Χρηματοοικονομική ανεξαρτησία: Τα έξι βήματα για να την πετύχουμε

Η χρηματοοικονομική ανεξαρτησία –σε αντίθεση με το χρέος– αυξάνει τους βαθμούς ελευθερίας, μειώνει το χρηματοοικονομικό άγχος και μας διευκολύνει να σκεφτούμε ελεύθερα, στοχεύοντας στη μεγάλη εικόνα, που είναι η επίτευξη της ευημερίας μας (wellbeing) και η απόλαυση της ζωής.

Αλλά τι εννοούμε με τον όρο «χρηματοοικονομική ανεξαρτησία»; Σύμφωνα με τον JD Roth, γνωστό blogger και ειδικό στο personal finance, η χρηματοοικονομική ανεξαρτησία επέρχεται όταν έχουμε αποταμιεύσει αρκετά χρήματα ώστε να μπορούμε να υποστηρίξουμε την αξιοπρεπή διαβίωσή μας για το υπόλοιπο της ζωής μας, χωρίς να χρειάζεται να εργασθούμε πλέον καθόλου.

Φυσικά, θα μπορούμε να αφιερώσουμε τον χρόνο μας σε πράγματα τα οποία αγαπάμε, στην απόλαυση της ζωής ή για να προσφέρουμε την συσσωρευμένη εμπειρία μας στους συνανθρώπους μας. Η ουσία είναι ότι, όταν φτάσουμε στη χρηματοοικονομική ανεξαρτησία, δεν θα χρειάζεται να εργασθούμε ώστε να χρηματοδοτήσουμε τον συνηθισμένο τρόπο ζωής μας, αφού θα έχουμε προνοήσει γι' αυτό.

Σύμφωνα με τον ίδιο -που αναφέρεται βέβαια στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής- τα έξι βήματα που απαιτούνται για να φτάσουμε στην χρηματοοικονομική ανεξαρτησία περιλαμβάνουν:

• Βήμα 1: Φερεγγυότητα - Στην αρχή της καριέρας μας θα πρέπει να δημιουργήσουμε την απαραίτητη φερεγγυότητα ώστε να χρηματοδοτούμε μόνοι μας τις ανάγκες μας. Στο στάδιο αυτό μπορούμε ταυτόχρονα να αναλάβουμε λίγο «κακό χρέος», όπως είναι οι πιστωτικές κάρτες ή άλλα μικρά δάνεια. Ο άσκοπος, όμως, ή ο υπερβολικός δανεισμός στην αρχή της επαγγελματικής μας καριέρας θα προκαλέσει ρωγμές στη μελλοντική χρηματοοικονομική μας πιστοληπτική ικανότητα, γι' αυτό πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην ανάληψη οποιασδήποτε μορφής κακών δανείων.
• Βήμα 2: Χρηματοοικονομική σταθερότητα - Στο επόμενο στάδιο θα πρέπει να φροντίσουμε να περιορίσουμε το «κακό »αυτό χρέος ή και να το μηδενίσουμε, ώστε να σταθεροποιήσουμε την πιστοληπτική μας ικανότητα, περιορίζοντας την εξάρτησή μας από αυτό.
• Βήμα 3: Αυτονομία - Στο τρίτο στάδιο πρέπει να ξεκινήσουμε να αποταμιεύουμε και να επενδύουμε προσεκτικά για να είμαστε σε θέση να αυτονομηθούμε ως ιδιώτες και να είμαστε σε θέση να επιλέξουμε την εργασία που επιθυμούμε, όπως και τα άτομα με τα οποία θα συνεργαστούμε.
• Βήμα 4: Ασφάλεια - Στο στάδιο αυτό, οι επενδύσεις μας έχουν αποφέρει κάποια πρώτα θετικά αποτελέσματα και τα εισοδήματα που έχουν προκύψει από αυτές, μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις βασικές μας ανάγκες αισθανόμενοι ασφάλεια για το μέλλον.
• Βήμα 5: Ανεξαρτησία - Με την πάροδο του χρόνου τα κεφάλαια από τις επενδύσεις μας έχουν αυξηθεί ικανοποιητικά, με αποτέλεσμα να αποφέρουν επαρκή εισοδήματα ώστε να μπορούμε να διατηρήσουμε το βιοτικό μας επίπεδο χωρίς να εργαζόμαστε !
• Βήμα 6: Αφθονία - Το εισόδημά μας και η συσσώρευση κερδών από τις παρελθούσες επενδύσεις μας, μπορούν πλέον να εξασφαλίσουν την χρηματοδότηση επιπρόσθετων δράσεων και σκοπών που ξεφεύγουν από την συνήθη καθημερινότητα έτσι ώστε να γευθούμε αποκλειστικά τις απολαύσεις της ζωής.

Είναι προφανές ότι δεν χρειάζεται να ακολουθήσουμε κατά γράμμα την προαναφερθείσα ιδεατή κατάσταση που μας περιγράφει ο JD Roth ή να περιμένουμε να συνταξιοδοτηθούμε για να απολαύσουμε την ζωή! Μπορούμε όμως να αντλήσουμε ορισμένες ιδέες που θα μας φανούν σε κάθε περίπτωση ιδιαίτερα χρήσιμες για την επίτευξη της χρηματοοικονομικής μας ελευθερίας.

Η αποπληρωμή των χρεών για παράδειγμα είναι ένας σημαντικός χρηματοοικονομικός στόχος και μία καλή αρχή για την πορεία προς την χρηματοοικονομική μας ανεξαρτησία. Γνωρίζουμε καλά ότι οι Έλληνες πολίτες σήμερα έχουν σημαντικές υποχρεώσεις προς τις τράπεζες, την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία προκαλώντας τους χρηματοοικονομικό άγχος και ανασφάλεια. Αυτό θα βοηθήσει και στην κατανόηση των πιθανών (ανθρώπινων) λαθών που όλοι μας κάνουμε ώστε να μην τα επαναλάβουμε και να αναστρέψουμε την κατάσταση.

Παρά, λοιπόν, το γεγονός ότι η χρηματοοικονομική ανεξαρτησία είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ελευθερίας ενός ατόμου (αλλά και μίας χώρας!), μία σειρά από σφάλματα, αλλά και η χρηματοοικονομική άγνοια, προκαλούν μία διαχρονικά και μόνιμη εξάρτηση μας από τα χρέη.

Ποιοι λόγοι έχουν συμβάλει στην αύξηση των χρεών

• Η εύκολη πρόσβαση των πολιτών και των επιχειρήσεων στον τραπεζικό δανεισμό με χαμηλό κόστος. Αυτό ήταν ιδιαίτερα έντονο τόσο στην Ελλάδα μέχρι την κρίση του 2008, αλλά σχεδόν σε ολόκληρη τη Δύση.

• Η άγνοια για τις συνέπειες του χρέους και των μελλοντικών υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτό. Σήμερα τα φοιτητικά δάνεια στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ξεπεράσει το 1,5 τρισ. δολάρια ,ενώ στην Ευρώπη τα 800 δις ευρώ!
• Η έλλειψη υπομονής . Η υπομονή είναι αρετή και όπως σοφά είχε επισημάνει ο Keynes « η ζωή είναι μικρή και οι άνθρωποι επιθυμούν γρήγορα αποτελέσματα» υποπίπτοντας όμως σε σφάλματα!
• Το lifestyle και οι διαφημίσεις οι οποίες επηρεάζουν τους καταναλωτές για αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών που πολλές φορές δεν είναι τόσο χρήσιμες .
• Η (λανθασμένη ) άποψη ότι η κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών είναι συνυφασμένη με την ευτυχία, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο καταναλωτικές συνήθειες οι οποίες είναι δύσκολο να αλλάξουν. Σε αυτό συμβάλει η προτίμηση της κατανάλωσης ως προς την αποταμίευση, το οποίο αποτελεί ένα γνωστό συμπεριφορικό σφάλμα. Τα άτομα προτιμούν την κατανάλωση από την αποταμίευση αφού η αγορά και η κατανάλωση  προϊόντων και υπηρεσιών έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο στον εγκέφαλο. Μακροπρόθεσμα όμως το χρέος δημιουργεί ανησυχία, ανασφάλεια και άγχος. Αντίθετα η αποταμίευση απαιτεί υπομονή, πειθαρχία, αυτοέλεγχο και αυτοσυγκράτηση και δεν έχει γρήγορα αποτελέσματα, δημιουργεί όμως διαχρονικά ασφάλεια, ηρεμία και σιγουριά.

Σε μία περίοδο, λοιπόν, που το κατά κεφαλήν παγκόσμιο χρέος ανέρχεται στα 86.000 δολάρια και οι πολίτες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα αυξημένο άγχος προερχόμενο από πολλούς και διαφορετικούς λόγους, η αλλαγή του τρόπου ζωής και η επίτευξη ευημερίας αναδεικνύονται ως προτεραιότητα για τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης.

Ήδη ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής πρωτοπορούν στη νέα αυτή αντίληψη της ζωής, αναδεικνύοντας ως σημαντικές προτεραιότητες για την επίτευξη ευημερίας και χρηματοοικονομικής ανεξαρτησίας την πρόωρη συνταξιοδότηση - γνωστό ως κίνημα FIRE (Financial Indepedence Retirement Early).