Προσφυγικό: Από την περηφάνεια στην προκατάληψη

Μπορεί η χρονιά να ξεκίνησε με κλασικού τύπου ελληνοτουρκικές αντιπαραθέσεις και προσεγγίσεις για υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ και υδρογονάνθρακες, αλλά το μεταναστευτικό-προσφυγικό τις υποσκέλισε. Ουσιαστικά, πολλαπλασίασε τη συσπείρωση που δημιουργεί κάθε τουρκική πρόκληση στην κοινή γνώμη.

Το προσφυγικό-μεταναστευτικό απαιτεί μακροπρόθεσμη εθνική στρατηγική. Η Ελλάδα δεν την έχει αναπτύξει. Ανάλογα με την περίσταση, επικαλείται ή επικρίνει την ΕΕ, η οποία της μετακυλίει το πρόβλημα ενόσω είναι οικονομικά αποδυναμωμένη. Με της σειρά της, η Αθήνα το φορτώνει στις δικές της πύλες εισόδου, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Πέντε χρόνια μετά την προσφυγική κρίση του 2015 συνεχίζονται οι ροές χιλιάδων κατατρεγμένων που  καταφέρνουν να  φτάσουν ζωντανοί. Ακολουθώντας ξεπερασμένες ευρωπαϊκές πολιτικές, το κράτος τους στοιβάζει στα στρατηγικά μας νησιά, σε συνθήκες που δικαιολογημένα προκαλούν τοπικές κοινωνικές εκρήξεις. Πολύ διαφορετικές κατηγορίες -μετανάστες, πρόσφυγες, ποινικοί, γυναικόπαιδα, ασυνόδευτα παιδιά- υπομένουν σαν υπόδικοι την ελληνική γραφειοκρατία και αλληλοεπικαλυπτόμενες ΜΚΟ. Η έωλη εξήγηση ότι η αφιλόξενη υποδοχή αποτρέπει νέα ανθρώπινα κύματα έχει πρακτικά καταρρεύσει. Πειστικότερες φαίνονται η αμηχανία και η διαπλοκή.

Το προσφυγικό-μεταναστευτικό έχει έλθει για να μείνει. Οι διεθνείς γεωπολιτικές ανακατατάξεις προξενούν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Εμφανώς, οι χώρες εισόδου είναι μόνες τους. Η ΕΕ οπισθοδρομεί στο παρελθόν των εθνικών κρατών που δεν ανέχονται μετανάστες και πρόσφυγες. Μετά την κρίση στον Έβρο, υποσχέθηκε στην Ελλάδα 700 εκατομμύρια ευρώ και συμβολική αύξηση προσωπικού για να συνεχίσει να κάνει ό,τι έκανε μέχρι σήμερα. Εύγλωττα, δυσχεραίνει την επανένωση ασυνόδευτων παιδιών με τις οικογένειες τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αποσυνδέει τα επεισόδια στα ελληνοτουρκικά σύνορα από τις τουρκικές δοκιμασίες στο Ιντλίμπ. Αλλιώς θα παραδεχόταν την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία, όπου επιδιώκει ευρω-ατλαντικές περγαμηνές μετά την «ανίερη συμμαχία» με τη Συρία και τη Ρωσία. Και θα άνοιγε τον φάκελο των ευρωπαϊκών οικονομικών οφειλών προς την Άγκυρα για το προσφυγικό. Η στάση της ΕΕ απαξίωσε και τη βιαστική ελληνική περιγραφή των επεισοδίων του Έβρου ως «εισβολής». Αν την αναγνώριζε, θα ενεργοποιούνταν υποχρεωτικά άλλα «πρωτόκολλα» αντίδρασης.

Είναι μονόδρομος για την Ελλάδα να επικεντρωθεί στο πρόβλημα, όχι στα συμπτώματα. Να επιταχύνει την επεξεργασία ασύλου και να αποσυμφορήσει τα νησιά διασπείροντας πρόσφυγες στην επικράτεια και εντάσσοντας όσους παραμείνουν σεβόμενοι το κράτος δικαίου. Η διεκδίκηση δικαιότερης μεταναστευτικής πολιτικής με τα διαπραγματευτικά εργαλεία που διαθέτει η χώρα στα ευρωπαϊκά όργανα είναι αυτονόητη.

Η Ελλάδα και η Ευρώπη ζουν μια νέα ιστορική κατάσταση. Ας την εκμεταλλευτούν προς όφελος της δημοκρατίας. Την ξενοφοβία την εκφράζει αυθεντικότερα η ακροδεξιά που σκιάζει την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Θεωρητικά και ιστορικά ξέρουμε όλοι ότι μόνο στην αρχή εχθροί της είναι οι «ξένοι».