Το δημογραφικό πρόβλημα και ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων: Μία άγνωστη, ύπουλη σχέση

Η ακρίβεια των ειδών διατροφής και οι ασυνήθιστα υψηλοί ρυθμοί αύξησης των τιμών αυτών – ο λεγόμενος πληθωρισμός των τροφίμων – έχουν απασχολήσει έντονα την επικαιρότητα κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών. Πράγματι, σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Ελλάδα κατατάσσεται τέταρτη με ποσοστό 6,6% του πραγματικού πληθωρισμού τροφίμων, ο οποίος ορίζεται ως ο ονομαστικός πληθωρισμός τροφίμων μίας χώρας μείον τον γενικό πληθωρισμό της. 

Χειρότερες επιδόσεις από εμάς εμφανίζουν μόνο η Τουρκία, το Βέλγιο και η Ολλανδία (κατά φθίνουσα σειρά). Για τη χώρα μας, αυτό μεταφράζεται σε έναν πρωτόγνωρο οικονομικό εγκλωβισμό των ευάλωτων νοικοκυριών τα οποία καταλήγουν να δαπανούν έως και το 40% του οικογενειακού προϋπολογισμού για την κάλυψη των διατροφικών τους αναγκών, μία κατάσταση ασυμβίβαστη με μία ανεπτυγμένη χώρα του 21ου αιώνα. Την ίδια στιγμή, ο παραγωγός, γεωργός ή κτηνοτρόφος, δεν καρπώνεται παρά ελάχιστο ποσοστό της τελικής τιμής των προϊόντων αγροδιατροφής στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι τιμές των τροφίμων δεν υποχωρούν παρά μόνο ελάχιστα – και αυτό σε λίγα προϊόντα και ως αποτέλεσμα της μειωμένης πλέον ζήτησης από τους καταναλωτές – είναι ότι πραγματικά η ποσότητα των εγχώριων παραγόμενων προϊόντων που διοχετεύεται στην αγορά είναι σημαντικά μειωμένη.

Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι για αυτό: (α) η αντικειμενική μείωσή της παραγωγής σε ορισμένες καλλιέργειες λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών. Αυτό, για παράδειγμα, παρατηρήθηκε φέτος στην ελαιοπαραγωγή λόγω παρατεταμένης ξηρασίας με την κατακόρυφη αύξηση της τιμής του ελαιόλαδου, η οποία εκτιμάται ότι μπορεί να αγγίξει και τα 15 €/λίτρο (β) την έλλειψη επαρκούς μεταποιητικής δραστηριότητας που να εξασφαλίζει την εγχώρια απορρόφηση της εθνικής παραγωγής. Πάλι εδώ θα σταθούμε στο παράδειγμα της ελαιοπαραγωγής, καθώς μόνο το 20% του παραγόμενου ελαιόλαδου τυποποιείται, με τον υπόλοιπο όγκο είτε να διοχετεύεται στο εξωτερικό ή να κυκλοφορεί χύμα (αφορά κυρίως το λάδι κατώτερης ποιότητας) και (γ) την απόλυτη ανεπάρκεια εργατικού δυναμικού για να εκτελέσει τις απαραίτητες γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Ο τελευταίος παράγοντας είναι ιδιαίτερα σημαντικός άν και εν πολλοίς άγνωστος στο τμήμα του πληθυσμού το οποίο δεν έχει επαφή με τα αγροτικά ζητήματα.

Η έλλειψη αγροεργατών έχει οδηγήσει πολλούς παραγωγούς να εγκαταλείψουν μέρος της δραστηριότητας τους, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συγκομιδή ή τη φροντίδα κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, δραστηριότητες οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλή ένταση εργασίας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι, ειδικά για την κτηνοτροφία, προσφέρονται ως κίνητρο απασχόλησης μισθοί μέχρι και 1500 €/μήνα με πλήρη κάλυψή διαμονής και σίτισης, ενώ ημερομίσθια της τάξης των 45-50 € θεωρούνται πλέον ως τα ελάχιστα αποδεκτά. Έχει υπολογιστεί ότι οι ανάγκες σε εργατικό δυναμικό της ελληνικής αγροτικής παραγωγής ξεπερνούν τα 200,000 άτομα, μέρος των οποίων μπορεί να καλυφθεί προσωρινά και υπό όρους με την πρόσκληση ξένων εργατών. Την πλέον πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση προς αυτή την κατεύθυνση αντιπροσωπέυει η Κοινή Υπουργικη Απόφαση ΚΥΑ 35400 (ΦΕΚ Β 2189/3-4-2023) «Καθορισμός ανώτατου αριθμού αδειών διαμονής για εργασία πολιτών τρίτων χωρών για τα έτη 2023 & 2024» με την οποία προβλέφθηκε η διαδικασία απασχόλησης περίπου 50,000 αλλοδαπών εποχικών εργαζόμενων στη γεωργία και την αλιεία.

