Χωρίς σχέδιο 4.0 η Ελλάδα θα μείνει πίσω - Η Πορτογαλία δείχνει τον δρόμο

Η συζήτηση για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση έχει αρχίσει για τα καλά. Επειδή αφορά το σύνολο σχεδόν των παραγωγικών δραστηριοτήτων, η τεχνολογική εξέλιξη που της δίνει περιεχόμενο μπορούμε να πούμε πως αλλάζει τον κόσμο. Εγείρει ανταγωνισμούς, δίνει νέες δυνατότητες, αλλά δημιουργεί και ανάγκες για επιχειρήσεις και εργαζόμενους, κυρίως σε επενδύσεις και σύγχρονες δεξιότητες.

Είναι προφανές πως ο βαθμός προσαρμογής σε αυτές τις προκλήσεις του παραγωγικού συστήματος θα κάνει και τη διαφορά ως προς τον βαθμό επιτυχίας του παραγωγικού μας υποδείγματος. Με άλλα λόγια, η ψηφιακή προσαρμογή δεν είναι μόνο μια υποχρέωση προκειμένου να μείνουμε ανταγωνιστικοί, αλλά αποτελεί και έναν παράγοντα επιβίωσης. Όπως ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα, όσοι προσαρμόζονται προχωρούν, ενώ όσοι αδρανούν κινδυνεύουν να μείνουν πίσω, και μάλιστα πολύ γρήγορα.

Για παράδειγμα, οι επενδύσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) κυμαίνονται πολύ υψηλότερα από τις αντίστοιχες στην Ελλάδα. Στην Ε.Ε., ο μέσος όρος είναι 31% όταν στην Ελλάδα είναι 13%. Σε συνδυασμό με τη μικρή ψηφιακή ωριμότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και τη χαμηλή θέση της Ελλάδας στον δείκτη DESI (26η στους 28), αλλά και τις μεγάλες ελλείψεις σε σύγχρονες, ψηφιακές δεξιότητες, όπου το 35% των επιχειρήσεων δεν βρίσκει τις δεξιότητες που αναζητά, αναδεικνύεται και το μέγεθος της απαιτούμενης προσπάθειας η οποία πρέπει να πραγματοποιηθεί προκειμένου η Ελλάδα να μη χάσει τη μεγάλη ευκαιρία παραγωγικού και ψηφιακού μετασχηματισμού. Το νέο παραγωγικό υπόδειγμα με εμπορεύσιμα προϊόντα, συμμετοχή σε διεθνείς παραγωγικές αλυσίδες αξίας, περισσότερες και ανταγωνιστικότερες εξαγωγές περνά από την ψηφιακή μας προσαρμογή.

Σήμερα στην Ε.Ε., 19 χώρες ήδη υλοποιούν ολοκληρωμένες στρατηγικές με επίκεντρο τη σύμπραξη δυνάμεων του δημοσίου τομέα, της βιομηχανίας και της ερευνητικής κοινότητας. Η βιομηχανία αναπόφευκτα αποτελεί καίριο πυλώνα, καθώς η Βιομηχανία 4.0 πηγαίνει πάνω και πέρα από την αυτοματοποίηση όπως τη γνωρίσαμε στην 3η Βιομηχανική Επανάσταση. Στη Βιομηχανία 4.0, διασυνδέονται τεχνολογίες [όπως τεχνητή νοημοσύνη, ρομπότ, ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων, επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα, Διαδίκτυο των Μηχανών (ΙοΤ), 3D εκτυπώσεις, cyber-physical συστήματα με αισθητήρες, φορητές συσκευές (wearables) κ.λπ.] με δραστηριότητες διαχείρισης υλικών και εφοδιασμού, συντονισμού πόρων παραγωγής, διάθεσης προϊόντων και διαχείρισης πελατών.  Ο όγκος και η ταχύτητα επεξεργασίας δεδομένων αυξάνονται θεαματικά. Εξίσου θεαματικά, όμως, αλλάζει και η διάδραση ανθρώπων και μηχανών, αλλά και των μηχανών μεταξύ τους. Τα οφέλη είναι σημαντικά, καθώς με το Έξυπνο Εργοστάσιο επιτυγχάνονται σημαντικά οφέλη από τη μείωση του κόστους και της φύρας, τη βελτιστοποίηση διαδικασιών και ποιότητας, και την ασφάλεια στην εργασία.

Στο ερώτημα «τι πρέπει να κάνουμε;», η απάντηση είναι να δούμε τον κόσμο και να μάθουμε από αυτόν. Δύο είναι τα βασικά στοιχεία που παρατηρούμε από τη διεθνή εμπειρία. Το πρώτο, και κυριότερο, είναι η συντονισμένη προσπάθεια. Πολιτεία, επιχειρήσεις, εκπαιδευτική/ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να είναι σε άμεση συνεννόηση για τον εντοπισμό των προκλήσεων και το σχεδιασμό συνδυασμένων προσεγγίσεων. Είναι απαραίτητο να ακολουθήσουμε και στην Ελλάδα μια τέτοια προσέγγιση. Ο ΣΕΒ έχει ήδη καλέσει όλα τα συναρμόδια υπουργεία προκειμένου να σχεδιαστεί μια εθνική στρατηγική. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας στρατηγικής εντάσσεται και το δεύτερο απαραίτητο στοιχείο. Χρειάζονται κονδύλια και πολιτικές για να προωθηθούν οι επενδύσεις σε υπερσύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό και για να αναπτυχθούν εκείνες οι σύγχρονες δεξιότητες που θα τον αξιοποιήσουν.

Το παράδειγμα της Πορτογαλίας δείχνει τον δρόμο. Στο πλαίσιο της συνολικής της στρατηγικής. Η Πορτογαλία έχει δώσει έμφαση σε αυτά τα δύο στοιχεία. Στις επενδύσεις, το σχέδιο Industria 4.0 έχει δεσμεύσει πόρους, δημόσιους και ιδιωτικούς, που ανέρχονται στα 4,5 δισ. ευρώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, παράλληλα με κινητοποίηση κεφαλαίων, ειδικά για έργα I4.0 μέσω διαφόρων κινήτρων, άλλου 2,26 δισ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, έχει εκπονήσει σχέδιο 22 μέτρων ειδικά για την ανάπτυξη και ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων, διαρθρωμένα σε τέσσερις κεντρικούς στόχους: α) πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και επαγγελματική εκπαίδευση, β) ανώτερη εκπαίδευση, γ) αναβάθμιση δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, δ) ελκυστικότητα βιομηχανίας.

Κάθε μέρα που περνά χωρίς κάτι ανάλογο και εδώ, η Πορτογαλία κάνει ένα ακόμα βήμα μπροστά μας. Η Ελλάδα πότε και πώς θα κάνει το μεγάλο της βήμα;