Ιδιωτικά Πανεπιστήμια από 2025-26: «Θολές» κυβερνητικές ανακοινώσεις και… τελεολογική ερμηνεία του Συντάγματος

Οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων (μη κρατικών και μη κερδοσκοπικών όπως ονομάστηκαν) έλυσαν κάποιες απορίες αλλά προκάλεσαν και πάρα πολλά «ερωτήματα» στους πολίτες, που σίγουρα αδυνατούν να καταλάβουν ζητήματα, όπως:

• Πως τελικά ξεπεράστηκε το εμπόδιο του άρθρου 16.
• Πώς το ενωσιακό δίκαιο υπερέχει του εθνικού δικαίου;
• Τι σημαίνει στην πράξη μη κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο;
• Τα ήδη υπάρχοντα κολέγια θα εξελιχθούν σε ιδιωτικά ΑΕΙ; 
• Οι καθηγητές στα δημόσια πανεπιστήμια θα μπορούν να εργάζονται και στα ιδιωτικά;
• Tι σημαίνει με απλά λόγια «η τελεολογική ερμηνεία του Συντάγματος» όπως είπε χτες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο υπουργικό Συμβούλιο;  

Σίγουρα το σχέδιο νόμου- και οι επιμέρους αναλυτικές διατάξεις- που θα κατατεθεί από το υπουργείο Παιδείας το επόμενο διάστημα προς δημόσια διαβούλευση θα ρίξει φως σε πολλές από τις παραπάνω και όχι μόνο απορίες, που υπάρχουν σήμερα. Ταυτόχρονα όμως οι πολίτες περιμένουν και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης να πάρουν θέση για το σοβαρό αυτό θέμα, που απασχολεί την κοινωνία και τη νέα γενιά, που επιθυμούν να διαμορφώσουν μια σαφή άποψη «μέσα» και από τα επιχειρήματα της αντιπολίτευσης και όχι από στείρες πολιτικές αντιπαραθέσεις.

Από το 2025-26 τα ιδιωτικά ΑΕΙ στην Ελλάδα

Όπως είπε ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα κάνουν την εμφάνιση στη χώρα μας το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026. Συγκεκριμένα, ο υπουργός ανακοίνωσε ότι «στο νομοσχέδιο η μέριμνα είναι να ξεκινήσουμε από το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026». Για τα δίδακτρα είπε ότι θα τα καθορίσουν τα ίδια τα πανεπιστήμια, αλλά με έλεγχο από την Εθνική Αρχή Ανωτάτης Εκπαίδευσης. «Τα πανεπιστήμια που θα έρθουν εδώ θα απευθυνθούν με όρους βιώσιμους στα δίδακτρά τους. Νομίζω ότι το αποτέλεσμα είναι ότι θα έχουμε τα πιο αυστηρά κριτήρια απ’ όλες τις άλλες χώρες της Ευρώπης» επισήμανε μεταξύ άλλων ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Για ενδεχόμενες προσφυγές στο ΣτΕ, ο υπουργός απάντησε: «Σε πολλά νομοσχέδια υπάρχει δικαστικός διάλογος που ακολουθεί. Είναι ασφαλές και στέρεο βήμα. Θεωρούμε ότι αυτός είναι ένα ασφαλής διάλογος με τον τρόπο με τον οποίο τον ξεκινάμε».

