Η «διαστολή» του χρόνου ως παράγοντας άμβλυνσης της εθνικής συνείδησης

Η ροή του ιστορικού χρόνου προσεγγίσθηκε στη φιλοσοφία με το συνεχιστικό μαθηματικό μοντέλο, δηλαδή τα μαθηματικά της ευθείας, που συγκροτείται από αδιάστατα σημεία, θεωρία που χρησιμοποιείται (και) για την κατανόηση της εμπειρικής πραγματικότητας. Έτσι, ο χρόνος, εντός του οποίου ξεδιπλώνονται οι πολιτικές εξελίξεις και τα τεχνολογικά επιτεύγματα, απαρτίζεται από χρονικά διαστήματα, που συνέχονται με σημειακές, στιγμιαίες χρονικές επαφές.

Στο μέτρο που δεν υπάρχουν αποδείξεις για την πραγματική επιμήκυνση, για τη διαστολή του χρόνου, εκείνο που διαφοροποιείται είναι, προφανώς, η αντίληψη του δρώντος υποκειμένου για την ροή του, που στο παρελθόν υπήρξε, τουλάχιστον μέχρι τις αρχές της νέας χιλιετηρίδας, εν πολλοίς ομοιόμορφη. Κι αυτό, διότι, μέχρι προσφάτως, οι πολιτικές εξελίξεις και η τεχνολογική πρόοδος κατανέμονταν με σχετική ομοιομορφία στην "ευθεία" του ιστορικού χρόνου, με αποτέλεσμα το δρων υποκείμενο να μπορεί να τις παρακολουθεί, να τοποθετείται συνειδητά στο παρόν και να προσανατολίζεται σε σχέση με τα μελλούμενα.

Πλέον, η αντίληψη του ανθρώπου για την ροή του χρόνου έχει αλλάξει, οι εξελίξεις είναι τόσο πυκνές, σχεδόν καταιγιστικές, που γεμίζουν τόσο ασφυκτικά τα διαστήματα του χρονικού συνεχούς έτσι, που το δρων υποκείμενο βιώνει την αίσθηση της επιμήκυνσης, της διαστολής του, αφού στο ίδιο, σε απόλυτες τιμές, χρονικό διάστημα, λ.χ. στις αρχές του 1970 και στις αρχές του 2020, στη δεύτερη περίπτωση αντιστοιχεί πολλαπλάσια ροή γεγονότων!

Η ροή του χρόνου, μολονότι μετρητικώς παραμένει αμετάβλητη, φαίνεται, κατά την αντίληψη του δρώντος υποκειμένου, να έχει δραστικώς επιμηκυνθεί, αφού περισσότερα και σημαντικότερα γεγονότα διαδραματίζονται στον ίδιο χρόνο, που σημαίνει αύξηση της ταχύτητας της ροής τους. Ωστόσο, η ανθρώπινη δυνατότητα αντίληψης, ενσωμάτωσης της πραγματικότητας και διάδρασης στο πλαίσιο αυτής είναι και παραμένει από τη φύση της πεπερασμένη. Με αυτά τα δεδομένα, στην πράξη το δρων υποκείμενο είτε προβαίνει σε κατάτμηση των τομέων της εμπειρίας, που παρακολουθεί μέσα στον χρόνο, είτε, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, γίνεται έρμαιο των εξελίξεων που «τρέχουν» ερήμην του.

Αυτό είναι από μόνο του κακό, αφού, ποσοτικώς και ποιοτικώς, περιορίζεται η ενεργός συμμετοχή στο σύστημα της έμμεσης δημοκρατίας, με αντίστοιχη αύξηση της επιρροής της διευθύνουσας ελίτ, που επιβάλλεται μέσω της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Η αίσθηση της διαστολής του χρόνου έχει όμως κι άλλα δυο πολύ σοβαρά αποτελέσματα. Σε ψυχολογικό επίπεδο, ο άνθρωπος βιώνει μία, σχεδόν μεταφυσικού χαρακτήρα, αγωνία, που πολλές φορές τον οδηγεί σε παραίτηση. Ωστόσο, η σοβαρότερη συνέπεια της διαστολής του χρόνου, έτσι όπως τον αντιλαμβάνεται το δρων υποκείμενο, είναι η άμβλυνση της εθνικής συνείδησης, η χαλάρωση του δεσμού του με την έννοια της Πατρίδας, ως ιδέας και έννοιας εκτεινόμενης στον ιστορικό χρόνο, που, με τρόπο σταθερό, προσδιόριζε την ύπαρξή του. Άλλωστε, και η ίδια η καλλιέργεια της ιστορικής μνήμης απωθείται, διότι, στο πλαίσιο της νέας αντίληψης, συνιστά αποσταθεροποιητικό παράγοντα και εστία μελλοντικών εντάσεων…

Η "διαστολή" του χρόνου κάνει τα γεγονότα που έρχονται από το απώτερο (πόσω μάλλον το απώτατο…) παρελθόν να φαίνονται στον σημερινό άνθρωπο τόσο μακρινά, που στην πράξη είναι ανύπαρκτα. Από την άλλη, χωρίς ιστορικό θεμέλιο, με τον παρόντα χρόνο συνεχώς να "διαστέλλεται" και με μια πλημμυρίδα γεγονότων και πληροφοριών, πολλάκις μεταξύ τους αντικρουομένων, που δεν εμφανίζουν εσωτερική συνοχή έτσι, ώστε ο άνθρωπος να τα ταξινομεί και να τοποθετείται έναντι αυτών, ο άνθρωπος χάνεται, βγαίνει από κάθε πλαίσιο γενικής αναφοράς κι εξανδραποδίζεται.

Σε αυτό το πλαίσιο, ζούμε ήδη την άμβλυνση, μέχρι ανυπαρξίας, της εθνικής συνείδησης και το τέλος της ιστορίας ως ζωντανής αναφοράς του δρώντος υποκειμένου στο παρόν και ωροδείκτη για το μέλλον. Ζούμε το τέλος του εθνικού κράτους, έναντι κάποιας μορφής υπερεθνικής εξουσίας, που θα προβαίνει σε διευθετήσεις σε τοπικό επίπεδο προς εκτόνωση των μελλοντικών, περιορισμένης εμβέλειας, εντάσεων.

Πάντως, αν έτσι έχει το πράγμα,… το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό!