Άγκυρας. Οι περιπολίες από κοινού με τη Ρωσία κατά μήκος της 460 χιλιομέτρων Τουρκοσυριακής μεθορίου ικανοποιούν μεν ένα εκ των βασικών αιτημάτων της Άγκυρας (απομάκρυνση των Κούρδων από τα σύνορα), δεν υλοποιούν όμως το όραμα του «Εθνικού Όρκου» του αναθεωρητή Ερντογάν. Το 1998 η Τουρκία είχε το πάνω χέρι και επέβαλε τη Συμφωνία των Αδάνων στη Συρία. Το 2019 η Δαμασκός έχει αποκτήσει το πάνω χέρι χάρη στην υποστήριξη της Μόσχας και της Τεχεράνης, ενώ η Άγκυρα δεν θα πρέπει να αναμένει μια έμπρακτη υποστήριξη εκ μέρους ούτε της Ουάσιγκτον ούτε του Τελ Αβίβ όπως το 1998 σε ένα ενδεχόμενο bras-de-fer με τη Δαμασκό. Kαι πώς θα διατηρήσει στο εγγύς μέλλον τα κεκτημένα – την Αλεξανδρέττα Νο. 2 σε Azaz και Afrin;

Η τελευταία παρτίδα πόκερ

Ένας βαθύς γνώστης της Συρίας είχε δηλώσει πως ο Συριακός Πόλεμος αποτελεί μια «παρτίδα πόκερ για ατσάλινα νεύρα και χάλκινα στομάχια». Οι εξελίξεις των ημερών τον επιβεβαιώνουν απόλυτα. Δύο εκ των παιχτών έχουν αποχωρήσει (Αμερικανοί και Κούρδοι) και μάλλον οσονούπω θα αποσυρθεί άλλος ένας – οι τζιχαντιστές της Idlib. Και ως γνωστόν, στο πόκερ ο νικητής της τελευταίας παρτίδας κερδίζει τα πάντα ακόμα και αν χάνει στους προηγούμενους γύρους. Ποιος, λοιπόν, θα κερδίσει στο τέλος;

[1] Η διεκδικούμενη ζώνη κατοχής από το Te Abyad έως την Ras Al Ayn δεν διακρίνεται παρά για την πληθυσμιακή ισχνότητά της και την έλλειψη πλουτοπαραγωγικών πηγών.