Νερά, πετρέλαια και σύνορα

Μιλώντας και γράφοντας τα τελευταία χρόνια για τον ποταµό Αώο και την ανάγκη προστασίας του, τονίσαµε το γεγονός ότι ένα ποτάµι δεν είναι απλώς κυβικά νερού. Είναι δρόµος νερών, ανθρώπων και πολιτισµών. Ο Αώος είναι το µοναδικό ποτάµι που πηγάζει από την Ελλάδα και, τέµνοντας το ελληνοαλβανικό σύνορο, χύνεται στην Αδριατική. Ενώνοντας δύο χώρες είναι, κατά κάποιον τρόπο, ένα πολυπολιτισµικό ποτάµι. Στην πορεία του από τη Βάλια Κάλντα και τα υψίπεδα του Μετσόβου ακούει ντοπιολαλιές, διαλέκτους και γλώσσες διάφορες.

Επίσης, κατά τόπους διαµορφώνει µικρά οικοσυστήµατα που αντιστοιχούν σε ανάλογους τοπικούς πολιτισµούς και ταυτότητες. Από τους πολιτισµούς της στάνης και των δασικών κοινοτήτων µέχρι την ποιητική των κάµπων και των βάλτων στο δέλτα. Μιλώντας, ωστόσο, για τοµές συνόρων, πάµε στη γειτονική χώρα, την Αλβανία, και σε µια κοντινή του Αώου περιοχή, αυτήν του ∆ελβίνου. Στο ξακουστό ∆έλβινο, λοιπόν, µε τα δικά του ρέµατα, πριν από κάµποσα χρόνια µια καναδική εταιρεία έκανε εξορύξεις για υδρογονάνθρακες. Σύµφωνα µε την έγκριτη εφηµερίδα «Daily Telegraph», «η τελευταία υγιεινή ανάλυση δείχνει ότι το πόσιµο νερό της πόλης του ∆ελβίνου αποδεικνύεται ακατάλληλο για τους πολίτες λόγω του υψηλού επιπέδου ρύπανσης που καθορίστηκε από τις εργαστηριακές αναλύσεις της ∆ιεύθυνσης Υγιεινής. Αιτία αυτής της ρύπανσης η άκριτη εκµετάλλευση και εκτός των τεχνικο-επιστηµονικών συνθηκών των πετρελαιοπηγών που βρίσκονται στα περίχωρα της πόλης. Οι υδρογονάνθρακες, που έχουν αποµείνει στο έλεος της τύχης, έχουν προκαλέσει την έλλειψη σήµανσης του πόσιµου νερού της πόλης για τους καταναλωτές του ∆ελβίνου, προσθέτοντας τον κίνδυνο να συνεχίσουν να αγοράζουν πόσιµο νερό. Ο αντιπεριφερειάρχης Γκέργκι Μάνο διέταξε να ληφθούν επείγοντα µέτρα και να ελεγχθεί αυτή η επικίνδυνη κατάσταση για τη ζωή των πολιτών...».

Τις ίδιες πληροφορίες καταγράψαµε µε ερευνητική οµάδα του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, πραγµατοποιώντας πρόσφατα εθνογραφική έρευνα στην ευρύτερη περιοχή. Στα χωριά της ελληνικής µειονότητας, που γειτνιάζουν µε το ∆έλβινο και βρίσκονται στον κάµπο που διαρρέεται από τον ποταµό Μπίστριτσα, η αγωνία των κατοίκων γενικά για τον κίνδυνο µόλυνσης των νερών είναι έντονη και εκφράζεται µε την παραµικρή αφορµή. Στο παράδειγµα του ∆ελβίνου το µόνο όφελος που προέκυψε για την περιοχή ήταν η ανεύρεση µικρής ποσότητας φυσικού αερίου, «όφελος» που πληρώθηκε πανάκριβα µε τη µόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, µε αποτέλεσµα το νερό να µην είναι πια πόσιµο... Σε µια περιοχή που λατρεύεται ιδιαίτερα ο Αϊ-∆ονάτος, ένας από τους δρακοντοκτόνους Αγίους της ελληνικής παράδοσης, και επιχωριάζουν πολλές παραλλαγές του θρύλου για τον δράκο-στοιχειό που κρατάει το νερό µιας πηγής και ζητά θυσία νέας κοπέλας για να το απελευθερώσει, οι νέοι κίνδυνοι προσλαµβάνουν νέες διαστάσεις, επαναφέροντας σε λειτουργικότητα τους παλιούς θρύλους. Μόνο που τώρα οι δράκοι δεν είναι στοιχειά, αλλά πολυεθνικές εταιρείες... Και αν το στοιχειό του θρύλου αντιµετωπίστηκε µε την ευφυΐα των κατοίκων της περιοχής, που κατάφεραν να του κάψουν τα σωθικά και να ξεψυχήσει, οι παντοδύναµες πολυεθνικές εταιρείες, που µε το «διαβολικό» τους χρήµα εξαγοράζουν ακόµα και συνειδήσεις, πώς µπορούν να αντιµετωπιστούν;