Δέκα μαθήματα από το Brexit

Οι πρόσφατες δημοψηφισματικές εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο διέλυσαν τις αμφιβολίες ότι το Brexit θα γίνει και μάλιστα σύντομα (Ιανουάριος 2020). Από τη μέχρι τώρα πορεία του εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για τη Βρετανία και την ΕΕ, ιδιαίτερα για άλλα «άτακτα» μέλη όπως η Ελλάδα:

• Λόγω ναυτικής υπεροχής, οι Βρετανοί διαχωρίζουν εαυτούς από την ηπειρωτική Ευρώπη. Λόγω ιστορικής ταυτότητας τονίζουν την ακτινοβολία της συμβολής τους στις συμμαχικές νίκες των δύο παγκοσμίων πολέμων.
• Σε ευρωπαϊκούς πολέμους επεμβαίνουν για να αποκαταστήσουν την ισορροπία δυνάμεων. Στην ειρήνη απέχουν. Η συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ενοποίηση αποτέλεσε εξαίρεση, προφανώς περιορισμένου χρόνου και σκοπού: τη διαρκή σταθεροποίηση για μην ξαναχρειαστεί να επέμβουν.
• Το Ηνωμένο Βασίλειο προσχώρησε στην Κοινότητα των «Εξι» όταν διευρυνόταν γύρω από μια πολλά υποσχόμενη γαλλο-γερμανική αλληλεξάρτηση. Αποχωρεί με τη διεύρυνση να «παγώνει» γύρω από μια γαλλο-γερμανική ανισορροπία που, δυνάμει του ευρώ, ευνοεί την ισχυρή επανενωμένη Γερμανία.
• Το Brexit υπενθύμισε ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση «προγραμματίστηκε» στον Ψυχρό Πόλεμο πάνω στη γαλλογερμανική συμφιλίωση, τη συνεργασία με τις ΗΠΑ, την επιφύλαξη προς στη Μόσχα. Οι τριβές ΕΕ - ΗΠΑ, οι γερμανο-ρωσικές προσεγγίσεις, η παραμέληση του ΝΑΤΟ αλλοιώνουν την αρχική «συμφωνία».
• Η ΕΕ είχε ιδεολογική αποστολή να ενταφιάσει τον φασισμό και να νικήσει τον κομμουνισμό. Πέτυχε το δεύτερο, παλινδρομεί στο πρώτο. Οι περήφανοι για τη μακραίωνη δημοκρατία τους Βρετανοί προσλαμβάνουν την ακροδεξιά σαν ασθένεια που τους μεταδίδει η επιρρεπής σε ολοκληρωτισμούς ηπειρωτική Ευρώπη.
• Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της ΕΕ εκπορεύτηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το Brexit επιβεβαίωσε την ανάγκη αναπροσαρμογής μετά το πρώτο καμπανάκι του 2008. Η Βρετανία επεξεργάζεται ήδη προωθημένες πολιτικές για μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. -Οι ανισότητες δημιουργούν εκρηκτικό μείγμα με το Μεταναστευτικό-Προσφυγικό. Το Brexit στηλίτευσε κυρίως την απροθυμία της ΕΕ να κατανείμει δίκαια τα βάρη μεταξύ των κρατών-μελών.
• Η ΕΕ προσαρμόζεται ρεαλιστικά στην ισχύ. Τελικά δεν ήταν η ευρωπαϊκή απειλή για Grexit, αλλά η επιλογή των Βρετανών για Brexit που την ακρωτηρίασε.
• Οι αναβολές του Brexit ματαίωσαν την αρχική προσπάθεια της ΕΕ να δείξει σκληρό πρόσωπο στο Λονδίνο ώστε να παραδειγματίσει επίδοξους μιμητές. Η σχεδιαζόμενη «ειδική σχέση» ΕΕ - Ηνωμένου Βασιλείου ενθαρρύνει και άλλα μέλη σε εξαιρέσεις (Προσφυγικό, δημοσιονομικά).
• Το σημαντικότερο «μάθημα» του Brexit αφορά τη δημοκρατική του νομιμοποίηση. Ενώ στην ΕΕ βοούσαν εικασίες για νέο δημοψήφισμα ή και απόσχιση της Σκοτίας, στο Ηνωμένο Βασίλειο η έκβαση του δημοψηφίσματος δίχασε βαθιά, αλλά δεν ανατράπηκε. Ο σεβασμός στην κρίση του πολίτη ανέδειξε το ισχυρότερο «νόμισμα» που μπορεί να διαθέτει μια ευρωπαϊκή χώρα σε κρίση: δημοκρατικούς θεσμούς. Η ΕΕ γίνεται ιστορικά φτωχότερη χωρίς τη Βρετανία.