«Ελληνοτουρκικό», μια νηφάλια ανάλυση

Την περασμένη εβδομάδα ξέσπασε μια ελληνοτουρκική κρίση στον Έβρο, με χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να προσπαθούν να εισέλθουν στην χώρα μας, φιλοδοξώντας ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη. Μαζί με την κρίση αυτήν, ξέσπασε (ακόμα) ένας ελληνικός διαδικτυακός εμφύλιος, όπως γίνεται πάντα όταν στο τραπέζι υπάρχουν μείζονα θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Τα παραδείγματα πολλά και πρόσφατα. Το γνωστό δημοψήφισμα του 2015, το Μακεδονικό και τώρα το Ελληνοτουρκικό. Σ’ αυτήν την περίπτωση, στο ένα στρατόπεδο συναντάμε τους πατριώτες, δηλαδή αυτούς που θέλουν να παραμείνουν τα σύνορα κλειστά, δηλαδή τους «δεξιούς», δηλαδή τους «φασίστες». Στο άλλο στρατόπεδο βρίσκουμε τους ανθρωπιστές, δηλαδή αυτούς που καλωσορίζουν τους μετανάστες-πρόσφυγες, δηλαδή τους«αριστερούς», δηλαδή τους «αναρχο-τρομοκράτες». Είναι τραβηγμένη και λάθος η λογική πορεία που ακολουθείται. Και στις δυο περιπτώσεις, χρησιμοποιώντας βεβιασμένη γενίκευση, περνάμε από δυο απλές και θετικές έννοιες σε κάτι εντελώς διαφορετικό και ακραίο, γιατί, δυστυχώς, αυτό ακριβώς το σκεπτικό υπάρχει στην χώρα μας. Είτε υποστηρίζεις το «χ», άρα κατατάσσεσαι σ’ αυτήν την κατηγορία, είτε υποστηρίζεις το «ψ» και κατατάσσεσαι στην άλλην. Η «ταμπελοποίηση» στην χώρα μας είναι σύνηθες φαινόμενο και μάλλον η μέση στάση δεν υπάρχει. Σ’ έναν κόσμο με μαύρα και άσπρα σκεπτικά, απουσιάζουν τα γκρι. Τα πρόσφατα γεγονότα, όμως, απαιτούν νηφάλια σκέψη και πάνω απ’ όλα ενότητα. Disclaimer. Δεν επιχειρώ να προβλέψω τις κινήσεις της Τουρκίας, αλλά να φανταστώ που οδηγούν.

Οφείλουμε να κατευθύνουμε τις σκέψεις και τις κινήσεις μας με λογική και ρεαλισμό. Είναι αναγκαία η δημιουργία μιας άποψης άκρως αντικειμενικής, μακριά από ιδεολογικές και πολιτικές ταμπέλες, βασισμένη στην θεωρία της στρατηγικής και της εξωτερικής πολιτικής. Επιχειρώ, λοιπόν, να καταγράψω τα πράγματα που ήδη γνωρίζουμε πριν σχηματίσω άποψη έχοντας την εξής σκέψη στο μυαλό μου πριν ξεκινήσω. Το ζήτημα είναι σύνθετο, καθώς δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με ανθρώπινες ζωές. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον ηγέτη της μεγαλύτερης περιφερειακής δύναμης που δεν φοβάται να χρησιμοποιήσει μετανάστες και προσφυγές για πολιτικούς λόγους. Τον πρόεδρο Ρ.Τ.  Ερντογάν φαίνεται να μην τον ενδιαφέρουν ούτε τα άλλα κράτη, ούτε οι άνθρωποι, πάρα μόνο το πόσο θα μεγαλώσει την Τουρκία και κατά συνέπια πόσο χρυσά θα είναι τα γράμματα με τα οποία θα είναι γραμμένο το όνομα του στα βιβλία της Τουρκικής ιστορίας. Είναι μια άποψη που φαίνεται να αγγίζει την πραγματικότητα αν αναλογιστεί κανείς την συνταγματική αναθεώρηση στην Τουρκία το 2017, με την οποία ο Ερντογάν συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες της χώρας στο πρόσωπο του προέδρου , αλλά και την θέση της Τουρκίας στην λίστα με τους πιο ελεύθερους λαούς ανά χώρα. Στην συγκεκριμένη λίστα, η Τουρκία βρίσκεται στην εκατοστή- έβδομη θέση από τις εκατό έξι χώρες με βαθμό ανθρώπινης ελευθερίας 6.72/10, την στιγμή που η Ελλάδα βρίσκεται στην εξηκοστή- πρώτη θέση της ίδιας λίστας με βαθμό 7.20/10. (Πηγή: the Human Freedom Index 2019)

Το όραμα του Ερντογάν είναι μια Τουρκία που θα διαδραματίζει τον ρόλο του ισχυρού στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και  κομβικό ρόλο στην διεθνή σκηνή. Το 2016 υπήρξε μια απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία. Ένα γεγονός που παρουσίασε στην διεθνή κοινότητα την εικόνα της ασταθούς και αντιδημοκρατικής Τουρκίας. Αφού ο πρόεδρος Ερντογάν νίκησε την μάχη αυτήν, το μόνο του  μέλημα είναι εξασφάλιση δύναμης, η εξιλέωση της Τουρκίας και η ένταξη της στα τραπέζια των πραγματικά ισχυρών. Από το 2016 κι έπειτα, η παρουσία της Τουρκίας σε διεθνείς οργανισμούς έγινε πιο εμφανής και ενεπλάκη σε εμφύλιες συρράξεις γειτονικών χωρών με λαούς ιδεολογικά «συγγενείς».

