Καλώς προχωράμε για την ψήφο των ομογενών αποδήμων, με τους ανάπηρους τι γίνεται;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι καλώς επιδιώκει να λύσει η Κυβέρνηση το σοβαρό ζήτημα της ψήφου των ομογενών αποδήμων. Το δικαιούνται. Και όταν το αποκτήσουν, ελπίζω σύντομα, να το ασκήσουν υπεύθυνα  και ως δικαίωμα και ως υποχρέωση. Το ότι γίνονται προσπάθειες να ψηφιστεί με ευρεία συναίνεση, χωρίς μικροπολιτικές σκοπιμότητες, είναι θετικό και σωστό και θεωρώ ότι θα το πετύχουμε- ως ένα βαθμό τουλάχιστον.

Αλλά...

Αλλά μιά και ασχολούμαστε τόσο εντατικά και σοβαρά με το δικαίωμα ψήφου των αποδήμων Ελλήνων, μήπως ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε υπεύθυνα και σοβαρά με την ψήφο των γηγενών ΑΜΕΑ; Μήπως ήρθε η ώρα, να δούμε τα προβλήματα, τις λύσεις, τα εμπόδια για εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων που δεν μπορούν να ασκήσουν το αυτονόητο δικαίωμά τους;

Βρίσκω την ευκαιρία να τοποθετήσω σε μια λογική βάση το ζήτημα, μετά και την πρόσφατη επιστολή της Ε.Σ.Α.μεΑ. προς τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Θεοδωρικάκο, με θέμα: «Διασφάλιση του δικαιώματος ψήφου σε όλα τα άτομα με αναπηρία».

Επισημαίνω μερικά καίρια σημεία της επιστολής:

1. Τα ΑΜΕΑ, μέσω της συμμετοχής τους μπορούν να ασκούν επιρροή στις αποφάσεις που επιδρούν άμεσα στη ζωή τους, όπως η επιλογή των πολιτικών εκπροσώπων, η μεταρρύθμιση ή η παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας, των πολιτικών και των πρακτικών που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τα δικαιώματά τους.
2. Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία για ισότιμη συμμετοχή στην πολιτική και δημόσια ζωή διασφαλίζεται από το άρθρο 15 του (αναθεωρημένου) Ευρωπαϊκού κοινωνικού χάρτη , το οποίο εγγυάται ρητά στα  άτομα με αναπηρία «την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος στην ανεξαρτησία, την κοινωνική ένταξη και τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή».
3. Το Σύνταγμα της χώρας  διασφαλίζει το δικαίωμα κάθε ατόμου να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή.
4. Το άρθρο 29 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, την οποία η χώρα μας κύρωσε με τον ν.4074/2012 και ως εκ τούτου οφείλει να εφαρμόσει σε εθνικό επίπεδο, προβλέπει ότι  «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη εγγυώνται στα άτομα με αναπηρίες πολιτικά δικαιώματα και την ευκαιρία να τα απολαμβάνουν, σε ίση βάση με τους άλλους, και αναλαμβάνουν να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες μπορούν να συμμετέχουν άμεσα ή μέσω ελεύθερα εκλεγμένων αντιπροσώπων τους, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος και της ευκαιρίας, για τα άτομα με αναπηρίες, να ψηφίζουν και να εκλέγονται. Και αυτό διασφαλίζοντας ότι οι διαδικασίες ψηφοφορίας, οι εγκαταστάσεις και τα υλικά είναι κατάλληλες, προσβάσιμες και εύκολες στην κατανόηση και χρήση αλλά και προστατεύοντας το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να ψηφίζουν με μυστική ψηφοφορία, χωρίς εκφοβισμό.

Προβλέπονται και πολλά άλλα. Αλλά εφαρμόζονται; Για παράδειγμα: Έχουν εγγυημένη την ελεύθερη έκφραση της βούλησης των ατόμων με αναπηρίες, ως ψηφοφόρων και, για το σκοπό αυτό, όπου είναι απαραίτητο, μετά από αίτημα τους, τους επιτρέπεται η βοήθεια κατά την ψηφοφορία, από ένα πρόσωπο της επιλογής τους ; 

Είναι - όπως προβλέπεται-  τα ψηφοδέλτια και τα εκλογικά κέντρα προσβάσιμα;

Δυστυχώς, παρά τις  θεσμικές επιταγές και απαιτήσεις, τα άτομα με αναπηρία στην πράξη δεν απολαμβάνουν το δικαίωμα της ισότιμης συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία και στην ψήφο καθώς:

