Ένας ιός σε μια κινεζική επαρχία: Η αφορμή για την αναθεώρηση κράτους, οικονομίας, ιδεολογιών

Τις μέρες αυτές οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Λόγω της ιδιαιτερότητας της κρίσης που έχει να κάνει με την υγεία όλων των ανθρώπων παγκοσμίως, τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχουν οι γιατροί. Από την άλλη πλευρά, ένας ιός που έχει εισβάλει σε 181 χώρες, δεν μπορεί να μην έχει επιπτώσεις σε όλα όσα συνιστούν αυτό που λέμε ''διεθνή πολιτική'' και ''διεθνή κοινότητα''.

Το πιο σημαντικό που επηρεάζει ο ιός ίσως να μην είναι καν η οικονομία, η οποία θα χρειαστεί δομικές αλλαγές για να λειτουργήσει σε κάθε μελλοντική επιδημία. Αυτό που ονομάζουμε τρόπο σκέψης ή νοοτροπία, που είναι η μαγιά κάθε θεσμού σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλάζει οριστικά. Αλλάζει ως προς τι; Ως προς ό,τι πιστεύαμε και θεωρούσαμε ως ''λογικό'', ''σταθερό'' και ''βέβαιο''.

Άγνωστες οι βουλές της Ιστορίας, η οποία φαίνεται να έχει επιλέξει, χωρίς να συμβουλευτεί τη γνώμη μας, εκείνους τους επιταχυντές που εκείνη επιθυμεί για να μας προσαρμόζει στην ίδια της την εξέλιξη. Ο τρόπος σκέψης και σύλληψης των πραγμάτων αλλάζει οριστικά. Ο ''ορθολογικός δρώντας'' μπαίνει στο μουσείο της Ιστορίας και κάθε καρτεσιανή αντίληψη βρήκε την ταφόπλακά της σε μια κινεζική επαρχία.

Τι ακριβώς αλλάζει στη σκέψη μας;

Η επιστήμη διαχέεται σε κάθε γνωστικό αντικείμενο. Κάποτε η Νευτώνεια Φυσική μας έμαθε να μετράμε. Μέχρι που ο Άλμπερτ Αϊνστάϊν, με τη Θεωρία της Σχετικότητας, μας έμαθε ό,τι ο ίδιος γλαφυρά έβγαλε σαν συμπέρασμα της μελέτης του, πως ''ό,τι μετριέται δεν μετράει και ό,τι μετράει δεν μετριέται''. Από εκεί και μετά, ένας μετεωρολόγος απέδειξε ότι αρκούν μερικές υποδιαστολές για να προκαλέσουν ασύγκριτα και δυσανάλογα μεγαλύτερο αιτιατό από το αίτιο που ορίζεται εντός αυτών των υποδιαστολών. Προχωρήσαμε στη μελέτη της Θεωρίας του Χάους όπου μια ''λογική τυχαιότητα'', ανερμήνευτη στα βάθη της, ορίζει την ενδελέχεια των γεγονότων. Μικρό αίτιο οδηγεί σε μεγάλο αποτέλεσμα το οποίο εμφανίζεται με τρόπο απρόβλεπτο. Από εκεί και μετά, η κβαντική φυσική που μας μαθαίνει πως δεν υπάρχουν τόσο ευδιάκριτες οι αντιθέσεις στη φύση, γκρέμισε ολοκληρωτικά τη στενή λογική, τον λεγόμενο ''ορθολογισμό''. Μπορεί κάτι να είναι και να μην είναι; Σύμφωνα με την Κβαντική Θεωρία, υπάρχει συμπληρωματικότητα και όχι αντίθεση. Τα αντίθετα συνυπάρχουν.

Ο Ψυχρός Πόλεμος και η καθημερινότητά του, καθήλωσαν την ανθρωπότητα σε ένα απαρχαιωμένο σκεπτικό. Σε ένα σκεπτικό όπου όλα μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια. Σε ένα σύνολο ιδεών που η Mary Shelley είχε από πριν δείξει στο ''Φρανκενστάϊν ή ο Σύγχρονος Πορμηθέας'' ότι οδηγεί στην τερατουργία και στην αλαζονεία.

Η εμμονή σε ποσοτικοποιημένους παράγοντες, σε μια νοοτροπία συγκέντρωσης συμπερασμάτων που είτε ακουμπούν στο ''Είναι'' ή στο ''Δεν είναι'', μας οδήγησε σε πλάνες και σε κακοδιαχείριση σε πολλές πτυχές της ζωής. Όταν σκεφτόμαστε λάθος, αποφασίζουμε λάθος, πράττουμε λάθος.

Ο ορθολογισμός στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε ποτέ. Η φύση ανακαλύπτεται από μας και δεν την επινοήσαμε. Οι παρεμβάσεις μας στο λεγόμενο ''ανθρωπογενές περιβάλλον'' δεν ήταν τίποτε άλλο παρά πινελιές. Σήμερα αντιμετωπίζουμε με δέος και φόβο έναν κόσμο που μας φαίνεται ολότελα καινούριος, που είναι όμως παμπάλαιος.

Από την τάξη και την ασφάλεια, περάσαμε σε μια άνευ όρων αταξία. Από τους πολέμους που χωρούσαν στο ανθρώπινο μυαλό, περάσαμε σε ασύμμετρες απειλές. Σε υβριδικές απειλές. Περάσαμε με λίγα λόγια, σε μια σιωπηρή παραδοχή ότι οι ποιοτικοί παράγοντες (αυτοί που δεν μετριούνται αλλά που μετράνε σύμφωνα με τον Αϊνστάϊν) είναι τελικά αυτοί που καθορίζουν την ζωή μας.

Ένα τοξικό ομόλογο, μπορεί να δηλητηριάσει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Αυτό έγινε το 2008. Πιο πριν, μια τρομοκρατική ενέργεια ορισμένων ανθρώπων δεν επέφερε μόνο την φρίκη στον αμερικανικό λαό, αλλά καθόρισε τη διεθνή πολιτική του πρώτου τετάρτου του 21ου αιώνα. Ένας ιός σε μια κινεζική επαρχία μπορεί να είναι η αφορμή για μια αναθεώρηση της λειτουργίας του κράτους και της παγκόσμιας οικονομίας, η αφορμή για τον επανακαθορισμό όλων των πολιτικών αφηγημάτων και ιδεολογιών που δημιούργησαν τον πολίτη των τελευταίων πέντε αιώνων.