Τα Τέμπη και η θεωρία του «ώριμου φρούτου»

Η αμηχανία έχει κυριεύσει τα περισσότερα κόμματα

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Διαμαρτυρία για τα Τέμπη (ΙΝΤΙΜΕ/ΛΙΑΚΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ)

Αν παρακολουθήσει κανείς με απόσταση πώς κινούνται οι πολιτικοί παίκτες από τις 26 Ιανουαρίου, όταν έλαβαν χώρα τα πρώτα μεγαλειώδη συλλαλητήρια για την τραγωδία των Τεμπών, μέχρι σήμερα, θα δει πως η αμηχανία έχει κυριεύσει τα περισσότερα κόμματα.

Το Μαξίμου σε ντελίριο

Η μεν κυβέρνηση και η ΝΔ αλλάζει κάθε βδομάδα και «γραμμή». Αρχικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσπάθησε να εμφανιστεί ταπεινός μπροστά στη λαϊκή οργή, μήπως και αποφευχθούν κοινωνικές εκρήξεις. Λίγες μέρες αργότερα και υπό το βάρος της πρωτοφανούς επικοινωνιακής αποτυχίας που διέγραψε ο Κυριάκος Μητσοτάκης με την συνέντευξή του στον Alpha, η άποψη των ακραιφνών δεξιών υπερίσχυσε της ήπιας «κεντρώας» παράστασης και πρωθυπουργός, Μαξίμου και κυβέρνηση, βγήκαν στην «αντεπίθεση». Όταν φάνηκε ότι αυτή η τακτική προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη οργή, ιδίως μετά τις δηλώσεις Άδωνι Γεωργιάδη και Μάκη Βορίδη, το επιτελείο του Μαξίμου προσπάθησε να τα μαζέψει και κατέφυγε στην έσχατη (αυτοεκπληρούμενη) «προφητεία» για πιθανά έκτροπα στις συγκεντρώσεις της προσεχούς Παρασκευής, αλλά και την αστεία κινδυνολογία πως κάποιοι θέλουν την ανατροπή της κυβέρνησης για να αποσταθεροποιηθεί η χώρα.

Η αμηχανία του Κυριάκου Μητσοτάκη και του επιτελείου του είναι λογική. Είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση έρχεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο κύμα κοινωνικής οργής, για ένα θέμα που πίστευε ότι λίγο πολύ είχε ελέγξει, είτε ενεργοποιώντας μηχανισμούς προπαγάνδας και απόκρυψης ειδήσεων, είτε μέσω της συγκάλυψης των πολιτικών της ευθυνών. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση δεν βρίσκεται απλά αντιμέτωπη με κοινωνικές αντιδράσεις επί ενός θέματος.

Σε όλες τις δημοσκοπήσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τον τελευταίο μήνα, στις ερωτήσεις για το ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα των πολιτών, τα ευρήματα είναι πανομοιότυπα: Η ακρίβεια, οι απολαβές και οτιδήποτε σχετίζεται με την οικονομία, καταλαμβάνει σταθερά και μακράν τις πρώτες θέσεις στις απαντήσεις των πολιτών. Εξαιρετικά ενδιαφέρον ήταν μάλιστα το εύρημα της έρευνας της Metron Analysis, στην οποία το 52% των πολιτών απάντησαν πως το 2019 η οικονομική τους κατάσταση ήταν καλύτερη από σήμερα. Το 19% απάντησε πως παραμένει ίδια και το 27% πως η οικονομική του κατάσταση είναι σήμερα καλύτερη σε σχέση με πριν έξι χρόνια.

Ευκρινέστερη απεικόνιση της κοινωνικής συμμαχίας που με επιμέλεια και σχέδιο έφτιαξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα. Και το αποτέλεσμα είναι προφανές: Η κυβέρνηση της ΝΔ δημιούργησε στην Ελλάδα την «κοινωνία του ενός τρίτου», στην οποία ένας στους τρεις ευημερεί και δύο στους τρεις δυσκολεύονται να διαβιώσουν.

Η οργή των πολιτών δεν περιορίζεται στα Τέμπη

Ωστόσο, έχει εμφανιστεί ένα στοιχείο που διαφοροποιεί τις δημοσκοπήσεις του τελευταίου μήνα από τις προηγούμενες: Ψηλά στην κατάταξη των δημοσκοπήσεων με τα σημαντικότερα τρέχοντα προβλήματα βρίσκονται απαντήσεις σχετικά με τους θεσμούς, τη δικαιοσύνη και τη διαφθορά. Τα «Τέμπη» συμπυκνώνουν αυτήν την θεώρηση πολλών πολιτών. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας, σε ποσοστά που ξεπερνούν το 70% δείχνει να έχει χάσει πλήρως την εμπιστοσύνης της τόσο απέναντι στους κυβερνώντες, αλλά και την δικαιοσύνη και αυτή η απαξίωση διαποτίζει πλήρως τις κοινωνικές αντιλήψεις για τις ενέργειες και τα κίνητρα όσων κατέχουν εξουσία.

Έχει δημιουργηθεί λοιπόν ένα εκρηκτικό κοινωνικό μείγμα: Οι πολίτες βλέπουν πως υπάρχει σοβαρό οικονομικό πρόβλημα και παράλληλα δεν εμπιστεύονται ούτε την κυβέρνηση ούτε τους θεσμούς ακόμα και στα βασικά. Αυτό το μείγμα, λοιπόν, κινητοποιεί τους πολίτες να συμμετάσχουν στις συγκεντρώσεις της προσεχούς Παρασκευής για τα Τέμπη. Ακόμα και αν δεν εκφράζεται ρητά, η κοινωνική δυσαρέσκεια είναι πολύπλευρη και δεν αφορά μόνο την κυβερνητική συγκάλυψη στο έγκλημα των Τεμπών. Αφορά και τους θεσμούς, την ατιμωρησία, τις ανισότητες, την ακρίβεια, την διάλυση του κοινωνικού κράτους.

Γι' αυτό άλλωστε η κυβέρνηση μοιάζει ανίσχυρη να ελέγξει τις αντιδράσεις. Φαίνεται πως η αλαζονεία, που εμφιλοχωρεί σε κάθε κυβέρνηση και που στην περίπτωση της κυβέρνησης Μητσοτάκη προκάλεσε το «41%», είχε υπνώσει τους ενοίκους του Μαξίμου. Παράλληλα, ενώ τα κάθε λογής επιχειρηματικά και άλλων ειδών «πρότζεκτ», αλλά και η προσκόλληση στην εξουσία ετεροκαθορίζουν τις κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις των κυβερνώντων. Δεν κατάφεραν να προβλέψουν την οργή και αδυνατούν να κατανοήσουν το «τέρας» που οι ίδιοι δημιούργησαν.

Δεν κερδίζει τίποτα η προοδευτική αντιπολίτευση

Όλα τα παραπάνω θα έμοιαζαν με μια ιδανική συνθήκη για την αντιπολίτευση, ώστε να κεφαλαιοποιήσει προς όφελός της την φθορά που υφίσταται η κυβέρνηση και η ΝΔ. Παρατηρείται όμως το εξής παράδοξο: Τα δύο κόμματα που θα ανέμενε κανείς να αντλήσουν δυνάμεις, δεν ενισχύονται. Συγκεκριμένα, το ΠΑΣΟΚ χάνει δυνάμεις, ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει σταθερός σε μονοψήφια ποσοστά, το ΚΚΕ «δεν τσιμπάει» και η Νέα Αριστερά μένει καθηλωμένη. Την ίδια ώρα, η «γκρίζα ζώνη» ξαναμεγαλώνει, ενώ τα ακροδεξιά κόμματα των Βελόπουλου και Λατινοπούλου, αλλά και το ασαφές σχήμα της «φασαριόζας» Κωνσταντοπούλου αυξάνουν τα ποσοστά τους.

Τα δημοσκοπικά ευρήματα δείχνουν πως η ακροδεξιά τρέφεται από τη φθορά της ΝΔ και η Πλεύση Ελευθερίας από την φθορά άλλων κομμάτων στα αριστερά του Κέντρου. Γιατί όμως δύο κόμματα του προοδευτικού χώρου, που κυβέρνησαν στο παρελθόν, το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν ισχυροποιούνται αλλά μοιάζουν αποδυναμωμένα ή καθηλωμένα;

Για τον μεν ΣΥΡΙΖΑ τα πράγματα δεν θέλουν ιδιαίτερη έρευνα. Τα τραύματα της συλλογικής του απαξίωσης δεν έχουν ακόμα επουλωθεί και κακά τα ψέματα είναι άγνωστο αν θα αποτελέσουν ένα «κακό όνειρο» του παρελθόντος. Παράλληλα το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο έχει αφήσει το αποτύπωμά του στην ελληνική κοινωνία. Δεδομένων πάντως των δημοσκοπικών μεγεθών, φαίνεται λογικό η Κουμουνδούρου να παίζει ενίοτε τα «ρέστα» της στις πολιτικές διεκδικήσεις της. Δεν έχει πολλά να χάσει, παρά μόνο να κερδίσει από το να αυξάνει την ένταση απέναντι στην κυβέρνηση.

Το ΠΑΣΟΚ όμως αποτελεί πραγματικά case study για την πολιτική ανάλυση.

Το ΠΑΣΟΚ και το ώριμο φρούτο

Όλοι οι δημοσκόποι παρατηρούν πως η δημοσκοπική κατρακύλα του ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου. Όταν κανείς τους υπενθυμίζει πως στις 4 Δεκεμβρίου ο Νίκος Ανδρουλάκης συνάντησε τον Κυριάκο Μητσοτάκη, χαμογελούν. Ήταν η ημέρα που ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είπε τρεις ή τέσσερις φορές σε δηλώσεις τους πως επιθυμεί συναινέσεις με την κυβέρνηση σε σημαντικά ζητήματα.

Κάποιος δύσπιστος παρατηρητής μπορεί να αμφισβητήσει την συνάφεια των δύο γεγονότων και διαδικασιών. Ωστόσο, άλλα στοιχεία επιβεβαιώνουν πως η επιμονή της ηγεσίας της Χαριλάου Τρικούπη να υιοθετεί ένα στυλ θεσμικής αντιπολίτευσης, είναι πολιτικά ατελέσφορη. Οι πολίτες δηλώνουν σε συντριπτικά ποσοστά πως δεν τους ικανοποιούν οι ενέργειες της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενώ ο Νίκος Ανδρουλάκης έχει πολύ χαμηλά ποσοστά θετικών γνωμών είτε σε ερωτήσεις δημοφιλίας είτε σε ερωτήσεις για την ικανότητά του να ασκήσει πρωθυπουργικά καθήκοντα.

Μα δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εμπειρία για να κατανοήσει κανείς πως σε καιρούς απόλυτης απαξίωσης των θεσμών από τους πολίτες, το να ομνύει ένα κόμμα στην θεσμικότητά του, μοιάζει με αυτοκτονική πολιτική επιλογή. Και πέραν αυτού, ενόσω η κοινωνία ετοιμάζεται να ξεχυθεί στους δρόμους, η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να μην προχωρήσει σε πρόταση δυσπιστίας μαζί με την υπόλοιπη προοδευτική αντιπολίτευση ούτε καν την επόμενη εβδομάδα.

Με άλλα λόγια, ενόσω η κοινωνία αναζητά διέξοδο, ενόσω ψάχνει για τον πολιτικό εκφραστή της σύγκρουσης με την κυβέρνηση, το κατεστημένο και την κακοδαιμονία, ενόσω θέλει να φύγει η κυβέρνηση, το ΠΑΣΟΚ και η ηγεσία του δεν τολμά καν να ζητήσει εκλογές, ούτε καν την «απειλεί» με μια πρόταση δυσπιστίας ώστε να συγχρονιστεί η Πλατεία Συντάγματος με την Ολομέλεια της Βουλής.

Αντιθέτως, το ΠΑΣΟΚ περιμένει η κυβέρνηση Μητσοτάκη να πέσει σαν ώριμο φρούτο.

Γιατί; Οι ερμηνείες ποικίλουν. Επίσημα η Χαριλάου Τρικούπη θέλει να κινηθεί (πάλι) θεσμικά. Άλλοι θεωρούν πως το ΠΑΣΟΚ φοβάται πως θα έρθει αντιμέτωπο με το ενδεχόμενο συγκυβέρνησης με τη ΝΔ, ενώ άλλοι πιστεύουν πως αυτό ακριβώς επιδιώκει, αλλά χωρίς τον Κυριάκο Μτησοτάκη στο τιμόνι της ΝΔ.

Ό,τι κι αν ισχύει από τα παραπάνω, υπάρχει μια αλήθεια για να παραφράσουμε τον Τσε Γκεβάρα: Για να πέσει το ώριμο φρούτο, πρέπει να κουνήσεις το δέντρο. Και στο ΠΑΣΟΚ δεν δείχνουν ιδιαίτερη διάθεση να το ακουμπήσουν καν.

Διαβάστε ακόμη