Μεσόγειος ή Βαλκάνια;

Διατυπώνεται συχνά το ερώτηµα αν η Ελλάδα είναι κυρίως µεσογειακή ή βαλκανική χώρα. Πρόκειται για ψευδοδίληµµα, αφού το «διφυές» της διέπεται διαχρονικά από συγκεκριµένη ιεράρχηση: κέντρο βάρους είναι η θάλασσα που ασφαλίζεται από τη βαλκανική στεριά. Η καθιέρωση µετά το 1974 του δόγµατος του «εξ Ανατολών κινδύνου» ξεκαθάρισε αυτήν την εσωτερική ισορροπία. Αντιστοίχως, την εποχή της ανατολικής διεύρυνσης της ΕΕ, η Ελλάδα επένδυσε στην ευρωπαϊκοποίηση καταρχήν της Κύπρου, κατά δεύτερον των Βαλκανίων.

Η ίδια γεωµετρία ισχύει και σήµερα. Την ευνοεί µάλιστα η επικρατούσα κοινή γεωπολιτική θεώρηση Ανατολικής Μεσογείου και Βαλκανίων. Καίρια πρωτοβουλία της τελευταίας δεκαετίας αποτελεί το δίκτυο των λεγόµενων «τριγωνικών συνεργασιών» µε την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο για την ενέργεια ως βάση ευρύτερης οικονοµικής και στρατηγικής συνεργασίας. Σύµφυτη είναι η επέκταση της ελληνοαµερικανικής αµυντικής συνεργασίας και η τρέχουσα αναβάθµιση των ελληνικών αεΜεσόγειος ή Βαλκάνια; ροναυτικών δυνάµεων και της αµυντικής βιοµηχανίας.

Η Ελλάδα αναβαθµίζεται ως κοµβικός πάροχος ασφάλειας και διεθνούς συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο µε γνώµονα τις συµµαχικές αλλά και τις εθνικές ανάγκες. Κατά ιστορική ειρωνεία, οι ευκαιρίες πολλαπλασιάστηκαν στη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης, επειδή ο πόλεµος της Συρίας επιδείνωσε ταυτόχρονα τις σχέσεις της Τουρκίας µε τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Παράλληλα, όµως, η Ελλάδα δεν παύει να ενδιαφέρεται για τη Βαλκανική, ιδιαίτερα για τα ∆υτικά Βαλκάνια. Με τη Συµφωνία των Πρεσπών η γειτονική χώρα πήρε εισιτήριο άµεσης ένταξης στο ΝΑΤΟ (2020). ∆εν συµβαίνει, όµως, το ίδιο µε την ΕΕ. Ευρωπαϊκές αντιρρήσεις µπλόκαραν πρόσφατα την έναρξη ενταξιακών διαπραγµατεύσεων µε τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Η ευρωπαϊκή άρνηση αφήνει ανοικτή µια βαλκανική εστία αστάθειας που δεν συµφέρει την Ελλάδα.

Χωρίς ορατή ευρωπαϊκή προοπτική, οι γειτονικές χώρες παραµένουν εκτεθειµένες σε αποσταθεροποιητικά ιδεολογήµατα όπως της «Μεγάλης Αλβανίας», που ψαρεύουν στις θολές καταστάσεις αλβανικών πληθυσµών στη Βόρεια Μακεδονία και στο Κόσοβο. Για να αποδώσει πλήρως η ελληνική αναβάθµιση στη Μεσόγειο χρειάζεται τον σταθερό δυτικό προσανατολισµό των ∆υτικών Βαλκανίων. Οι διαπραγµατεύσεις της ΕΕ µε τις γειτονικές µας χώρες για µια ένταξη που απέχει αρκετά χρόνια δεν θα πυροδοτήσουν περισσότερο την ακροδεξιά πρόκληση -την οποία επικαλείται- από όσο το Μεταναστευτικό/Προσφυγικό, όπου η Ελλάδα επωµίζεται δυσανάλογο κόστος σώζοντας ουσιαστικά την πολιτική ησυχία της υπόλοιπης Ευρώπης.