• Τα προεκλογικά προγράμματα των πολιτικών κομμάτων και το έντυπο εκλογικό υλικό δεν διατίθενται σε προσβάσιμες μορφές (π.χ. σε Braille ή μεγάλους χαρακτήρες, σε μορφές εύκολες για ανάγνωση -easy-to-read- κ.λπ.). 
• Στις πολιτικές συζητήσεις και συνεντεύξεις εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων που λαμβάνουν χώρα στα τηλεοπτικά μέσα, δεν προβλέπεται διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα ή υποτιτλισμός, με αποτέλεσμα οι κωφοί και βαρήκοοι να μην μπορούν να ενημερωθούν ή να συμμετάσχουν σε αυτές.
• Δυσκολίες συμμετοχής αντιμετωπίζουν και τα άτομα με κινητική αναπηρία εξαιτίας προβλημάτων που συνδέονται με την προσβασιμότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων των τηλεοπτικών (αλλά και ραδιοφωνικών) σταθμών.
• Τα εκλογικά κέντρα είναι συνήθως μη προσβάσιμα στα άτομα με κινητική αναπηρία, ιδίως δε στους χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων.
• Το εκλογικό υλικό που διατίθεται σε αυτά είναι μόνο σε συμβατικές μορφές, δεν υπάρχουν διερμηνείς νοηματικής γλώσσας και δεν διασφαλίζεται το απόρρητο της ψήφου.
• Πολύ συχνά οι χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων ασκούν το δικαίωμα ψήφου στον δρόμο, στο προαύλιο του εκλογικού κέντρου ή σε κάποιο αυτοκίνητο.
• Οι τυφλοί και τα άτομα με προβλήματα όρασης δεν επιτρέπεται να λάβουν βοήθεια από τα πρόσωπα που έχουν επιλέξει, ήτοι τους συνοδούς τους, ενώ οι κωφοί και βαρήκοοι πρέπει να μαντέψουν ποια είναι η σωστή κάλπη, ειδικά σε περιπτώσεις ταυτόχρονων και πολλαπλών εκλογικών διαδικασιών καθώς δεν υπάρχει η ανάλογη καθοδηγητική σήμανση.
• Τα άτομα με αναπηρία που έχουν υποβληθεί σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης, είτε ζουν σε ιδρύματα είτε σε δομές ανοιχτής φροντίδας είτε στην οικογένεια, χάνουν αυτομάτως το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι .
• Τα άτομα με βαριά κινητική αναπηρία που δεν έχουν απωλέσει τη δικαιοπρακτική τους ικανότητα και ζουν σε ιδρύματα, δεν μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα διότι αφενός δεν υπάρχει πρόνοια για τη μεταφορά τους σε προβάσιμα εκλογικά κέντρα/τμήματα, αφετέρου δεν επιτρέπεται να ψηφίσουν εντός του ιδρύματος καθώς η κάλπη δεν επιτρέπεται να μετακινηθεί εκτός εκλογικού τμήματος.
• Και κάτι που ανέκυψε φέτος, στις διαδοχικές εκλογές του 2019, όταν και ίσχυσε το δικαίωμα ψήφου  στα 17 χρόνια ,καθώς ένα άτομο με νοητική ή ψυχική αναπηρία μπορεί να ψηφίσει όταν είναι 17 ετών αλλά δεν μπορεί όταν είναι 18 και έχει υποβληθεί σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης.
• Επιπρόσθετα, το δεύτερο πρόβλημα αφορούσε τους δικαστικούς αντιπροσώπους, καθώς υπήρξαν αρκετές καταγγελίες ότι πολλοί εξ’ αυτών δεν επέτρεψαν σε ενήλικες με νοητική αναπηρία να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα επειδή έκριναν ότι θα έπρεπε να έχουν υποβληθεί σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης.

Η ΕΣΑΜΕΑ, στην μακρά και τεκμηριωμένη επιστολή της έχει κάνει λεπτομερέστατη ανάλυση των πάντων και δεν μπορούμε να τα αναφέρουμε όλα σε ένα άρθρο. Αλλά η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στις Τελικές Παρατηρήσεις και Συστάσεις  της στην αρχική έκθεση της Ελλάδας, ανησυχεί για το ότι τα άτομα με νοητικές ή ψυχοκοινωνικές αναπηρίες που τελούν υπό δικαστική συμπαράσταση στερούνται του δικαιώματός τους να ψηφίζουν. Ανησυχεί, επίσης, και για την έλλειψη προσβασιμότητας στις εκλογικές διαδικασίες, τις εγκαταστάσεις και το εκλογικό υλικό» (παρ. 42) και προτείνει στη χώρα μας «[…]να αναμορφώσει το σχετικό εκλογικό πλαίσιο.

Δηλαδή,  τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματα που τους εγγυώνται τα Ηνωμένα Έθνη , «εάν τα κράτη μέλη δεν διασφαλίσουν ότι οι διαδικασίες, οι εγκαταστάσεις και το υλικό της ψηφοφορίας είναι κατάλληλα, ευπρόσιτα και εύκολα κατανοητά . Σε διαφορετική περίπτωση, τα άτομα με αναπηρία στερούνται του δικαιώματός τους να συμμετέχουν ισότιμα στην πολιτική διαδικασία» .

Στο εξωτερικό; Αυτά έχουν λυθεί σε δεκάδες χώρες προ πολλού!

Καιρός είναι και εδώ να αρχίσει η δουλειά. Άλλα περιθώρια δεν υπάρχουν.