Ανάλυση: «Ναι» σε μια πιθανή προσφυγή στη Χάγη αλλά υπό προϋποθέσεις

Αναμφίβολα οι λεγόμενες διμερείς διαφορές στην ελληνοτουρκική ατζέντα έχουν «πολλαπλασιαστεί» μετά το 1974, ενώ η τουρκική προκλητικότητα έχει αναβαθμιστεί μετά το 1996. Αρχικώς υπήρχε διάσταση απόψεων για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας αλλά στη συνέχεια προστέθηκαν οι τουρκικές αιτιάσεις για το εύρος του εθνικού εναερίου χώρου (εξαιτίας της αναντιστοιχίας με τα χωρικά ύδατα), την έκταση του FIR Αθηνών (έλεγχος στο Ανατολικό Αιγαίο), τις αρμοδιότητες στην Έρευνα Διάσωση, το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων, τον επιχειρησιακό έλεγχο των συμμαχικών στρατηγείων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, την αποστρατικοποίηση συγκεκριμένων νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο κ.α.

Μετά την κρίση των Ιμίων προστέθηκε η θεωρία των φαιών ζωνών, κατ' ουσίαν δηλαδή η αμφισβήτηση της κυριότητας νησίδων και βραχονησίδων οι οποίες δεν αναφέρονταν ρητά στις διεθνείς Συμβάσεις μέσω των οποίων καθορίζονταν το καθεστώς στο Αιγαίο. Δεν αποκλείεται στο άμεσο μέλλον, πλωτά γεωτρύπανα της Τουρκίας να κινηθούν σε περιοχές των οποίων η αμφισβήτηση μέχρι πρότινος θα θεωρούνταν σενάριο επιστημονικής φαντασίας (π.χ. Γαύδος), δεδομένου ότι πρόσφατα κατατέθηκαν στα Ηνωμένα Έθνη και οι συντεταγμένες οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης.

Η Τουρκία ακολουθώντας διαχρονικά πάγια αναθεωρητική πολιτική έθεσε όλα τα ζητήματα με παράλληλες κινήσεις σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο (casus belli, παραβιάσεις, θερμά επεισόδια, διακρατικές κρίσεις) ασκώντας πίεση προς την Αθήνα, πολιτική η οποία απέδωσε καρπούς, καθώς το πολιτικό σύστημα θεωρεί ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις οδηγούνται σε αδιέξοδο (σύγκρουση ή διμερή διαπραγμάτευση), συνεπώς θα πρέπει να αναζητηθεί άμεσα μια λύση. Κατ’ ακολουθίαν τούτο συνεπάγεται σταδιακή διολίσθηση από την άλλοτε αρχική θέση περί «μοναδικής διαφοράς ως προς την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας», άρα υιοθέτηση της τουρκικής θέσης για διευρυμένη ατζέντα διαφορών, επομένως αναζήτηση «λύσης πακέτου» για όλα τα επίδικα ζητήματα.

Σε αυτό το πλαίσιο προβάλλεται πια η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ως η ενδεδειγμένη λύση. Πρωτίστως να υπενθυμίσω ότι η τελευταία φορά όπου εξετάστηκε «εθνικό» ζήτημα, αφορούσε την προσφυγή της Βόρειας Μακεδονίας (τότε ΠΓΔΜ) κατά της Ελλάδας μετά την απειλή άσκησης δικαιώματος αρνησικυρίας στο Βουκουρέστι (2008), κάτι το οποίο συνεπάγονταν παράβαση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας (1995). Η απόφαση δημοσιεύτηκε το 2011 και ικανοποιούσε σε μεγάλο ποσοστό τα αιτήματα της γειτονικής χώρας.

Στην ουσία η Ελλάδα καταδικάστηκε για τη στάση την οποία τήρησε στο summit, να λάβει δηλαδή η Β.Μ. πρόσκληση ένταξης στους κόλπους του ευρωατλαντικού Οργανισμού, ωστόσο το ΔΔΧ. δεν ικανοποίησε το τελευταίο αίτημα των Σκοπίων για απαγόρευση άσκησης εκ μέρους της Ελλάδας παρόμοιας «τροχοπέδης» προκαταβολικά για το μέλλον. Να επισημανθεί ότι η απόφαση του ΔΔΧ είναι δεσμευτική και δεν επιδέχεται αναστολή εφαρμογής. Επιπλέον το ΔΔΧ φροντίζει να εκδίδει αποφάσεις «τήρησης ίσων αποστάσεων» μεταξύ των «διαδίκων». Επίσης δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεται στο προσκήνιο η λύση της προσφυγής στο ΔΔΧ καθότι το 1996 ο Πρόεδρος Clinton είχε προτείνει κάτι αντίστοιχο για το καθεστώς των Ιμίων.

