Η πολιτιστική κληρονομιά του Γαζή Εβρενός στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια

Συμπόσιο με πρωτοβουλία του Γενικού Προξενείου Τουρκικής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, πραγματοποιήθηκε το πρωί στη Θεσσαλονίκη.

«Η πολιτιστική κληρονομιά του Γαζή Εβρενός και της οικογένειας Εβρενός στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια» είναι ο τίτλος του συμποσίου, που πραγματοποιήθηκε το πρωί στην αίθουσα «Μανώλης Αναγνωστάκης» στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.

«Σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε περαιτέρω, τις καλές μας σχέσεις και την αλληλοεπίδραση στην πολιτιστική μας ατζέντα» ανέφερε στον χαιρετισμό του, ο γενικός πρόξενος της Τουρκικής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη Orhan Yalman Okan.

Οπως ο ίδιος επισήμανε, υπάρχει μια αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, σ’ ότι αφορά την ανάπτυξη στον πολιτιστικό τομέα, «η ιστορία τέχνης, η μουσική, ο κινηματογράφος στοχεύουν στην ψυχή των ανθρώπων» όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Okan, προσθέτοντας ότι αποτελούν κοινή πολιτιστική κληρονομιά και χρέος των δυο πλευρών διάδοσης της προς την ανθρωπότητα.

Η οικογένεια του Γαζή Εβρενός στη Θεσσαλονίκη

Στο πλαίσιο του συμποσίου, ο καθηγητής του πανεπιστημίου Bahcesehir, Dr. Health Lowry, αναφέρθηκε στην οικογένεια του Χατζή Γαζή Εβρενός στη Θεσσαλονίκη.

Του Γαζή Εβρενός, Οθωμανού μπέη, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατάκτηση, ειδικότερα της Ρούμελης κατά την εποχή της ίδρυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και ο οποίος απεβίωσε στις 17 Νοεμβρίου του 1417, όπως αναφέρεται στην κτητορική επιγραφή του μαυσωλείου του στα Γιαννιτσά της Πέλλας.

Ο καθηγητής κ. Lowry αναφέρθηκε στα μνημεία που χτίστηκαν στη Θεσσαλονίκη από τον Οθωμανό μπέη και την οικογένειά του όπως, το Χαμζά Μπέη Τζαμί (ευρύτερα γνωστό ως Αλκαζάρ) επί της οδού Εγνατίας, απέναντι από το Μπεζεστένι, το Τζαμί του Πασά όπου δίπλα του υπήρχε ο Πύργος του Ρολογιού, ωστόσο καταστράφηκαν κατά τη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, το 1917 (σ.σ. το Τζαμί του Πασά βρισκόταν δίπλα στο Κυβερνείο, στο Καραμπουρνάκι), το πρώην Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης (έως το 2007 στεγαζόταν το 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης) το οποίο ανεγέρθηκε το 1886, η λεωφόρος Χαμιντιέ - σημερινή Εθνικής Αμύνης-, η Στήλη των Οφεων επί της Αγ. Δημητρίου 37 περιοχή με σημαντική παρουσία της οικογένειας κ.ά.

Η αρχιτεκτονική κληρονομιά του Εβρενός στα Γιαννιτσά

Σημαντική υπήρξε και η αρχιτεκτονική κληρονομιά του Γαζή Εβρενός και των απογόνων του στην πόλη των Γιαννιτσών (Yenice-I Vardar όπως λεγόταν), η οποία ιδρύθηκε στα 1385, ή λίγο αργότερα, από τον Γαζή Εβρενός Μπέη.

Στο πλαίσιο της παρουσίασής του ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πασχάλης Ανδρούδης, αναφέρθηκε στην αρχιτεκτονική κληρονομιά του Γαζή Εβρενός και των απογόνων του στην πόλη των Γιαννιτσών.

Ο Οθωμανός μπέης, μέχρι το θάνατό του (1417) έκτισε μια σειρά κοινωφελών έργων (τζαμί, μικρό συνοικιακό τέμενος, ιμαρέτ, λουτρό, μεντρεσέ, καραβάν σεράι, υδραγωγείο) τα οποία και προικοδότησε με έσοδα από τα βακούφια του.

