Πανελλήνιες 2024: Οι χαμηλές επιδόσεις στη Νεοελληνική Γλώσσα και το «άπιαστο όνειρο» των άριστων βαθμολογιών

Ξεκινά σήμερα ο «μαραθώνιος» των Πανελλαδικών εξετάσεων για τους απόφοιτους των Γενικών Λυκείων, με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένα μάθημα που όπως συνήθως λένε οι υποψήφιοι δεν τους αγχώνει ιδιαίτερα, αλλά τελικά πάρα πολλοί λίγοι έχουν υψηλές επιδόσεις και άριστες ελάχιστοι.

Μαθήματα «παγίδες»

Για παράδειγμα πέρυσι (2023)  στο μάθημα αυτό διαγωνίστηκαν 72.931 υποψήφιοι και από αυτούς μόνο 116 άτομα έπιασαν βαθμούς μεταξύ 19-20 και  επίσης 1.204 άτομα, βαθμούς μεταξύ 18-19.  Πέρυσι  (2023) οι υποψήφιοι διαγωνίστηκαν σε ένα θέμα που το έκριναν  βατό και το οποίο αφορούσε στη βία κατά των γυναικών, αλλά τελικά περίπου το 14% έγραψε κάτω από τη βάση, και το 14.89% των υποψηφίων δηλαδή 10.860 άτομα κατάφεραν να πάρουν βαθμούς μεταξύ 14-15.

Οι υπόλοιποι βρέθηκαν σε χαμηλές και μεσαίες βαθμολογίες. Περίπου ίδια ήταν η κατάσταση και το 2022. Στο συγκεκριμένο μάθημα διαγωνίστηκαν τότε 71.631 υποψήφιοι. Από αυτούς μόνο 700 άτομα κατάφεραν να γράψουν μεταξύ 18-20, ποσοστό δηλαδή κοντά στο 1%. Ένα ποσοστό των υποψηφίων που έφτασε στο 17.13%  πήρε βαθμούς κάτω της βάσης. Έτσι οι περισσότεροι υποψήφιοι δηλαδή το 28%,  κινήθηκαν σε βαθμολογίες μεταξύ 13-15. Επίσης, ένα ποσοστό γραπτών που άγγιξε το 12.50% πέρασαν από αναβαθμολόγηση.

Το 2022 οι μαθητές που διαγωνίστηκαν στη Νεοελληνική Γλώσσα εξετάστηκαν σε ένα θέμα που αφορούσε στην Ιστορία και είχε τίτλο «Γιατί να μαθαίνουμε Ιστορία», από ένα κείμενο (πρόλογος βιβλίου)  για τον ελληνικό εμφύλιο (Ραϋμόνδος Αλβανός). Στο κείμενο ζητήθηκε από τους υποψήφιους, να αναπτύξουν ζητήματα όπως γιατί «δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία;».

Πως βαθμολογούνται τα θέματα

Στους υποψήφιους δίνονται  δύο ή τρία κείμενα, τα οποία δεν εμπεριέχονται στα διδακτικά βιβλία που περιλαμβάνονται στην εξεταστέα ύλη του μαθήματος, συνολικής έκτασης έως τρεις σελίδες, ένα εκ των οποίων είναι λογοτεχνικό, σε ολοκληρωμένη ή αποσπασματική μορφή, (ποίημα, διήγημα, μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο)· τα υπόλοιπα κείμενα μπορεί να είναι σε ολοκληρωμένη, ελαφρώς διασκευασμένη ή αποσπασματική μορφή.

Για τα κείμενα αυτά τίθενται τέσσερα συνολικά θέματα μέσω των οποίων αποτιμάται η ικανότητα των υποψηφίων να κατανοούν το περιεχόμενο των κειμένων, να ερμηνεύουν και να αξιολογούν στάσεις, αξίες, ιδέες κ.ά. βασιζόμενοι/ ες σε στοιχεία των κειμένων, καθώς επίσης να παράγουν ερμηνευτικό και κριτικό λόγο. Τα θέματα προτείνεται να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και να τίθενται περιορισμοί στην έκταση των απαντήσεων (όπου χρειάζεται). Το νοηματικό περιεχόμενο των μη λογοτεχνικών κειμένων πρέπει να είναι συναφές με κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες που προσδιορίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα.