Ωστόσο, η ανταπόκριση υπήρξε πολύ ισχνή, καθώς μόνο το 10% των προβλεπόμενων θέσεων καλύφθηκαν, κυρίως λόγω της μικρής σχετικά διάρκειας της άδειας παραμονής (εννέα μήνες). Την αδυναμία αυτή φιλοδοξεί να καλύψει η κυοφορούμενη νομοθετική πρωτοβουλία με υποχρεωτική ελάχιστη παραμονή των μετακλητών αλλοδαπών αγροεργατών για μία τριετία και αποκλειστικά στον τομέα των οποίον δήλωσαν. Επιπλέον, με βάση τη νέα τροπολογία (η οποία έχει προκαλέσει αντιδράσεις στο εσωτερικό της κυβερνώσας παράταξης) προβλέπεται η δυνατότητα παροχής άδειας διαμονής για εργασία σε παράνομους μετανάστες που εργάζονται τα τελευταία 3 χρόνια και ως τις 30 Νοεμβρίου στη χώρα, φέρουν βεβαίωση εργοδότη και έχουν λευκό ποινικό μητρώο. Γεννάται εύλογα το ερώτημα γιατί δεν μπορεί να καλυφθεί το κενό στο έμψυχο αγροτικό δυναμικό από ντόπιους.

Η απάντηση είναι ότι, δυστυχώς, η χώρα μας, εκτός από πρωταθλήτρια στον πληθωρισμό των τροφίμων, διακρίνεται και από έναν εξαιρετικά χαμηλό ρυθμό ανανέωσης του πληθυσμού: με αρνητικό δείκτη -10,7% κατέχει τη μεγαλύτερη υπογεννητικότητα από τις χώρες της Ε.Ε. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για τις αγροτικές κοινότητες, όπου σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (ελλείψεις σε υποδομές εκπαίδευσης και περίθαλψης, υποβαθμισμένες πολιτιστικές δραστηριότητες, δυσκολίες γεωγραφικής πρόσβασης, κ.ά.) οι οποίοι λειτουργούν ως αντικίνητρα παραμονής στην ύπαιθρο, ο πληθυσμός είναι ιδιαίτερα γηρασμένος και ως εκ τούτου ανεπαρκής για την εκτέλεση των αγροτικών δραστηριοτήτων στο πλήρες φάσμα και κλίμακα που απαιτείται. Είναι λοιπόν περισσότερο από σαφές ότι το δημογραφικό μας πρόβλημα συνδέεται άμεσα με την επιβίωση του ελληνικού αγροτικού κλάδου και ότι αυτό συνεπάγεται για τη μελλοντική εξέλιξη τόσο των τιμών, όσο και της επάρκειας των τροφίμων για τον πληθυσμό της χώρας μας. Είαι ζήτημα εθνικής προτεραιότητας η ανάληψη κάθε εφικτής πρωτοβουλίας για την επίλυση αυτού του προβλήματος.

Διαβάστε ακόμη

Ματίας Λεσόρ: Για σπάσιμο στο πόδι κάνει λόγο ο Αταμάν – Η πρώτη εικόνα για το σοκαριστικό τραυματισμό

Ζοφερή ανάλυση: Τρόμος για την «καταιγίδα» Τραμπ – Έρχεται η ώρα της «Αποκάλυψης» για την Ευρώπη

Τέμπη: Συμπληρωματική απολογία από τον σταθμάρχη - «Δεν έπρεπε να με αφήσουν μόνο στη βάρδια»

Οι Massive Attack αποκάλυψαν γιατί αρνήθηκαν να λάβουν μέρος στο Coachella 2025