Στα χρόνια του Αχμέτ Μπέη, εγγονού του Γαζή Εβρενός, κτίστηκαν κι άλλα τζαμιά, σχολεία, πτωχοκομεία κτλ. Είχαν κτιστεί, σύμφωνα με τον Τούρκο αρχιτέκτονα

Ekrem Hakki Ayverdi 59 οθωμανικά δημόσια κτήρια και θρησκευτικά ιδρύματα: 17 τζαμιά και 3 μεστζίτ, 3 μεντρεσέδες, 7 πτωχοκομεία, 8 μαυσωλεία, 4 σχολεία, 3 λουτρά, ένα καραβάν σεράι, ένα μεζεστένι, 2 χάνια, ένα υδραγωγείο, ένα στρατόπεδο και ο Πύργος του Ρολογιού.

Σήμερα, στην πόλη των Γιαννιτσών, σώζονται οκτώ μουσουλμανικά μνημεία, εκ των οποίων τα έξι βρίσκονται σε ένα τόξο και τα τρία έχουν αναστηλωθεί. Πρόκειται για το Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός (15ος αιώνας), τον Τουρμπέ (πιθανότερα να ήταν μικρό τζαμί) ή αλλιώς το Μαυσωλείο του Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου, και τον Πύργο Ρολογιού του Σερίφ Αχμέτ (1753) – απόγονος του Γαζή Εβρενός- το ύψος του οποίου ξεπερνά τα 20 μ. Αποτελείται από τρία μέρη, τη βάση, τον κορμό και τη στέγη. Η βάση είναι λιθόκτιστη, ο κορμός πλινθόκτιστος και επιχρισμένος με κονίαμα, η δε κωνική στέγη διαμορφώνεται ως ένας ξύλινος πυργίσκος.

Τα υπόλοιπα μνημεία είναι τα Λουτρά του Γαζή Εβρενός, τα Λουτρά του Αχμέτ Μπέη, η Οικία του Εμίν Μπέη δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, το Τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή, το τέμενος του Ισκεντέρ Μπέη το οποίο υπέστη σοβαρές καταστροφές.

Να σημειώσουμε ότι η Μάχη των Γιαννιτσών, μια από τις σημαντικότερες μάχες των Βαλκανικών πολέμων, ξεκίνησε στις 19 Οκτωβρίου 1912 και διήρκησε δυο μέρες.

Οπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων, ο Γαζή Εβρενός κατέκτησε 760 πόλεις, από την περιοχή της Θράκης και της Μακεδονίας, μέχρι τα σύνορα της Αλβανίας μέσω της διαδρομής που συνδέει τα Βαλκάνια με τη Βόρεια Ελλάδα και την Αδριατική.

Μετά τον Γαζή Εβρενός, ο οποίος έκανε δωρεά/αφιέρωση την περιουσία και τον πλούτο του στα βακούφια που ίδρυσε στις περιοχές που κατέκτησε, και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο. Η γενιά του Γαζή Εβρενός, που χρησιμοποιεί αυτό το όνομα εδώ και 600 χρόνια, συνεχίζεται και στις μέρες μας.

Κατά τη διάρκεια του συμποσίου, παρουσιάσεις πραγματοποιήθηκαν από την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Marmara, Neval Konuk, με θέμα «Ο Γαζή Εβρενός – Ζαδέ Σελίμ Πασά και το Τζαμί με Ρολόι της Θεσσαλονίκης», από τον καθηγητή Aysegul Kilic του Πανεπιστημίου Trakya με θέμα «Ο Γαζή Εβρενός και τα βακούφια του (φιλανθρωπικά ιδρύματα)», από τον μεταπτυχιακό φοιτητή Πανεπιστημίου Mimar Sinan Bahadir Bakkaloglu με θέμα «Η αντανάκλαση των Ιδρυμάτων του Εβρενός Μπέη στα Μητρώα του Οθωμανικού Δικαστηρίου της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 18ου αιώνα» και τέλος μέσω Skype έγινε παρουσίαση από την βιβλιοθηκάριο και υποψήφιο διδάκτωρ από το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη Aikaterini Yannoukakou με θέμα «Το κτηματολογικό αρχείο του Γαζή Εβρενός στα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας».