Μόνο στο ethnos.gr: Η απόρρητη έκθεση για τα σχολικά βιβλία των Σκοπίων

* Γράφει ο Σπυρίδων Σφέτας

Η  άμισθη Επιτροπή για τα σχολικά εγχειρίδια , για τη οποία ακούστηκαν   τόσες ανυπόστατες συκοφαντίες, έδωσε με ακλόνητα επιχειρήματα  και μετά από μαραθώνιες  διενέξεις το σύγχρονο Μακεδονικό Αγώνα με τους ιστορικούς της γειτονικής χώρας.  

Επιτεύχθηκε συμφωνία για σημαντικά  θέματα που αφορούν την Ελλάδα, με γνώμονα πάντα  την επίκληση άρθρων της Συμφωνίας των Πρεσπών.  

1) Έγινε αποδεκτό  μετά από διήμερη μάχη στα Σκόπια  ότι ως   Σλάβοι  δεν έχουν καμιά σχέση με τους  Αρχαίους Μακεδόνες, ότι  η  Αρχαία Μακεδονική  Ιστορία και ο πολιτισμός  ήταν τμήμα του αρχαίου   Ελληνικού Πολιτισμού που είχε επίδραση στον παγκόσμιο πολιτισμό,  ότι είναι ανάγκη να αναιρεθεί η  θέση  τους που παρουσιάζει  την  Αρχαία Μακεδονική ιδιαιτερότητα ως αντιτιθέμενη στον Ελληνισμό, ότι οι διαφορές εντοπίζονται στις πολιτικές δομές ( σταθερά μοναρχία στη Μακεδονία) . Επειδή η Συμφωνία προβλέπει ότι κάθε αλλαγή  πρέπει να στηρίζεται σε πηγές (evidence), η Επιτροπή   συγκέντρωσε όλα τα σχετικά χωρία από τους Αρχαίους συγγραφείς( Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Ισοκράτη, Πολύβιο, ακόμα και τους Φιλιππικούς του Δημοσθένη, ερμηνευόμενους  στο ανάλογο πολιτικό πλαίσιο της εποχής ) και τα υπέβαλε με τις αναλυτικές της παρατηρήσεις  και σε αγγλική ή γαλλική  μετάφραση. Η ελληνική επιτροπή δεν είδε αρνητικά την πρόταση  της άλλης πλευράς να ληφθεί υπόψη ότι ένα   μέρος της  σημερινής Βόρειας Μακεδονίας ανήκε στην ιστορική Μακεδονία της αρχαιότητας.

2) Για τη Ρωμαϊκή εποχή συμφωνήθηκε ότι ο όρος Μακεδονία από το 148 πΧ. ήταν διοικητικός-Μacedonia Prima- Macedonia Secunda-  από τον 4ο αιώνα  συμπεριλαμβανόταν  με τη Δακία και την Παννονία  στο Praefectum Illyricym  και ότι πρέπει να διακρίνεται από την ιστορική Μακεδονία που το 168 πΧ ,   με τη πρώτη  κατάκτηση, οι Ρωμαίοι διέσπασαν σε 4 τμήματα ( Πελαγονία, Πέλλα, Θεσσαλονίκη, Αμφίπολις), ή από το μεταγενέστερο  Βυζαντινό  διοικητικό Θέμα Μακεδονία  που περιείχε τη Θράκη-η Μακεδονική Δυναστεία του Βυζαντίου δεν είχε σχέση με τους Αρχαίους Μακεδόνες- διευκρίνιση που ζήτησε και η άλλη πλευρά, αλλά από τον 14ο αιώνα, με την κατάργηση των Θεμάτων, ο όρος Μακεδονία στους αρχαιοπρεπείς Βυζαντινούς συγγραφείς αποκτούσε πάλι το ιστορικό περιεχόμενό του.

3) Για τη Βυζαντινή περίοδο δέχτηκαν ότι οι Σλάβοι δεν πήραν το όνομα Μακεδόνες  από τους Αρχαίους Μακεδόνες , ότι οι όροι  Μακεδών και Σλάβος  δεν ταυτίζονται στο Μεσαίωνα. Η   Επιτροπή προσκόμισε σχετικά χωρία από  τα Θαύματα του Αγίου Δημητρίου,  τον Πορφυρογέννητο κ. α. Οι δικές  τους παρατηρήσεις  ήταν πολύ  γενικές,  π.χ οι Σλάβοι δεν ήταν νομάδες, αλλά γεωργοί, κάτι που  ελληνική πλευρά δεν απέρριψε εκ προοιμίου, οι Κύριλλος και Μεθόδιος έκαναν το γλαγολικό ( όχι το κυριλλικό αλφάβητο) ,  κάτι που  είναι σωστό, αλλά  επισημάνθηκε ότι το εννοιολογικό  υπόβαθρο της απόδοσης στα σλαβικά των υψηλών  θεολογικών  εννοιών ήταν ελληνικό, ( πχ  φιλοκαλία-dobrotoljubie, ευημερία-blajodenstvie)  όπως και το συντακτικό. Επρόκειτο για μια lingua franca.

4) Για την οθωμανική περίοδο πρότειναν να υπάρξουν περισσότερες αναφορές στα ελληνικά εγχειρίδια  για τους βαλκανικούς  λαούς,  κάτι που  η ελληνική πλευρά  δεν είδε αρνητικά, και για την ύστερη  οθωμανική περίοδο πρότειναν να διευκρινιστεί ότι τα   τρία οθωμανικά βιλαέτια του Μοναστηρίου , της Θεσσαλονίκης και του Κοσόβου  που συμβατικά αποκαλούνταν Μακεδονία από την ευρωπαϊκή διπλωματία  κάλυπταν μια ευρύτερη περιοχή, πέραν των ορίων της σημερινής  Ελλάδας. Η ελληνική πλευρά  δεν είδε αρνητικά αυτή τη διάκριση μεταξύ της συμβατικής χρήσης του όρου Μακεδονία  που συμπεριλαμβανόταν  στα τρία οθωμανικά βιλαέτια ( δεν υπήρχε οθωμανικό  βιλαέτι με το διοικητικό όρο Μακεδονία) και της ιστορικής Μακεδονίας που διεκδικούσε το ελληνικό κράτος ( κατά το μάλλον ή έλασσον μόνο τα βιλαέτια Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου). Ο όρος Μακεδών επί Τουρκοκρατίας ήταν  μόνο τοπική  ταυτότητα, γεωγραφικός όρος με αναφορά στους χριστιανούς κατοίκους,  συμπεριλαμβανομένων  και των Νοτίων Σλάβων  ως Χριστιανών, ως ένδειξη και ανδρείας, που ανέμεναν ένα νέο χριστιανό Μέγα Αλέξανδρο για να τους απελευθερώσει από τους νέους Πέρσες, τους Οθωμανούς.

Δεν είναι ο κατάλληλος χώρος να εξηγηθεί  αυτό- το κλειδί βρίσκεται στο ότι τον 14ο αιώνα η Μακεδονία , πλην Θεσσαλονίκης , καταλήφθηκε από τους Σέρβους του Δουσάν, μετά  τη διάλυση του κράτους  ιδρύθηκαν σερβικές ηγεμονίες, ο  Σέρβος δεσπότης των Σερρών Ουγλιέσα και ο αδελφός του βασιλιάς Βουκάσιν, ηγεμόνας στο Πρίλεπ, πολέμησαν, χωρίς τους Βυζαντινούς, τους Οθωμανούς στη μάχη του Έβρου το 1371, κοντά το Ορμένιο, στη σερβική   αγιολογική παράδοση  οι κατακτήσεις του Δουσάν και των επιγόνων  του συγκρίνονταν με αυτές του Μεγάλου Αλεξάνδρου  ως ένδειξη ηρωισμού  κατά των νέων  Περσών, των Οθωμανών, είναι η γνωστή λειτουργικότητα του μύθου, αλλά για τους Έλληνες ο όρος Μακεδών   είχε  και την πολιτιστική κληρονομιά των Αρχαίων Μακεδόνων. Ο Ρήγας δεν εξέδωσε τυχαία τη φυλλάδα του Μεγάλου Αλέξανδρου.

5) Σημαντικό είναι  για την ελληνική  πλευρά είναι ότι δέχτηκαν, ότι τα σύνορα που αποκαταστάθηκαν με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου ( 1913) και τη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης των Παρισίων (1919) είναι οριστικά και ότι κάθε αλυτρωτισμός δεν έχει νομική βάση. Επίσης, δέχτηκαν να αντικαταστήσουν τον όρο ‘’ Μακεδονία του Αιγαίου’’ με τον όρο  Ελληνική επαρχία της Μακεδονίας. 

Αυτά είναι  μερικά από τα επιτεύγματα της ελληνικής επιτροπής.

Κάποτε έπρεπε  να αρχίσει ένας δημιουργικός διάλογος. Το παράπονό τους είναι ότι δεν τους αναφέρουμε στα σχολικά εγχειρίδιά μας , ενδεικτικό  της άγνοιάς μας  του βαλκανικού περίγυρου, γι’ αυτό και αναλώνονται σε γενικές παρατηρήσεις, εκτός  του γεγονότος ότι δεν  έχουν και  γερά ιστορικά επιχειρήματα.

Η ελληνική επιτροπή επισήμανε 37 προβληματικούς χάρτες

Η ελληνική επιτροπή επισήμανε 37 προβληματικούς χάρτες, που χρήζουν βελτίωσης,  και κατέθεσε κείμενο 57 σελίδων  με τις παρατηρήσεις επί των εγχειριδίων  και αναλυτικών προγραμμάτων, θίγοντας και γεγονότα του 20ου αιώνα, που  ίσως   θα τεθούν σε κάποια μελλοντική συνάντηση μετά τις εξελίξεις τη χώρα μας και τη θερινή ραστώνη.  

Και εδώ η ελληνική επιτροπή είναι καλά εφοδιασμένη. Για παράδειγμα, δεν αναφέρονται  στη βουλγαρική κατοχή  στην Ελληνική Μακεδονία στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.   Σε κάθε περίπτωση   μέχρι τέλος του έτους πρέπει να ολοκληρωθεί η διαδικασία, να υποβληθούν τα σχέδια των νέων αναλυτικών προγραμμάτων για έλεγχο    και να οριστούν  οι συντακτικές ομάδες.  

Η  Επιτροπή εισηγείται. Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία αποφασίζει για τις αλλαγές στα σχολικά εγχειρίδια και  δίνει  οδηγίες για τα  αναλυτικά  προγράμματα.   Μέχρι τώρα  έχουμε εθνικά κεκτημένα. Αν κρίνει η πολιτική ηγεσία στο μέλλον, μπορούμε να γράψουμε κάτι γι’αυτούς με τους   δικούς μας όρους.  

Είναι κατανοητό ότι η άλλη πλευρά, έχοντας και τη βουλγαρική πίεση ( έντονη διένεξη υπήρξε  για την ταυτότητα του Γκότσε Ντέλτσεφ, η Βουλγαρία απείλησε με μπλοκάρισμα της ευρωπαϊκής πορείας, και τελικά παρενέβη ο Πρόεδρος Πενταρόφσκυ κατευναστικά, δηλώνοντας ότι ο Ντέλτσεφ αυτοπροσδιοριζόταν ως Βούλγαρος  αλλά  αγωνιζόταν για αυτόνομη Μακεδονία), πρέπει να ξαναγράψει κεφάλαια, κάτι που απαιτεί χρόνο.  

Λόγω  έλλειψης   χρόνου για φέτος - πάντα σύμφωνα με τη Συμφωνία των Πρεσπών,- πρέπει στα νέα εγχειρίδια του Σεπτεμβρίου να εξαλειφθούν  οι αλυτρωτισμοί. Στα υπάρχοντα εγχειρίδια δεν υπάρχουν χάρτες της’’ Μεγάλης Μακεδονίας ‘’του 1946-49  που να παρουσιάζουν  το ελληνικό  και βουλγαρικό τμήμα ως αλύτρωτες περιοχές,  υπάρχουν   όμως προβληματικοί  χάρτες των Βαλκανικών Πολέμων, του Ήλιντεν, της εξέγερσης της Νάουσας ! που είναι επείγοντα  περιστατικά και πρέπει αμέσως να θεραπευθούν, όπως και να απαλειφθούν μερικές ανακρίβειες/αβλεψίες, για παράδειγμα  ότι η Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο ασκούσε αναθεωρητική πολιτική όσον αφορά τη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, προφανώς  η Ελλάδα συγχέεται  με τη Βουλγαρία. Εμείς ίσως προλαβαίνουμε να αντικαταστήσουμε τον όρο ΠΓΔΜ με τον όρο Βόρειος Μακεδονία.  

Ακόμα η Βόρειος Μακεδονία δεν έλαβε ημερομηνία έναρξης  ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Θα χρειαστούν χρόνια μέχρι να μπει στην Ευρώπη, μπορεί η Ελλάδα να παρακολουθεί τη συνέπεια της άλλης πλευράς και στα σχολικά εγχειρίδια και να ενεργεί ανάλογα.  

Η κοινή γνώμη στη γειτονική χώρα, μετά το 1944, σε συνθήκες θερμοκηπίου  υπέστη πλύση εγκεφάλου για μια ανύπαρκτη ιστορική συνέχεια της  σλαβικής της  ταυτότητας  με δήθεν  καταβολές στην αρχαιότητα,  μονοπωλώντας  το όρο «Μακεδόνες», τώρα καλείται  να υπερβεί την εσωστρέφεια και να διαφωτιστεί σωστά. Εθνικιστικοί κύκλοι που κατηγορούν τους Ζάεφ- Δημητρώφ για «προδοσία», κάνουν ήδη λόγο για «διαδικασία απομακεδονοποίησης».       

ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

Η εξέγερση  της Νάουσας δεν μπορεί να παρουσιάζεται ως «μακεδονική» εξέγερση, αλλά ως μια εξέγερση Χριστιανών στο πλαίσιο της ελληνικής επανάστασης. Να απαλειφθεί ο σχετικός χάρτης

ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΗΛΙΝΤΕΝ

Στους χάρτες για τα Βαλκάνια μετά το Συνέδριο του Βερολίνου πρέπει να αναφέρονται τα τρία βιλαέτια Κοσόβου, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης ή γενικά η Οθωμανική αυτοκρατορία και όχι να υπάρχει χάρτης της μείζονος Μακεδονίας στη Βαλκανική ως διακριτής οντότητας που δεν εμπίπτει στην Οθωμανική αυτοκρατορία. 

ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ

Στο χάρτη θα πρέπει να παρουσιάζεται η εθνική ολοκλήρωση των βαλκανικών κρατών μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων το 1913 και όχι ο διαμελισμός της Μακεδονίας ως διακριτής γεωγραφικής/εθνοτικής ενότητας.

* Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας του ΑΠΘ, επικεφαλής διαπραγματευτής στην Επιτροπή για τα Σχολικά Εγχειρίδια

Διαβάστε ακόμη

Ερευνητές ανέπτυξαν ακουστικά που μπορούν να εντοπίσουν πρώιμα σημάδια Αλτσχάιμερ - Πώς λετουργούν

Κατά της διαγραφής Σαμαρά ο Καραμανλής: Η κριτική δεν αντιμετωπίζεται με πειθαρχικά μέτρα - Δεν με ενδιαφέρει η Προεδρία

Εορταστικό ωράριο 2024: Πότε ξεκινάει - Ποιες Κυριακές θα είναι ανοιχτά τα μαγαζιά

Σε τροχιά κλιμάκωσης ο πόλεμος στην Ουκρανία; Το επόμενο βήμα του Πούτιν, τα πυρηνικά και ο παράγοντας Τραμπ