Πανελλήνιες εξετάσεις 2020: Λυσάρι για Νεοελληνική Γλώσσα

Δύο εκπαιδευτικοί με τεράστια πείρα στην προετοιμασία των υποψηφίων για τις Πανελλαδικές σάς δίνουν τις τελευταίες συμβουλές για τα δύο μαθήματα που συνήθως «βασανίζουν» τους υποψηφίους, δηλαδή τη Νεοελληνική Γλώσσα και τα Μαθηματικά. Στο πρώτο μάθημα διαγωνίζονται όλοι οι υποψήφιοι, αλλά δυστυχώς όχι με μεγάλη επιτυχία, ενώ υπάρχει πολύ μεγάλο ποσοστό αναβαθμολογήσεων. Οσο για την αποτυχία στα Μαθηματικά, διαχρονικά η πλειονότητα των υποψηφίων γράφει κάτω από τη βάση, ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό, από 15% έως 23%, τα τελευταία χρόνια γράφει πάνω από 15. Συνεπώς, οι συμβουλές που ακολουθούν θα σας φανούν εξαιρετικά χρήσιμες.

Θέμα Α’ / Περίληψη κειμένου (15 μονάδες)

Πληροφοριακή περίληψη αποσπάσματος ή συνοπτική απόδοση συγκεκριμένων απόψεων του συγγραφέα: Ο συντάκτης της περίληψης αποστασιοποιείται από το αρχικό κείμενο (προτάσσει το νοηματικό κέντρο, χρησιμοποιεί μεταδιατυπώσεις, ανάλογο ρηματικό λεξιλόγιο κ.λπ.).

Περιεχόμενο: Επιλογή των ουσιωδέστερων επιχειρημάτων / Μέσω της περίληψης θα πρέπει να αποδειχθεί η κατανόηση του βασικού θέματος και πώς αυτό συσχετίζεται με την υπόλοιπη επιχειρηματολογία.

Δομή-Οργάνωση: Προτάσσεται η βασική προβληματική του αποσπάσματος / Αλληλουχία νοημάτων / Μετρημένη χρήση μεταδιατυπώσεων / Αναδιάταξη της αρχικής δομής του κειμένου / Λειτουργική χρήση κειμενικών δεικτών (συνοχικών τρόπων).

Εκφραστική επάρκεια-Μορφή: Σαφής καταγραφή των κύριων επιχειρημάτων και ως προς τη νοηματική τους αυτοτέλεια αλλά και ως προς τη νοηματική τους διαπλοκή / Κατάλληλες μεταδιατυπώσεις / Πληροφοριακό ύφος / Αποφυγή αυτούσιας μεταφοράς λέξεων-φράσεων του αρχικού κειμένου και σχολιασμού των απόψεων του συγγραφέα.

Οι «προβληματικές» περιλήψεις: Υπερβολική αναδιατύπωση του αρχικού κειμένου.

• Αμετρη χρήση μεταδιατυπώσεων (ρημάτων αναφοράς), οι οποίες διαμορφώνουν ένα τυποποιημένο μοντέλο περίληψης.
• Αδυναμία αναδιάταξης της δομής του αρχικού κειμένου, όταν αυτό επιβάλλεται, εξαιτίας επαναλήψεων κάποιων στοιχείων.
• Αδυναμία επιλογής της βασικής επιχειρηματολογίας. Υπερβολική υπέρβαση του ορίου των λέξεων.

Θέμα Β’ (40 μονάδες)

• Πρόκειται για τρία ερωτήματα που εστιάζουν στο νόημα, στη δομή, στο ύφος και στη γλώσσα του κειμένου ή των κειμένων αναφοράς της Νεοελληνικής Γλώσσας.
• Οι εξεταζόμενοι δεν πρέπει να αναπαράγουν μηχανιστικά μεταγλωσσικούς όρους, αλλά δυνητικά και πάντα στο πλαίσιο μιας κειμενοκεντρικής προσέγγισης.
• Οφείλουν να έχουν διευρυμένη αντίληψη στις απαντήσεις τους. Για παράδειγμα, ένας συγγραφέας, προκειμένου να πείσει για τις προθέσεις του, μπορεί να χρησιμοποιεί τόσο γνωστές τεχνικές πειθούς όσο και αντίστοιχους κειμενικούς δείκτες.
• Σύμφωνα με παλαιότερη οδηγία του ΙΕΠ, η επίθεση στο ήθος του αντιπάλου και η επίκληση στην αυθεντία είναι τρόποι ενίσχυσης της αξιοπιστίας του ήθους του πομπού.
• Για την οργάνωση της επιχειρηματολογίας, εκπαιδευτικοί και υποψήφιοι θα ήταν χρήσιμο να έχουν υπόψη τους και το παρακάτω πλαίσιο από τον Φάκελο του Εκπαιδευτικού:

Η οργανωτική δομή των επιχειρηματολογικών κειμένων

Ισχυρισμός: Αποτελεί την κεντρική ιδέα του επιχειρήματος.

Δεδομένα: Πρόκειται για εκείνα τα στοιχεία -παραδείγματα, στατιστικά κ.λπ.- με τα οποία ο πομπός αποδεικνύει την αλήθεια του ισχυρισμού του.

Εγγυήσεις: Είναι οι απόψεις που συνιστούν αναμφισβήτητες αξίες και καθορίζουν τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Υποστήριξη: Ο πομπός χρησιμοποιεί δεδομένα για να ενισχύσει τις εγγυήσεις του.

Αντίκρουση: Ο πομπός καταγράφει τον αντίλογο στο επιχείρημά του.

Θέμα Γ’ (15 μονάδες)

Πρόκειται για το ερμηνευτικό σχόλιο στο κείμενο της Λογοτεχνίας.

Πορεία συγγραφής του ερμηνευτικού σχολίου

1ος άξονας: Οι μαθητές διαβάζουν προσεκτικά το λογοτεχνικό κείμενο και επιλέγουν το κεντρικό θέμα, έτσι όπως αυτό προκύπτει από την απάντηση στο βασικό ερώτημα που θέτει το κείμενο.

2ος άξονας: Είναι η διαδικασία της προσωπικής ανταπόκρισης των μαθητών στην ερμηνεία του βασικού θέματος. Οι μαθητές, λοιπόν, οφείλουν να τεκμηριώσουν την ερμηνευτική τους πρόσληψη με την επιλογή ανάλογων κειμενικών δεικτών και, μέσω αυτών, να εμβαθύνουν στα νοήματα του κειμένου. Η τεκμηρίωση της άποψής τους με κειμενικούς δείκτες θεωρείται απαραίτητη, ακόμα και αν δεν ζητείται από την εκφώνηση του θέματος.

Διευκρινιστική οδηγία: Θετικό στοιχείο θεωρείται η ποικιλία στην επιλογή συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών.

Διευκρινιστική οδηγία: Οι κειμενικοί δείκτες αφορούν τόσο τη μορφή (γλωσσικά στοιχεία, θεωρία αφηγηματολογίας κ.λπ.) όσο και το περιεχόμενο (συγκείμενο, ο τίτλος, οι ήρωες κ.λπ.) ενός κειμένου.

Θέμα Δ’ (30 μονάδες)

Πρόκειται για την παραγωγή λόγου, έκτασης 300-400 λέξεων.

Περιεχόμενο: Οι μαθητές οφείλουν να αξιοποιήσουν δημιουργικά -και όχι να αντιγράψουν- πληροφορίες από τα κείμενα αναφοράς της Ν. Γλώσσας.

Η μηχανιστική καταγραφή ιδεών λειτουργεί απολύτως αρνητικά στην ανάλυση και αιτιολόγηση των επιχειρημάτων. Συνεπώς, εκείνο που κρίνεται απολύτως αναγκαίο είναι οι μαθητές να μπορούν να μετατρέψουν τις αποδεικτέες θέσεις σε επιχειρήματα, στα οποία θα φαίνονται η πορεία ανάλυσής τους και οι εννοιολογικές σχέσεις μεταξύ των περιόδων του επιχειρήματος.

Η παραγωγή λόγου δεν προσφέρεται για ανούσια επίδειξη γνώσεων. Ο μαθητής θα κριθεί για την ποιότητα των επιχειρημάτων του και όχι για την ποσότητα.

Δομή: Είναι αναγκαίο κάθε παράγραφος, ανάλογα με τον οργανωτικό στόχο που επιτελεί, να διακρίνεται για τη δομική της αρτιότητα.

Μορφή: Το κείμενο «παίρνει ζωή» εντασσόμενο σε ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό «περιβάλλον», η γνώση του οποίου είναι απαραίτητη για τους μαθητές, προκειμένου να οργανώσουν και να αναπτύξουν λειτουργικά το θέμα τους.

Ο λόγος των μαθητών πρέπει να είναι απλός και σαφής, αλλά όχι απλοϊκός, ακολουθώντας πάντα την επικοινωνιακή περίσταση του θέματος. Ούτε η άγονη προφορικότητα ούτε το εξεζητημένο ύφος οδηγούν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Γράφει ο Γιώργος Χρυσουδάκης, φιλόλογος, ακαδημαϊκός υπεύθυνος Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Ομίλου Πουκαμισάς

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση του Εθνους της Κυριακής «Οδηγός επιτυχίας για τις Πανελλαδικές» στις 6 Ιουνίου

Διαβάστε ακόμη

Συγκλονιστικά στοιχεία της ΕΛΑΣ για την ενδοοικογενειακή βία - Περισσότερες από 15.000 γυναίκες θύματα σε 10 μήνες

Ο ΣΥΡΙΖΑ εκλέγει νέο πρόεδρο: Ανοιχτές οι κάλπες - Όλες οι εξελίξεις στο ethnos.gr

Τα δύο σενάρια για την Προεδρία της Δημοκρατίας: Τι θα γίνει με εκλογικό νόμο και ανασχηματισμό

Ο Μασκ θέλει να δει τον... Φειδία πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης