Ισραήλ: Οι κάλπες της ακυβερνησίας

Ο κύβος ερρίφθη και για πρώτη φορά στην ιστορία του, το Ισραήλ σύρεται για τρίτη συνεχή φορά στις κάλπες στις 2 Μαρτίου 2020. Οι πολιτικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν στεγανά, που όμως δεν ήταν βασισμένα σε υγιή ιδεολογικά κριτήρια. Πέτρα του σκανδάλου αποδείχθηκε η καθαυτή προσωπικότητα του Βενιαμίν Νετανιάχου και τα ποινικά αδικήματα που περιγράφει το κατηγορητήριο εναντίον του. Η έκδοση του κατηγορητηρίου δεν εμποδίζει τον Νετανιάχου να αναλάβει την πρωθυπουργία. Ο κυριότερος πολιτικός του αντίπαλος, Μπένι Γκαντς, έδειχνε να μην έχει αντίρρηση να συγκυβερνήσει μαζί του. Όμως, οι κομματικοί εταίροι του δευτέρου, Γιαΐρ Λαπίντ και Μοσέ Γιααλόν, έμειναν σταθεροί στις αντιρρήσεις τους, παρότι ελάχιστα είναι τα σημεία που τους χωρίζουν από την πολιτική που ακολούθησε τα περασμένα χρόνια το Λικούντ ως προς το Παλαιστινιακό, την Γάζα, τον συριακό εμφύλιο ή την διαχείριση της κοινωνικής και οικονομικής κυβερνητικής πολιτικής. Όλα δείχνουν ότι, ακόμα κι αν το Λικούντ και ο Νετανιάχου βρεθούν εκτός κυβέρνησης στο μέλλον, ουσιαστικές ιδεολογικές μεταβολές δεν αναμένονται.

Πιστή στον Νετανιάχου η βάση του Λικούντ

Σε κομματικό επίπεδο, ο Νετανιάχου αποδεικνύεται πολύ ισχυρότερος απ’ όσο υπολογιζόταν. Μέχρι στιγμής, πέραν του τ. Υπουργού Εσωτερικών, Γκιντόν Σάαρ, κανένα άλλο κομματικό στέλεχος του Λικούντ δεν φαίνεται πρόθυμο να αντιταχθεί στον ηγέτη. Αυτό δεν είναι παράλογο, μιας και η εκλογική βάση του κόμματος δείχνει να παραμένει πιστή σε αυτόν. Όπως τουλάχιστον δείχνουν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, το κατηγορητήριο δεν μείωσε την δημοτικότητα του Νετανιάχου. Ο μέσος δεξιός ψηφοφόρος δεν έχει πειστεί για την ενοχή του. Κυρίως όμως δεν έχει πειστεί ότι υπάρχει κάποιος άλλος ικανότερός του. Παρά τον ισχυρό πυρήνα υποστηρικτών του Γκιντόν Σάαρ σε ενδοκομματικό επίπεδο, εν τέλει τα ποσοστά δημοτικότητάς του δεν καταφέρνουν τα ξεπεράσουν το 20%, σε αντίθεση με το 38% υπέρ του Νετανιάχου – ποσοστό που ξεπερνά την δημοτικότητα του Μπένι Γκαντς, ως προς την καταλληλόλητά τους για την πρωθυπουργία. Ωστόσο, η «μάχη των δελφίνων» είναι σε εξέλιξη: Στις 26 Δεκεμβρίου 2019 θα πραγματοποιηθούν οι εσωκομματικές εκλογές για την ηγεσία του Λικούντ και τον σχηματισμό του ψηφοδελτίου του.

Νετανιάχου εναντίον Λίμπερμαν

Μία άλλη διαπίστωση που προκύπτει από τις δημοσκοπήσεις είναι ότι οι ερχόμενες εκλογές δεν θα μεταβάλουν ουσιαστικά τις κοινοβουλευτικές ισορροπίες. Η λογική «της χαμένης ψήφου» είναι μία άγνωστη λέξη για το εκλογικό σώμα, γεγονός που οφείλεται στο σύστημα της απλής αναλογικής με ενιαία περιφέρεια που ισχύει από τις πρώτες κοινοβουλευτικής εκλογές του Ιανουαρίου του 1949 μέχρι σήμερα. Ο Ισραηλινός ψηφοφόρος δεν μετακινείται εύκολα και, εκτός απροόπτου, όλα δείχνουν ότι τα κόμματα της Δεξιάς (Λικούντ και τα μικρότερα εθνοθρησκευτικά κόμματα) θα συγκεντρώνουν οριακά περισσότερες έδρες έναντι της Κεντροαριστεράς («Γαλανόλευκο», «Δημοκρατική Παράταξη» και Κόμμα Εργατικών). Την ίδια στιγμή, ο Ενιαίος Αραβικός Συνδυασμός φαίνεται πως θα διατηρήσει τις 13 έδρες του, παραμένοντας ωστόσο εκτός κυβερνητικών σχεδιασμών, για λόγους ευνόητους.

Όσο για τη στάση του «ρυθμιστή» Αβίγκντορ Λίμπερμαν, δεν χωρεί πλέον καμία αμφιβολία ότι η προσωπική του αντιπαράθεση με τον Νετανιάχου έφθασε στα άκρα. Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι στην προσεχή προεκλογική περίοδο, ο κυριότερος αντίπαλος του Νετανιάχου δεν θα είναι ο Μπένι Γκαντς ή η λεγόμενη ισραηλινή Αριστερά, αλλά ο Αβίγκντορ Λίμπερμαν προσωπικά, που άλλοτε ήταν στενός συνεργάτης του. Κατά την επικείμενη προεκλογική περίοδο, ουδείς γνωρίζει τι πρόκειται να ανασυρθεί στη μνήμη αμφοτέρων, εφόσον βέβαια αποφασίσουν να ανατρέξουν στην μακρινή εκείνη περίοδο της αγαστής ενδοκυβερνητικής τους συνεργασίας. Μέχρι τώρα και οι δύο αποφάσισαν να μην ανασύρουν παλιές αναμνήσεις – και αυτό δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο.

Γιατί Δευτέρα και όχι Τριτη;

Οι τρίτες κατά σειρά εκλογές θα έχουν μία πρόσθετη πρωτοτυπία: Θα πραγματοποιηθούν για πρώτη φορά ημέρα Δευτέρα, και όχι Τρίτη όπως ρητά προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία. Η επιλογή της Τρίτης δεν είναι τυχαία: Διενέργεια εκλογών δεν νοείται κατά το εβραϊκό Σάββατο (διήμερο Παρασκευής-Σαββάτου). Το εργάσιμο διήμερο Κυριακής-Δευτέρας είναι αρκετό για την γραφειοκρατική προετοιμασία και το διήμερο Τετάρτης-Πέμπτης είναι αρκετό για την καταμέτρηση των ψήφων, ώστε την Παρασκευή το μεσημέρι να ανακοινωθούν αξιόπιστα επίσημα αποτελέσματα.  

Οι εκλογές θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν νωρίτερα, την Τρίτη, 25 Φεβρουαρίου 2020, αλλά η Κεντρική Εφορευτική Επιτροπή δήλωσε πρακτική αδυναμία να προλάβει να προετοιμαστεί. Η Τρίτη, 17 Μαρτίου 2020, από την άλλη, κρίθηκε ως πολύ μακρινή. Η Τρίτη, 10 Μαρτίου 2020, συνέπιπτε με την θρησκευτική γιορτή Πούριμ («Εβραϊκές Αποκριές»), και δεν θεωρήθηκε πρέπον να συμπέσει με τις εκλογές - αν και το καυστικό εβραϊκό χιούμορ δεν θα είχε καμία αντίρρηση. Τέλος, η Τρίτη, 3 Μαρτίου 2020, συμπίπτει με την Εθνική Ημέρα Μνήμης των Αγνοουμένων Πεσόντων των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων. Οι συγγενείς των αγνοουμένων στρατιωτών αντέδρασαν έντονα, με αποτέλεσμα να αποφασισθεί οι εκλογές να πραγματοποιηθούν κατ’ εξαίρεση ημέρα Δευτέρα, στις 2 Μαρτίου.

Δεν αλλάζουν το σύστημα

Από όλα τα παραπάνω διαπιστώνεται εύκολα ότι η πολιτική κρίση που βιώνει το Ισραήλ οφείλεται αφ’ ενός στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο και αφ’ ετέρου στις δεδομένες κομματικές ηγεσίες. Σε μία δημοκρατία, τα πολιτικά πρόσωπα δεν αλλάζουν εν μία νυκτί. Ωστόσο, ο δημόσιος διάλογος για την ανάγκη μεταβολής του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου θα έπρεπε να είχε αρχίσει. Είναι εντυπωσιακό ότι κανένα πολιτικό κόμμα δεν τολμά να θίξει το θέμα. Ούτε καν υπονοήθηκε ότι θα πρέπει να αλλάξει το εκλογικό σύστημα ή οι διαδικασίες σχηματισμού κυβέρνησης. Λέξη δεν ειπώθηκε για την ανάγκη θέσπισης γραπτού Συντάγματος, που θα επέλυε αδιέξοδα. Η κοινή γνώμη αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι η υπάρχουσα κατάσταση εξυπηρετεί μεν τα πολιτικά κόμματα, μικρά και μεγάλα, όχι όμως απαραίτητα και το εθνικό συμφέρον. Από την άλλη, η (ένοχη ίσως) ομόηχη σιωπή των κομμάτων, δεν αποκλείει καθόλου το ενδεχόμενο ενός νέου μετεκλογικού αδιεξόδου, που θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα ακόμα και σε μία.. τέταρτη κατά σειρά προσφυγή στις κάλπες, μέσα στο 2020.