Τα θέματα

Τα κείμενα συνοδεύονται από τα εξής θέματα: Το πρώτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση από τους/τις υποψηφίους/ες μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα. Το πρώτο θέμα βαθμολογείται με είκοσι (20) μονάδες.

Το δεύτερο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αναλύεται σε τρία ερωτήματα, διαφορετικά μεταξύ τους, με δυνατότητα κάποιο/κάποια από αυτά να είναι κλειστού τύπου και με ενδεχόμενη αιτιολόγηση της απάντησης. Ένα από αυτά μπορεί να διαιρείται σε δύο υποερωτήματα.

Τα ερωτήματα σχετίζονται με: α) Την αξιοποίηση του πλαισίου των κειμένων (κοινωνικού, ιστορικού, πολιτιστικού, του χώρου και του χρόνου) με σκοπό την κατανόηση των λόγων και των ενεργειών των υποκειμένων (ατομικών και συλλογικών) που αναφέρονται στα κείμενα, και των σχέσεων μεταξύ τους, β) τον εντοπισμό και την ερμηνευτική προσέγγιση σκοπών, στάσεων, βασικών θέσεων και προθέσεων του συντάκτη/συντακτών των κειμένων, καθώς και την τεκμηρίωση της βασικής ιδέας του κειμένου, γ) την αξιολόγηση της συνάφειας ιδεών, επιχειρημάτων, τίτλων, υπότιτλων, εικόνων κ.ά. με μια θέση, άποψη ή ζήτημα που θέτει το κείμενο και της αποδεικτικής τους αξίας, δ) τον εντοπισμό και τη συσχέτιση συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών που οργανώνουν το κείμενο ως σημασιοδοτημένη κατασκευή - δηλαδή, οι υποψήφιοι/ες να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο δείκτες (π.χ. λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης, κ.ά.) και να αναγνωρίζουν τη λειτουργία τους στο κείμενο, ε) την αναγνώριση και την ερμηνευτική προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης και οργάνωσης ιδεών, προτάσεων, παραγράφων ή διαφόρων σημειωτικών τρόπων σε ένα κείμενο, αφού λάβουν οι υποψήφιοι/ες υπόψη το επικοινωνιακό πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα, στ) τη σύγκριση των μη λογοτεχνικών κειμένων ως προς τις θέσεις, τον τρόπο πραγμάτευσης του θέματος, την πειστικότητα, την αποτελεσματική μετάδοση του νοήματος κ.ά.

Το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 35 μονάδες, που επιμερίζονται σε κάθε ερώτημα ανάλογα με τη βαρύτητά τους (15+10+10). Τα υποερωτήματα, επίσης, βαθμολογούνται ανάλογα με τη βαρύτητά τους. Το τρίτο θέμα σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο και αφορά στην παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου, με το οποίο επιδιώκεται οι υποψήφιοι/ες, αφενός να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα/ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκειμένου, αφετέρου να τοποθετούνται/ανταποκρίνονται στα θέματα/ ερωτήματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις. Η προβλεπόμενη έκταση της απάντησης μπορεί να κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις.

Το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 15 μονάδες. Στα παραπάνω θέματα χρειάζεται να είναι σαφής και προσεκτική η διατύπωση των ερωτημάτων, ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις στις απαντήσεις των υποψηφίων. Το τέταρτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη γραπτή παραγωγή κριτικού λόγου, 300 έως 400 λέξεις (ανάλογα με τη βαρύτητα του θέματος), το οποίο ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο (σκοπό, πομπό, αποδέκτες, κειμενικό είδος) και ζητεί από τους/τις υποψηφίους/ες την ανάπτυξη τεκμηριωμένης προσωπικής γνώμης, τη συμφωνία ή τη διαφωνία τους με προβλήματα, θέσεις, στάσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις κ.ά. που θέτει το κείμενο/θέτουν τα κείμενα αναφοράς. Το τέταρτο θέμα βαθμολογείται με 30 μονάδες.