Η θέση της κυβέρνησης

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναφερόμενος στο άρθρο 16 του Συντάγματος είπε ότι «το Σύνταγμα δεν μπορεί να είναι ένα απολιθωμένο σύνολο διατάξεων και  πως προτεραιότητα θα έχει το δημόσιο πανεπιστήμιο». Συμπλήρωσε ότι η «άλλωστε  η τελεολογική ερμηνεία του Συντάγματος προκύπτει από σειρά αποφάσεων των Δικαστηρίων μας (όπως λ.χ. η υπ΄αριθ. 2411/2012 απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η οποία έκρινε ως σύμφωνη με το Σύνταγμα την επιβολή διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα των δημοσίων πανεπιστημίων παρά την πρόβλεψη της παρ. 4 του άρθρου 16 για δωρεάν εκπαίδευση από τα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων ή η υπ΄αριθ. 705/2010 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πατρών, η οποία έκρινε ως σύμφωνη με το Σύνταγμα την επιβολή διδάκτρων σε προπτυχιακό επίπεδο από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο). Με βάση τα παραπάνω μια σύγχρονη και επίκαιρη ανάγνωση του άρθρου 16 του Συντάγματος, υπό το φως του ενωσιακού δικαίου επιτρέπει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων με την εγγύηση και εποπτεία του κράτους. Η ορθότητα δε της προτεινόμενης προσέγγισης προκύπτει από γνωμοδοτήσεις έγκριτων καθηγητών Συνταγματικού Δικαίου (ενδ. Σκουρής/Βενιζέλος, Αλιβιζάτος, Μανιτάκης, Σπυρόπουλος κ.α.). Όσο αφορά στην επιλογή του «μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα των παραρτημάτων η κυβέρνηση απαντά ότι οι διαδοχικές προτάσεις συνταγματικής αναθεώρησης του άρθρου 16 της Νέας Δημοκρατίας προέβλεπαν την άρση του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση με την ίδρυση μη κερδοσκοπικών μη κρατικών πανεπιστημίων. Θεωρούμε ότι αυτό το θεμελιώδες βήμα συνιστά μια ασφαλή ερμηνεία του άρθρου 16 υπό το φως του ενωσιακού δικαίου.

Οι προϋποθέσεις για την εγκατάσταση των παραρτημάτων των ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα

Για την αδειοδότηση παραρτήματος ξένου πανεπιστημίου θα πρέπει να αποτελείται από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας από τρεις τουλάχιστον πανεπιστημιακές σχολές. Επιπροσθέτως το παράρτημα του ξένου πανεπιστημίου θα πρέπει μεταξύ άλλων:

1. να είναι αναγνωρισμένο στη χώρα από την οποία προέρχεται, πιστοποιημένο από την αντίστοιχη της ΕΘ.Α.Α.Ε. διαπιστευμένη Αρχή για την παροχή προγραμμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και τη χορήγηση τίτλων σπουδών,
2. τα επιμέρους προγράμματα σπουδών που οδηγούν στην απονομή τίτλων σπουδών θα πρέπει επίσης να έχουν πιστοποιηθεί από τη διαπιστευμένη Αρχή του κράτους προέλευσης
3. οι τίτλοι σπουδών που θα εκδίδονται στην Ελλάδα θα είναι οι ίδιοι με τους τίτλους σπουδών που θα είχαν χορηγηθεί εάν η εκπαίδευση των φοιτητών είχε πραγματοποιηθεί εξ ολοκλήρου στο κράτος προέλευσης του πανεπιστημίου,
4. οι τίτλοι σπουδών που θα εκδίδονται στην Ελλάδα θα προσδίδουν τα ίδια ακαδημαϊκά και επαγγελματικά δικαιώματα με αυτά που ισχύουν στο κράτος προέλευσης,
5. τα μέλη του διδακτικού και εκπαιδευτικού προσωπικού του να έχουν διδακτορικό τίτλο ενώ το ειδικό διδακτικό προσωπικό του δεν μπορεί να ξεπερνά σε ποσοστό το 20% του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού του,
6. σε περίπτωση ανάκλησης για οποιοδήποτε λόγο της άδειας του παραρτήματος το μητρικό ίδρυμα θα είναι από κοινού υπεύθυνο με το παράρτημά του για την ολοκλήρωση των σπουδών των φοιτητών του τελευταίου και την απονομή σε αυτών τίτλων σπουδών,
7. να διαθέτει άδεια εκπαιδευτηρίου σύμφωνα με τον Κτιριοδομικό Κανονισμό που ισχύει σήμερα, οι δε κτιριακές υποδομές του θα πρέπει να είναι αυτοτελείς, να διαθέτει βιβλιοθήκη, χώρους εργαστηρίων, αίθουσες πολυμέσων, επαρκή υλικοτεχνικό εξοπλισμό κοκ.,
8. να διαθέτει οικονομική αξιοπιστία και ευρωστία, η οποία θα προκύπτει και από πενταετή οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας, την οποία θα βεβαιώνει αξιόπιστη ελεγκτική-συμβουλευτική εταιρεία,
9. να προσκομίζει εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης αξιόχρεης τράπεζας ύψους 500.000 ευρώ για κάθε σχολή και να πληρώνει παράβολο ύψους 500.000 ευρώ για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας και εγκατάστασης.