Επιπλέον η Ελλάδα αποφεύγει να εφαρμόσει στη θάλασσα τον κανόνα της ευθείας γραμμής βάσης, ενώ η εφαρμογή του (εθιμικό δίκαιο) θα ενίσχυε την εθνική επιχειρηματολογία στη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον του ΔΔΧ, καθώς θα προσέρχονταν με μεγαλύτερο εύρος εσωτερικών υδάτων.

Πριν τη διαδικασία θα πρέπει να υπογραφεί ένα Συνυποσχετικό μέσω του οποίου τα δύο κράτη θα ορίζουν ποια είναι τα επίδικα ζητήματα για τα οποία θα ζητηθεί η συνδρομή του Δικαστηρίου. Είναι απολύτως βέβαιο ότι η Τουρκία θα αιτηθεί την απομάκρυνση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων από συγκεκριμένα νησιά (λ.χ. Χίος, Σάμος), καθότι δεν προβλέπονταν η παρουσία ανάλογης δύναμης από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Σε αυτή την περίπτωση, θα το δεχθεί η Ελλάδα ως θέμα υπό συζήτηση; Και αν το ΔΔΧ αποφανθεί υπέρ της απομάκρυνσης των ελληνικών δυνάμεων πως θα αντιμετωπιστεί μελλοντικά μια ραγδαία κλιμάκωση της έντασης στο ανατολικό Αιγαίο; Αν η Ελλάδα τελικώς ΔΕΝ συμπεριλάβει στο Συνυποσχετικό το συγκεκριμένο θέμα, η Τουρκία θα υπογράψει το τελικό κείμενο ή θα το θεωρήσει ελλιπές;

Εδώ οφείλω να θέσω το θέμα στην πραγματική του διάσταση. Η Συνθήκη της Λωζάννης (Λέσβος, Χίος, Σάμος) κάνει αναφορές σε ναυτικές βάσεις και οχυρωματικά έργα, ενώ αναφέρεται στη δυνατότητα της Ελλάδας για διατήρηση «συνήθους αριθμού στρατιωτών». Στην περίπτωση της Λήμνου της οποίας το καθεστώς διέπεται από τη Σύμβαση του Μοντρέ (1936), η οποία αντικατέστησε τις διατάξεις περί υποχρέωσης αποστρατικοποίησης των Στενών της Ίμβρου της Τενέδου της Λήμνου της Σαμοθράκης του Αγίου Ευστρατίου κ.α. έχει αναιρεθεί αντίστοιχη υποχρέωση, ενώ στα Δωδεκάνησα (Συνθήκη των Παρισίων, 1947), ασκείται το νόμιμο δικαίωμα της Άμυνας όπως προβλέπεται από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ (Κεφάλαιο 7).

Ασφαλώς η προοπτική προσφυγής στο ΔΔΧ θα προσέφερε και οφέλη όπως η αποφυγή μιας σύρραξης από την οποία η Ελλάδα θα εξέρχονταν με ανεπανόρθωτη βλάβη στον κοινωνικό ιστό, κατακρήμνιση του βιοτικού επιπέδου κ.α. Εξάλλου οι υπεύθυνες πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να προβλέπουν τις επιπτώσεις μιας σύγκρουσης. Οι υπόλοιποι δημοσιολογούντες έχουν το περιθώριο να πουλήσουν ανέξοδο «πατριωτισμό» για πλειάδα λόγων (σε μια εποχή ανόδου του Λαϊκισμού), όχι όμως και οι πολιτικοί ταγοί.

Μια λύση υπό τη σκέπη του ΔΔΧ θα είναι βιώσιμη και θα δώσει προοπτικές πραγματικής εξομάλυνσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ωστόσο αυτό προϋποθέτει σοβαρή προετοιμασία και κυρίως χρήση κάθε νόμιμου κεκτημένου εκ μέρους της Ελλάδας (π.χ. επέκταση χωρικών υδάτων), ώστε να ισχυροποιηθεί η εθνική θέση στο μέγιστο βαθμό, ΠΡΙΝ την έναρξη της διαδικασίας. Σε κάθε περίπτωση, το έμπειρο διπλωματικό προσωπικό της χώρας θα γνωματεύσει αν η παρούσα συγκυρία είναι η κατάλληλη, ώστε να επιδιωχτεί μια δικαστική λύση.

Διαβάστε ακόμη

Πόλεμος στην Ουκρανία: Η παραδοχή Ζελένσκι για τα εδάφη που κατέλαβε η Ρωσία, η ώρα της αλήθειας για την ΕΕ και ο παράγοντας Τραμπ

Έρχονται λευκά Χριστούγεννα; Κρύο, βροχές και χιόνια τις γιορτές - Πρόγνωση μετεωρολόγων

Δολοφονία 36χρονης στο Ηράκλειο: Ερωτήματα για την ολιγωρία των αρχών – Ο δράστης είχε αποπειραθεί να σκοτώσει τη σύντροφο του

Ξανά Βασίλισσα του κόσμου η Ρεάλ Μαδρίτης! Κατέκτησε το Διηπειρωτικό με 3-0 επί της Πατσούκα