Ο Ερντογάν, βλέπετε, ήξερε ότι η εμπλοκή του στα γεγονότα της Συρίας και της Λιβύης, καθώς και οι μουσουλμάνοι πρόσφυγες πολέμου που θα φιλοξενούσε η χώρα του, κάπου θα τον βοηθούσαν στο μέλλον.  Η Τουρκία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, είναι μια χώρα που έχει και την έκταση και την οικονομία για να συντηρήσει έναν μεγάλο αριθμό προσφύγων, πόσο μάλλον μουσουλμάνων. Φτάνουμε, λοιπόν, στο σήμερα, που ο Ερντογάν ξεκινάει έναν υβριδικό πόλεμο, με τις ανθρώπινες ζωές να παίρνουν την μορφή πιονιού στην στρατηγική και πολιτική του σκακιέρα. Την Δευτέρα 2/3 έγινε συνάντηση του προέδρου Ερντογάν με τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Μπόικο Μπόρισοφ, στην οποία υπήρξε δέσμευση για μη προσφυγική πίεση στα βουλγαροτουρκικά σύνορα από την τουρκική πλευρά. Γιατί; Γιατί ο πρόεδρος Ερντογάν θέλει να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα και να ασκήσει πίεση στην περιοχή που τον ενδιαφέρει περισσότερο. Το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος. Αυτό είναι εμφανές από τους χάρτες που συχνά παρουσιάζει η Τουρκία. Άρα, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει στοχευμένη επίθεση στην Ελλάδα. 

Υπάρχει, βέβαια και το σκεπτικό ότι οι διακινητές συμβουλεύουν τους μετανάστες- πρόσφυγες να προτιμούν την Ελλάδα έναντι της Βουλγαρίας λόγω Schengen. Αλλά σ΄ αυτήν την περίπτωση το καθεστώς Ερντογάν φαίνεται να αναλαμβάνει τον ρόλο του διακινητή, κάτι που μπορούμε να πούμε με μεγάλη σιγουριά αφού είδαμε τον Υπουργό Εσωτερικών της Τουρκίας, Σουλεϊμάν Σοϊλού, να υποδεικνύει εναλλακτικά περάσματα προς την χώρα μας, στο CNN της χώρας του. Θέλει να υπάρχει μεγάλος αριθμός, κατατρεγμένων από πολέμους, μουσουλμάνων στην χώρα μας. Όχι για να κηρύξει πόλεμο και να έχει ομοϊδεάτες του στο αντίπαλο στρατόπεδο. Αλλά για να λειτουργεί πιο εύκολα και να έχει μεγαλύτερη απήχηση η προπαγάνδα του για Μεγάλη Τουρκία, κάτι το οποίο η κυβέρνηση Ερντογάν ξέρει να κάνει καλύτερα από τον καθένα.  Αρχικά στην Ελλάδα και αργότερα στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αυτός φαίνεται να είναι ο απώτερος στόχος. Αλλά ακόμα κι αν δεν είναι αυτός, εσείς δεν το βρίσκετε περίεργο η Τουρκία να προκαλεί τόσο έντονα και τόσο ανοικτά την χώρα μας; Πιστεύετε πως ο Ερντογάν απλά δεν άντεξε το βάρος των μεταναστών και απλά αποφάσισε να τους στείλει συγκεκριμένα στην Ελλάδα χωρίς να έχει να κερδίσει κάτι από αυτό; Είναι, λοιπόν, σημαντικό να κρατήσουμε αυτήν την στιγμή τα σύνορα μας ακέραια. Όχι γιατί η Ελλάδα δεν θέλει να έχει μετανάστες. Το αντίθετο το έχουν αποδείξει οι ίδιοι οι Έλληνες, όπως ο Διονύσης Αρβανιτάκης, ο φούρναρης στην Κω που βοηθούσε καθημερινά τους μετανάστες. Η Ελλάδα πρέπει να κρατήσει απροσπέλαστα τα σύνορα της, εξ αιτίας της εμφανούς στοχευμένης επίθεσης, καθώς όλα τα στοιχεία μας δείχνουν ότι κάτι έχει στο μυαλό του ο Ερντογάν όσον αφορά την χώρα μας, απλά δεν ξέρουμε με σιγουριά τι. Πάντως καταλαβαίνουμε ότι είναι το τελευταίο χαρτί του Ερτνογάν, καθώς με αυτήν του την κίνηση έρχεται σε ανοικτή κρούση με την Ευρώπη αλλά και με την διεθνή κοινότητα.

Λογικό είναι να έρθει στο μυαλό μας το εξής σκεπτικό. Ναι, ο Ερντογάν είναι απάνθρωπος που χρησιμοποιεί όλες αυτούς τις αθώες ζωές για να πετύχει τους στόχους του, αλλά με το να μην τους δεχόμαστε γινόμαστε κι εμείς απάνθρωποι. Η απάντηση είναι, όχι ακριβώς. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει ούτε την δύναμη, ούτε την έκταση, ούτε την οικονομία για να συντηρήσει ένα τόσο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα. Το πιο τρανό παράδειγμα για τα παραπάνω είναι ο τρόπος ζωής όσων έχουν έρθει μέχρι σήμερα. Όσο και να επιθυμούμε, δεν μπορούμε να τους εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Ακόμα και να αφήναμε τα σύνορά μας ανοικτά, οι άνθρωποι αυτοί θα ζούσαν υπό τραγικές συνθήκες, ερχόμενοι αντιμέτωποι με τις ελληνικές δομές κράτησης, με αγανακτισμένους κατοίκους και με ακροδεξιά στοιχεία. Το τελευταίο, μάλιστα, δεν θα πρέπει να το αφήσουμε να μολύνει την σκέψη μας. Όλες οι ενέργειες της Τουρκίας γίνονται κατ’ εντολή του Ερντογάν. Οι μετανάστες- πρόσφυγες πέφτουν θύματα της προπαγανδιστικής πολιτικής του, αφού ελπίζουν σε ένα καλύτερο ευρωπαϊκό μέλλον. Θα ήταν τουλάχιστον άδικο να τους κατηγορήσουμε για ό,τι γίνεται και να τους επιτιθέμεθα λεκτικά ή  έμπρακτα.   

Γι’ αυτό, λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένας οργανισμός- οικογένεια κρατών, πρέπει να χαράξει μια νέα αποδοτική μεταναστευτική πολιτική. Η άφιξη των ευρωπαίων αξιωματούχων στις Καστανιές λογικά αφύπνισε τις Βρυξέλλες. Η ηγεσία της Ένωσης κατάλαβε ότι είναι απαραίτητη η συνεργασία και των 27 κρατών. Είναι μια θετική εξέλιξη η παραχώρηση των 700 εκ. ευρώ από την Ε.Ε., αλλά σ’ αυτήν την περίπτωση τα λεφτά απλά σκεπάζουν το πρόβλημα, δεν το λύνουν. Αντίστοιχα, η ενίσχυσης της Frontex, είναι μεν μια απόφαση που φέρει αποτελέσματα όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές εξελίξεις, αλλά δεν είναι η λύση που αναζητούμε για το μεταναστευτικό.  Δεχόμαστε, ότι είναι δυο άμεσα μέτρα, μέχρι να σχεδιαστεί η νέα μεταναστευτική πολιτική.

Μέχρι, λοιπόν, να βρεθεί μια λύση από κοινού με τα υπόλοιπα κράτη μέλη, η Ελλάδα το μόνο που πρέπει να κάνει είναι απλά να προστατεύει τα σύνορά της και να μην υποκύψει σε καμία πρόκληση της Τουρκίας. Εμείς το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να ενωθούμε. Κι όταν λέω πως πρέπει να ενωθούμε, δεν εννοώ πως πρέπει γίνουμε ένα για να αποκρούσουμε έμπρακτα τις επιθέσεις της Τουρκίας. Αυτό είναι δουλεία της αστυνομίας, του στρατού και των συνοριοφυλάκων. Εννοώ πως πρέπει να αποβάλουμε τον διχασμό μεταξύ μας στον δημόσιο διάλογο, να μην αφήσουμε να μας μολύνουν τοξικά σκεπτικά του τύπου «αυτός δεν είναι άνθρωπος γιατί δεν θέλει να ζει με τους μετανάστες- πρόσφυγες» και «αυτός δεν είναι πατριώτης επειδή θέλει να βοηθήσει τους μετανάστες- πρόσφυγες περισσότερο από την χώρα του». Επαναλαμβάνω, ότι φαίνεται να είναι το τελευταίο χαρτί του Ερντογάν, έτσι ώστε να πετύχει τους στόχους του, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο  πρέπει να μείνουμε ενωμένοι, γιατί με το να διαφωνούμε περισσότερο εξυπηρετούμε μόνο έναν. Αυτήν την φόρα με μια επίθεση τόσο προκλητική, αιφνίδια και απάνθρωπη και με έναν διχασμένο λαό ο πρόεδρος Ερντογάν μάλλον θα τρίβει τα χέρια του.